Minnesota

Minnesota esas Usana stato. Lu havas kom vicini Wisconsin este, Iowa sude, e Norda-Dakota e Suda-Dakota weste. Norde ol havas frontiero kun Kanada. Segun la demografiala kontado di 2020, ol havis 5 706 494 habitanti^[1]. Lua tota surfaco esas 225 365 km².

Minnesota Stato di Usa Minneapolis Chefurbo Saint Paul Maxim granda urbo Minneapolis Oficala linguo o lingui: ne havas (Angla esas de facto) Surfaco 225 163 km² Habitanti Denseso di habitantaro 5 706 494[1] (2020) 25,34 hab./km² Guberniestro Tim Walz (D) Fondita o kreita 11ma di mayo 1858 Posto-kodexo abreviuro MN Horala zono UTC-6 (UTC-5 dum somero) TNP (yaro) USD 380,854 miliardi (2019) Reto mn.gov

Historio

Utensili ek petro trovita en Minnesota.

La maxim anciena evidentaji pri homala habitado en Minnesota esas utensili ek petro de 11 mil o mem 12 mil yari aK. La maxim anciena restaji homala esas de tale nomizita "homo de Browns Valley", qua habitis la regiono cirkume 9 mil yari ante nun. Altra anciena evidentajo trovesis en Bradbury Brook, konsistanta ek petra utensili de cirkume 7200 aK. En 1931, trovesis korpo di tale nomizita "muliero di Minnesota". Proxim el trovesis konko de heliko qua trovesis ante nur en Florida. Cirkume 5000 aK, populi qui habitis proxim Supera Lago kreis utensili ek kupro. Cirkume 700 aK tale nomizita "kulturo Hopewell" konstruktis kolineti qui uzesis kom tumuli. Cirkume yaro 800, komencis kultivo di maizo sude de la regiono. Ante l'arivo dil Europani, Minnesota habitesis dal populo Sioux, qua esas subgrupo de la populo Dakota. Kande Europani arivis al esto di nuna Usa, nativa Amerikani translojis adweste, do stimulis migrado di le Chippewa o Anishinaabe (anke konocata kom Ojibwe), ed altra populi a la nuna Minnesota.

Malgre polemiko pri arivo di Norvegiani en la regiono, on kredas ke fakte l'unesma Europani en la regiono esis Franci Pierre-Esprit Radisson e Médard Chouart des Groseilliers, qui arivis a la regiono ye fino dil yari 1650a. En 1700, serchante kupro, komercisto Pierre-Charles Le Sueur exploris rivero Minnesota e fondis fuorto L'Huillier. Tamen, nula kupro trovesis, e la fuorto abandonesis en 1702. La teritorio restis sub Franca dominaco til 1803. En 1720, Franci konstruktis fuorto Beauharnois apud lago Pepin. En 1767, exploristo Jonathan Carver trairis la regiono e mapigis teritorii til Pacifiko. En 1783, tota tereni este de fluvio Mississippi cedesis ad Usa per traktato di Paris.

Teritorio Minnesota (1849-1858).

En 1805, Zebulon Pike kompris tereni ube rivero Minnesota debushas an fluvio Mississippi. En 1818, la norda frontiero kun Britaniana posedaji en la nuna Kanada definesis kom paralelo 49°N, ed en 1823, expediciono komandita da Stephen Harriman Long establisis frontierala lineo. De 1819 til 1825, fuorto Snelling konstruktesis ibe. Pos la konstrukto, la regiono komencis prosperar, per konstrukto di chosei, kultivado e konstrukto di muelilo. Ye la 3ma di marto 1849 kreesis teritorio Minnesota, separita de Iowa e de parto di Wisconsin.

En 1854, John H. Stevens projetis urbo Minneapolis weste de fluvio Mississippi, sama yaro kam urbo Saint Paul enkorpigesis. Teritorio Minnesota kreesis en 1849, ed ye la 11ma di mayo 1858, ol divenis Usana stato. Tri yari pose, Minnesota divenis l'unesma stato qua furnisis trupi al Uniono pos l'atako kontre fuorto Fort Sumter. En 1862 eventis tale nomizita "milito di le Dakota" pro famino e falio en guvernala pagi a le Dakota. Centi di koloniigisti mortigesis. La milito finis kun mortigo di 38 indijeni Dakota, ed exilo di la transvivinti.

Komence, la bazo ekonomiala dil stato esis komerco di peli, extraktado di ligno ed agrokultivo. Dum la fino dil 19ma yarcento, minado di fero komencis en Vermilion e Mesabi. Ferovoyi konstruktesis por transportar erco a portui en Duluth e Two Harbors. Dum la komenco dil 20ma yarcento, urbala regioni, nome urbi Minneapolis e Saint Paul, kreskis pro l'expanso di industrii.

L'ekonomiala krizego di 1929 efektigis chomeso, nome en minado, e de 1931 til 1936, granda sikeso afektis l'agrokultivo^[2]. Projeti de New Deal helpis rekuperar l'ekonomio dil stato. Dum la duesma mondomilito, Minnesota kontributis multe por Usana milital esforco: cirkume 70% til 75% de fero uzita en armi e navi venis de la stato. Fuorto Snelling preparis plua kam 300 mil rekrutiti.

Pos la milito, agrokultivo modernigesis kun automatigo e specialigo di kultivi. Minnesota anke divenis centro por teknologiala kompanii, exemple Sperry Rand, Control Data e Cray. Kompanio Medtronic, fondita en 1949 en Minneapolis en 1949, divenis la maxim granda fabrikanto mondala di medikal equipuri. La stato anke divenis centro por arti, kun la kreo di teatro Guthrie, l'orkestro dil stato, ed artala centro Walker.

Geografio

Ekonomio