Togo

Ti Togo , opisial a ti Republika a Togoles (Pranses: République togolaise), ket ti maysa a pagilian iti Laud nga Aprika a beddengan babaen ti Ghana iti laud, ti Benin iti daya ken Burkina Faso iti amianan.^[7] Sakupen ti pagilian iti abagatan aginggana iti Golpo ti Guinea, a pakabirukan ti kapitolio ken kadakkelna a siudadna iti Lomé.^[8] Sakupen ti Togo ti 57,000 kuadrado kilometro (22,008 kuadrado milia), ken mangaramid daytoy iti maysa kadagiti kabassitan a pagilian iti Aprika, iti populasion iti agarup a 8 a riwriw,^[9] ken maysa pay kadagiti kaakikidan a pagilian iti lubong iti kaakaba iti basbassit ngem 115 km (71 mi) iti pagbaetan ti Ghana ken dakdakkel laeng ngem ti akindaya a kaarrubana, ti Benin.^[10][11]

Republika a Togoles République togolaise  (Pranses)
Wagayway Kayarigan
Napili a pagsasao: "Travail, Liberté, Patrie"[1] (Pranses) "Obra, Wayawaya, Pagilian"
Nailian a kanta: "Terre de nos aïeux" (Pranses) (Ilokano: "Daga dagiti Tinaudatayo")
Lokasion ti  Togo  (nangisit nga asul) idiay the Kappon ti Aprika  (napusasaw nga asul)
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Lomé 6°8′N 1°13′E
Opisial a sasao	Pranses
Mabigbig a nilian a sasao	Ewe • Kabiye
Dagiti naisasao a pagsasao	Listaan: Ewe Pranses Gbe Gur Kwa Kabiye Talensi Wasa Aprikano a Pranses Aguna Aja Ngangam Ntcham Tammari Tem
Grupgrupo ti etniko	99% Ewe, Kabye, Tem, Gourma, ken dagiti 33 a sabali a grupo ti Aprikano 1% Europeano, Indiano & Syro-Lebano[2]
Relihion	43.7% Kristianidad 35.6% Dagiti tradisional a pammati 14.0% Islam 6.2% Awan relihion 0.5% Dadduma[3]
Nagan dagiti umili	Togoles
Gobierno	Unitario a dominante a partido a presidensial a republika
• Presidente	Faure Gnassingbé
• Kangrunan a Ministro	Victoire Tomegah Dogbé
Lehislatura	Nailian nga Asemblia
Wayawaya
• manipud iti Pransia	27 Abril 1960
Kalawa
• Dagup	56,785 km2 (21,925 sq mi) (Maika-123)
• Danum (%)	4.2
Populasion
• Karkulo idi 2020	8,608,444[2] (Maika-100)
• Senso idi 2010	6,191,155
• Densidad	125.9/km2 (326.1/sq mi) (Maika-93e)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2019
• Dagup	$14.919-bilion
• Tunggal maysa a tao	$1,821[4]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2019
• Dagup	$5.592-bilion
• Tunggal maysa a tao	$682[4]
Gini (2011)	46[5] nangato
HDI (2019)	0.515[6] ababa · 167th
Kuarta	CFA a pranko ti Laud nga Aprika (XOF)
Sona ti oras	UTC (GMT)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+228
Kodigo ti ISO 3166	TG
TLD ti internet	.tg
Kas ti Ewe, Mina ken Aja. Dagiti kadakkelan ket ti Ewe, Mina, Kotokoli Tem ken Kabyè. Kaaduan nga Europeano, Indiano & Siriano-Lebano. Dagiti karkulo para iti daytoy a pagilian ket nalawag a mangibaga kadagiti apekto ti nakaro nga ipupusay gapu iti AIDS; mabalin daytoy a pagresultaan iti ab-ababa a panagbiag, nangatngato nga ipupusay ti maladaga ken dagiti gatad ti ipupusay, ab-ababa a populasion ken dagiti gatad ti iya-adu, ken dagiti panagbaliw iti pannakaiwaras ti populasion babaen ti tawen ken sekso ngem iti sabali a manamnama. Dagiti pannakairanngo ket naibatay kadagiti pigura idi 2017 (CIA World Factbook – "Togo")

Manipud idi maika-11 a siglo aginggana idi maika-16 a siglo, simrek iti rehion dagiti nadumaduma a tribu kadagiti amin a turong. Manipud idi maika-16 a siglo aginggana idi maika-18 a siglo, ti rehion ti aplaya ket maysa idi a nangruna a sentro ti pagtagilakuan para kadagiti Europeano nga aggatgatang kadagiti aadipen, a nakaalaan ti Togo ken ti mangpalikmut a rehion iti nagan "Ti Aplaya ti Aadipen". Idi 1884, inrangarang ti Alemania ti maysa a rehion a mairaman iti agdama nga aldaw a Togo a kas maysa a protektorado a tinawtawagan iti Togoland. Kalpasan ti Sangalubongan a Gubat I, ti panagturay iti Togo ket naiyallitaw idi iti Pransia. Nagun-od ti wayawaya ti Togo manipud iti Pransia idi 1960.^[12][2] Idi 1967, indauluan ni Gnassingbé Eyadéma ti maysa a nagballigi a kudeta ken kalpasanna ket nagbalin a presidente ti maysa a kontra-komunista, maysa a partido nga estado. Iri kanungpalan, idi 1993, nakasango ni Eyadéma iti adu ti partidona a panagbubutos, nga adu met kadagit parikut, ken nangabak iti kinapresidente iti tallo a beses. Iti panawen ti ipupusayna, ni Eyadéma ket isu idi ti kapautan a nagserbi a daulo iti moderno a pakasaritaan ti Aprika, nga isu ket presidente para kadagiti 38 a tawen.^[13] Idi 2005, ti anakna a lalaki a ni Faure Gnassingbé ket nabutosan idi a kas presidente. Agtultuloy isuna nga agtengngel iti opsina manipud idi 2021.

Ti Togo ket maysa a tropiko, sub-Sahara a pagilian,^[7] nga agkamkammatalek ti ekonomiana iti agrikultura,^[12] nga addaan iti maysa a klima a mangipaay kadagiti nasayaat a tiempo iti panagmula. Bayat a ti opisial a pagsasao ket Pranses,^[12] adu met dagiti sabali a naisasao a pagsasao, a naipangpangruna kadagiti pamilia ti Gbe. Ti kadakkelan a grupo ti relihion ket buklen dagiti indehenio a pammati, ken adu met dagiti Kristiano ken Muslim a minoridad.^[12]

Dagiti nagibasaran

1. "Constitution of Togo". 2002. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 14 Pebrero 2012. Naala idi 20 Nobiembre 2011.
2. "Togo". CIA World Factbook (iti Ingles). Central Intelligence Agency. Naala idi 26 Oktubre 2017.
3. "Religions in Togo | PEW-GRF". www.globalreligiousfutures.org (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-11-03. Naala idi 17 Oktubre 2020.
4. "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org (iti Ingles).
5. "Gini Index" (iti Ingles). World Bank. Naala idi 2 Marso 2011.
6. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (iti Ingles). United Nations Development Programme. 15 Disiembre 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
7. "Republic of Togo". www.isdb.org (iti Ingles). Naala idi 26 Enero 2021.
8. "Republic of Togo". www.isdb.org (iti Ingles). Naala idi 27 Enero 2021.
9. "Togo country profile". BBC News (iti Ingles). 24 Pebrero 2020. Naala idi 27 Enero 2021.
10. ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
11. ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Naala idi Nobiembre 9, 2019.
12. "Togo (Partner) – International Cultural Youth Exchange". International cultural youth exchange (iti Ingles). Naala idi 27 Enero 2021.
13. "Obituary: Gnassingbe Eyadema". (5 Pebrero 2005). BBC News. Naala idi 22 Mayo 2007.

Adu pay a mabasbasa

• Bullock, A L C, Germany's Colonial Demands (Oxford University Press, 1939).
• Gründer, Horst, Geschichte der deutschen Kolonien, 3. Aufl. (Paderborn, 1995).
• Mwakikagile, Godfrey, Military Coups in West Africa Since The Sixties (Nova Science Publishers, Inc., 2001).
• Packer, George, The Village of Waiting (Farrar, Straus and Giroux, 1988).
• Piot, Charles, Nostalgia for the Future: West Africa After the Cold War (University of Chicago Press, 2010).
• Schnee, Dr. Heinrich, German Colonization, Past and Future – the Truth about the German Colonies (George Allen & Unwin, 1926).
• Sebald, Peter, Togo 1884 bis 1914. Eine Geschichte der deutschen "Musterkolonie" auf der Grundlage amtlicher Quellen (Berlin, 1987).
• Seely, Jennifer, The Legacies of Transition Governments in Africa: The Cases of Benin and Togo (Palgrave Macmillan, 2009).
• Zurstrassen, Bettina, "Ein Stück deutscher Erde schaffen". Koloniale Beamte in Togo 1884–1914 (Frankfurt/M., Campus, 2008) (Campus Forschung, 931).

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Togo iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Togo manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)