Abruzzo

Abruzzo esas regiono di Italia, jacanta centre de la lando. Ol havas kom vicini Marche norde, Lazio weste e sud-weste, Molise sud-este, e l'Adriatiko este.

Abruzzo Regioni di Italia Plajo Giulianova. Chefurbo L'Aquila Maxim granda urbo Pescara Surfaco 10 763 km² Habitanti Denseso di habitantaro 1 269 525 (2024) 117.2 hab./km² Prezidanto regionala Marco Marsilio (FdI) Horala zono UTC+1 (UTC+2 dum somero) Reto www.regione.abruzzo.it/

Historio

Ruini di Amiternum, anciena urbo Romana.

La regiono habitesis de Neolitiko da diversa tribui, quale montras restaji trovita en vali di Tordino, Pescara, Peligno ed en Fucino. Romani konquestis la regiono dum la 3ma yarcento aK. Cirkume 91 aK, lokala populi formacis koalisuro por konfrontar Romani, e selektis urbo Corfinium por esar lua chef-urbo. En ca urbo trovesis moneto kun enskriburo Italia. To esis la maxim anciena uzo konocata di ca vorto por politikala motivi. Pos du-yara milito, la koalisuro vinkesis, tamen li mantenis lia urbo. Tamen, Romana diktatoro Lucius Cornelius Sulla invadis la regiono, lor konocita kom Samniun, e destruktis lua precipua urbi.

Dum Mezepoko la regiono konocesis kom Aprutium. Ol invadesis da Lombardi e Normandia rispektive dum la 6ma e la 9ma yarcenti. Bizancani anke kontrolis parto di la regiono dum la 5ma yarcento, tamen existas poka restaji pri ca epoko. De cirkume 570 til 1201 existis en la regiono tale nomizita dukio Spoleto, fondita da Lombardi. En 776, Karolus la Granda kaptis la dukio. Karolus grantis la teritorio a katolik-eklezio, ma konservis la povo por nomar la duki. La nomo Abruzzo mencionesis unesmafoye en 1233, kande ca regiono ja apartenis a rejio Sicilia.

De 1510 til 1566 la regiono subisis multa ataki da Otomani. Por haltar Otoman ataki, imperiestro Karolus la 5ma de Santa Romana imperio kreis defensiva sistemo di fortifikuri en la litoro. Ca sistemo montris sua efikiveso en 1566, kande Turki repulsesis ante ke li kaptis lia skopo, l'insuli Tremiti. Malgre multa destrukti dum l'atako Otomana, la regiono pose rekuperis su.

Multa batalii eventis en Abruzzo dum Napoleonala militi. Komence, kun la vinko Franca, Rejio Napoli okupesis da trupi komandita da Napoléon Bonaparte. Dum ta epoko, diversa legi introduktesis por abolisar feudismo, qui originis nova administrala strukturo. Pos la vinkeso di Napoléon, la regiono retrodonesis a Rejio di la du Sicilii, ed eventis diversa revolti ibe, exemple revolto di Karbonari.

Dum la kampanii por Unigo di Italia en 1861, la maxim signifikiva epizodo eventinta en Abruzzo esis la siejo di Civitella del Tronto, la granda fortreso di le Bourbon. La siejo duris mem pos la proklamo di Rejio Italia ye la 17ma di marto 1861.

Til 1963, la nuna Abruzzo apartenis, kune Molise, a regiono konocata kom Abruzzi, qua recevis ta nomo kande ol administresis dal rejio di la du Sicilii, e havis la nomi Abruzzo Citeriore ed Abruzzo Ulteriore I e II.

Geografio

Monto Gran Sasso.

La regiono jacas an la centro di Italia. Ol esas un ek la maxim montoza regioni di la lando: 64% ek lua teritorio konsistas ek monti e 36% konsistas ek kolini. Lua maxim alta monti esas Gran Sasso, kun 2 912 metri di altitudo, e Monto Majella, kun 2 793 metri di altitudo.

Abruzzo havas multa fluvii e riveri, tamen nur du, la fluvio Pescara e la fluvio Sangro, esas longa de plua kam 100 km. Lua litoro longa de 150 km havas extensa plaji e bela peizaji. Ol konsideresas la maxim verda regiono di Europa.^[1]

Lua klimato subisas influi de la monti: an la litoro ol esas Mediteraneala, kun varma e sika someri e milda e pluvoza vintri. Dum la vintro en alta regioni la temperaturi falas infre 0°C.

Subdividuro

Reliefo di Abruzzo.

La regiono konsistas ek 4 provinci:

• Provinco Chieti
• Provinco L'Aquila
• Provinco Pescara
• Provinco Teramo

Ekonomio

Vino Montepulciano, de Abruzzo.

Plajo La Riccetta, che urbo Ortona.

Til kelka yardeki ante nun Abruzzo esis povra regiono. Tamen ol developis rapide depos la yari 1950a. Kande on komparas la TNP po persono de la regiono kun olta di la nordo di Italia, en 1951 ol esis nur 53%, en 1971 ol esis 65%, ed en 1994 ol ja esis 76%. Quankam L'Aquila subisis forta ter-tremo ye la 6ma di aprilo 2009, statistiki montras rekupero ekonomiala depos 2010. La regiono esas la maxim richa de sudal Italia.

Nun, lua precipua industrii esas medikamenti, biomedicino, elektroniko, mekanikala injeniorarto, equipuri por transporto e por telekomuniki. La produktado di vini - di qui Montepulciano d'Abruzzo e Trebbiano d'Abruzzo esas la maxim famoza - vit-bero, cereali, e betravo anke esas importanta.

Turismo kreskis multe dum lasta yardeko, nome de Europani. La regiono havas 21 skio-stacioni, kasteli e mezepokal urbi, plaji (exemple: Vasto e Silvi Marina), e diversa monti por acensar.