ITunes Store

iTunes Store — bul qosıqlar, albomlar, muzıkalıq videolar, qońıraw dawısları hám eskertiw dawısların satatuǵın cifrlı bazar. Ol Apple Inc. tárepinen 2003-jılı 28-aprelde Mac OS X ushın, al 2003-jılı 16-oktyabrde Microsoft Windows ushın iske qosıldı. Ol iOS penen birge 2007-jılı 29-iyunda mobil qosımsha retinde iske túsirildi^[1].

iTunes Store
Baǵdarlamashı	Apple Inc.
Túri	Cifrlı muzıka dúkanı Video talap boyınsha (Apple TVge kóshirilgen) Qosımshalar dúkanı (App Storeǵa kóshirilgen) Elektron kitaplar dúkanı (Apple Booksqa kóshirilgen)
Iske túsirilgen sánesi	28-aprel, 2003-jıl, (macOS) 16-oktyabr, 2003-jıl, (Microsoft Windows) 29-iyun, 2007-jıl, (iOS)
Platformalar	macOS iOS tvOS Windows 10 hám keyingi versiyaları
Veb-saytı	apple.com/itunes/

Ol burın 2008-jılı 10-iyulda App Store dúkanı iske qosılǵanǵa shekem mobil qosımshalardı, al 2010-jılı 31-martta iBooks dúkanı iske qosılǵanǵa shekem elektron kitaplardı satqan. Ol sonday-aq keyinirek Apple Podcasts xızmetine integraciyalanǵan podkastlardı júklep alıwǵa, sonday-aq keyinirek Apple TV-ge integraciyalanǵan filmler menen telekórsetiwlerdi satıp alıw hám kireyge alıw imkaniyatın da bergen^[2].

iTunes Store sol waqıttaǵı bas direktor Stiv Djobstıń muzıka ushın cifrlı bazar ashıwǵa umtılıwınıń bir bólimi retinde ashıldı. Ol iske túsirilgende, bes úlken dawıs jazıw kompaniyasınıń hámmesinen qosıqlardı usınǵan jalǵız nızamlı cifrlı muzıka katalogı edi, bul onıń tabısına hám muzıka júklep alıw biznesine tásir etti^[3]. Muzıka aǵımlıq xızmetleri muzıka júklep alıwdan ozıp kete basladı, al Apple 2015-jılı 30-iyunda Apple Music xızmetin iske qostı.

Tariyxı

Stiv Djobs ańsat júklep alınıwshı treklerdiń ataqlılıǵınıń artıwı sebepli muzıka ushın cifrlı bazar ashıw múmkinshiligin kórdi^[4][5][6][7]. 2002-jılı Djobs bes úlken dawıs jazıw kompaniyası menen olardıń kontentin iTunes arqalı usınıw boyınsha kelisimge keldi. iTunes Music Store (keyinirek iTunes Store) 2003-jıldıń aprel ayında Djobs tárepinen arnawlı Apple muzıka ilajında tanıstırıldı. Muzıkanı iTunes qosımshasında satıp alıw múmkin boldı, hám satıp alınǵan ónimlerdi iTunes-te yamasa iPod-ta tıńlawǵa bolatuǵın edi. Dúkan dáslep Mac kompyuterleri ushın qoljetimli boldı, hám keyinirek 2003-jıldıń oktyabr ayında Windows ushın iTunes shıǵarılǵanda Microsoft Windowsqa keńeytildi.

2008-jıldıń aprel ayında^[8] iTunes Store Amerika Qurama Shtatlarındaǵı eń iri muzıka satıwshısı boldı, hám 2010-jıldıń fevral ayında dúnyadaǵı eń iri muzıka satıwshısı boldı. iTunes Storenıń 2011-jıldıń birinshi sheregindegi tabısı shama menen 1.4 milliard AQSH dolların quradı. 2014-jıldıń 28-mayına kelip, dúkan dúnya júzi boyınsha 35 milliard qosıq sattı.

2016-jılı muzıka aǵımlıq xızmetleri satıwda cifrlı júklep alıwdan ozıp ketkenligi xabarlandı. iTunes stilindegi cifrlı júklep alıw satıwları aǵımlıq xızmetleriniń ósiwi dawam etken sayın 24% ke tómenlegeni xabarlandı.

2018-jıldıń aprel ayında iTunes qosımshası Microsoft Windows 10 qosımshalar dúkanına qosıldı. 2019-jıldıń báhárinen baslap iTunes qosımshası Samsung Smart TV-lerinde qoljetimli boldı.

2019-jıldıń oktyabr ayında macOS Catalina shıǵarılıwı menen iTunes bólek Muzıka, TV hám Podkastlar qosımshalarına bólindi. Appledıń filmler hám telekórsetiwler ushın dúkanı TV qosımshasınıń ishine kóshirildi. Paydalanıwshılardıń iTunes kitapxanasındaǵı hár qanday muzıka Muzıka qosımshasına ótkizildi, ol ele de iTunes Storena kiriw imkaniyatın usınadı.

Ózgeshelikleri hám sheklewleri

Házirgi qoljetimliligi

iTunes Store kóplegen Apple qurılmalarında, sonıń ishinde Mac (Muzıka qosımshası ishinde), iPhone, iPad, iPod touch hám Apple TV-de, sonday-aq Windows-ta (iTunes ishinde) qoljetimli. iTunes Storenan satıp alınǵan video ónimlerdi Roku hám Amazon Fire TV qurılmalarındaǵı hám belgili bir smart televizorlardaǵı Apple TV qosımshasında kóriwge boladı. Apple Music yamasa Apple TV+ sıyaqlı basqa Apple media xızmetlerinen ayırmashılıǵı, iTunes Store ushın vebke tiykarlanǵan interfeys joq, tek sheklengen iTunes Preview betlerinen basqa; dúkandı kóriw ushın stol qosımshası ornatılıwı kerek. Dáslep cifrlı mediada ústem oyınshı bolsa da, 2010-jıllardıń ortasına kelip, aǵımlıq media xızmetleri iTunes Store paydalanatuǵın iyelik ushın satıp alıw modelinen kóbirek tabıs keltire basladı.

Házirgi waqıtta iTunes macOS (Leopard hám onnan joqarı) hám Microsoft Windows operaciyalıq sistemalarında qollap-quwatlanadı. iTunestıń x86 tiykarındaǵı kompyuterlerde Linuxta Wine úylesimlilik qatlamı járdeminde jaqsı islegenligi belgili edi; degen menen, 2011-jıldıń dekabr ayına kelip, bul endi bunday emes edi. iTunes ornatılmaǵan paydalanıwshılar kontent maǵlıwmatlar bazasın (biraq kontenttiń ózin tıńlay yamasa kóre almaydı) veb-brauzer ishinde isleytuǵın iTunes Preview xızmeti arqalı kóre aladı. Bul xızmet sonıń menen birge paydalanıwshılarǵa keleshekte shıǵatuǵın filmlerdiń treylerlerin kóriwge múmkinshilik beredi. Eger olar hár qanday media satıp alıwdı qálese, olar iTunes-ke qayta baǵdarlanadı.

Baha modeli

Tariyxı

iTunes Storenıń engiziliwinen keyin, jeke qosıqlar barlıǵı birdey bahada satıldı, degen menen Apple 2007-jılı bir neshe bahalardı engizdi. Dúkandaǵı muzıka Advanced Audio Coding (AAC) formatında, bul MP3-tiń MPEG-4 standartında belgilengen miyrasxorı. Dáslep, qosıqlar tek DRM menen ǵana qoljetimli bolıp, 128 kbit/s tezlikte kodlanǵan edi. 2009-jıldıń yanvar ayındaǵı Macworld Expo-da Apple barlıq iTunes muzıkasınıń DRM-sız hám 256 kbit/s joqarı sapalı tezlikte kodlanıp qoljetimli bolatuǵının járiyaladı. Burın «iTunes Plus» dep atalatuǵın bul model tek EMI hám ayırım ǵárezsiz leyblardıń muzıkası ushın ǵana qoljetimli bolǵan edi. Paydalanıwshılar qosıqlardı toqsan sekundlıq yamasa qısqa trekler ushın otız sekundlıq aldınnan kóriwlerdi tıńlap sınaqtan ótkere aladı.

Sonıń menen birge, iTunes Store qosımshalardı da usınadı, olar iPod Touch, iPhone hám iPad penen úylesimli bolǵan hár túrli maqsetlerge (oyınlar, ónimdarlıq, jańalıqlar hám t.b.) arnalǵan qosımshalar bolıp, degen menen ayırım qosımshalar tek iPhone yamasa iPad ushın ǵana arnalǵan. Ayırım qosımshalar pullı («Pullı Qosımshalar» dep ataladı) hám ayırımları biypul («Biypul Qosımshalar» dep ataladı). Baǵdarlamashılar aldınnan belgilengen baha dárejeleri diziminen, biypuldan bir neshe júz dollarǵa shekem, qosımshalar ushın qanday baha qoyıwdı sheshe aladı. Birew bir qosımshanı júklep alǵanda, satıp alıwdıń 70 procenti baǵdarlamashı(lar)ǵa, al 30 procenti Appleǵa ótedi.

Macworld 2008 tiykarǵı bayanlamasında, sol waqıttaǵı Apple bas direktorı Stiv Djobs iTunes filmlerin jalǵa alıwdı járiyaladı. Filmler iTunes Store-da DVD-de shıǵarılǵan sol kúni-aq jalǵa alıw ushın qoljetimli boladı, degen menen iTunes Store sonıń menen birge ele kinoteatrlarda kórsetilip atırǵan ayırım filmlerdi de jalǵa beredi. Filmlerdi kireyge alıw tek paydalanıwshılar onı kóre baslaǵannan keyin 24 saat dawamında (AQSHta) yamasa 48 saat dawamında (basqa mámleketlerde) kóriwge boladı. iTunes Store sonıń menen birge háptesine bir arzan bahalı film jalǵa beriwdi de usınadı: Amerika Qurama Shtatlarında bul jalǵa alıw 99 cent turadı. Filmlerdi jalǵa alıw ele de barlıq mámleketlerde qoljetimli emes, biraq olar Amerika Qurama Shtatları, Meksika, Ullı Britaniya, Kanada, Avstraliya, Hindstan hám Jańa Zelandiyanı qosqanda kóplegen mámleketlerde qoljetimli . Háptelik promociya bar, onda sistemaǵa kirgen paydalanıwshılar ushın bir-úsh qosıq biypul júklep alıwǵa boladı. Biypul júklep alıwlar siyshembi kúnleri qoljetimli bolıp, kelesi siyshembi kúnine shekem, yaǵnıy dúkan jańa kontent penen jańalanǵanǵa shekem biypul bolıp qaladı. Ayırım atqarıwshılar belgili bir qosıqlardıń biypul bolıwın tańlaydı. Bul barlıq iTunes dúkanlarında qoljetimli emes. Ayırım iTunes telekórsetiwleri brend sadıqlıǵın xoshametlew ushın usı usıldı qollana basladı, degen menen olar uzaǵıraq qaladı. Anıǵında, iTunes Store-da «Biypul TV Epizodları» beti bar, onda biypul epizodlar dawamlılıǵı boyınsha, ya «featurettes» (15 minuttan qısqa) yamasa tolıq metrajlı epizodlar (15 minuttan uzın) retinde shólkemlestirilgen. Biypul kontent kórsetiwdiń aldınnan kóriwinen bonus kontentke shekem, pilot epizodlarǵa hám pútkil TV shouları máwsimlerine shekem ózgeriwi múmkin (biypul máwsimlerge mısallar HBO-nıń «The Weight of the Nation» hám ABC-niń «Pan-Am»). ABC hám NBC sıyaqlı ayırım tarmaqlar ózleriniń «Biypul Máwsim Premeraları» betlerine iye.

Burın AQSH iTunes Store háptesine úshke shekem biypul qosıq (hápteniń jeke qosıǵı, Discovery Download hám Cancion de la Semana) usınǵan bolsa, sońǵı jılları dúkan joqarıda aytılǵan úsh kategoriyanıń ornına birlesken «Hápteniń Jeke Qosıǵı» banneri menen almastırdı, bunda hápteniń jeke qosıǵı jańa, endi tanılıp kiyatırǵan atqarıwshıdan boladı. 2015-jılı Apple «Hápteniń Jeke Qosıǵı» baǵdarlamasın toqtattı.

Cenzura

iTunes-te atamalardaǵı sógis sózlerdi cenzuralaw siyasatı bar^[9]. Bul Scunthorpe qáteligine alıp keldi, bunda ayıplı bolmaǵan atamalar tosınnan kelgen hárip dizbegi sebepli cenzuralanadı^[10]. Eger qosıqta anıq belgisi bolsa, ol qosıq atamasınıń qasında «anıq» dep belgilenedi. Eger qosıq «anıq» dep belgilense, ata-analıq baqlaw parametrleri astında «anıq kontentti sheklew» belgisi qoyılsa, onı satıp alıw múmkin bolmaydı. Kóbinese ayırım qosıqlardıń atamasınıń qasında «taza» belgisi boladı, bul qosıq tekstiniń cenzuralanǵanın hám onı barlıq akkauntlarda satıp alıwǵa bolatuǵının ańlatadı. Ádette eger qosıq «taza» dep belgilense, onıń anıq versiyası da qoljetimli boladı.

Qabıl etiliwi hám kommerciyalıq tabısı

iTunes qosıqlarınıń satılıwı, 2003–2010

Dáslepki 18 saatta iTunes dúkanı shama menen 275,000 trek sattı,^[11][12] hám birinshi 5 kúnde 1 millionnan aslam trek satıldı^[13]. Ol 2003-jıldıń oktyabr ayında Windowsta shıqqanda, iTunes baǵdarlaması dáslepki 3 kúnde 1 millionnan aslam ret júklep alındı hám sol dáwirde 1 millionnan aslam qosıq sattı. 2003-jıldıń 15-dekabrinde Apple 25 million qosıq satqanın járiyaladı^[14].

2004-jıldıń yanvar ayında San-Franciskodaǵı Macworld Conference & Expo-da Stiv Djobs (Sellers, 2004) atı aytılmaǵan bir adamnıń 29,500 AQSH dollarlıq muzıka satıp alǵanın járiyaladı. 2004-jıldıń 15-martında Apple iTunes Music Store klientleriniń iTunes Music Store-dan 50 million qosıq satıp alıp, júklep alǵanın járiyaladı. Olar sonıń menen birge klientlerdiń háptesine 2.5 million qosıq satıp alıp atırǵanın xabarladı, bul jılına 130 million qosıq degen boljamlı jıllıq kórsetkishke alıp keledi. 50 millionınshı qosıq Sara Maklaxlannıń «The Path of Thorns» qosıǵı boldı.

2004-jılı 28-aprelde iTunes Music Store óziniń birinshi jıllıǵın 70 million qosıq satıw, pullı onlayn muzıka bazarında anıq ústemlik hám az muǵdardaǵı payda menen belgiledi. Dúkan sonıń menen birge saundtrek satıwların asırıw maqsetinde júzlegen film treylerlerin hám muzıkalıq videolardı da usınadı. Konferenciyada Stiv Djobs jazılıw xızmeti ele de klientlerdiń qızıǵıwshılıǵında emesligin qaytalap ayttı hám Pepsi tarqatıw kampaniyasında usınılǵan 100 million qosıqtıń tek 5 millionı ǵana paydalanılǵanın xabarladı, bunı ol Pepsidiń tarqatıwındaǵı texnikalıq máselelerge baylanıstırdı. 2004-jılı 10-avgusttaǵı Apple baspasóz relizine sáykes, iTunes Music Store bir millionnan aslam qosıq katalogına iye birinshi dúkan boldı. Sonday-aq, sol waqıtta iTunes Music Store nızamlı muzıka júklep alıwlardıń 70 procentlik bazar úlesin saqlap turdı.

Dúkannıń payda bolıp kiyatırǵan monopoliyası 2011-jılı Miramax kompaniyasınıń wákili Mayk Leng tárepinen «tarawdı nátiyjeli túrde buwıp taslap atır» dep sınǵa alındı. Ol muzıka sanaatı júdá az kontent jetkeriwshilerge ruqsat bergeni ushın házir qıynalıp atırǵanın aytadı. Leng bul máseleni muzıka qaraqshılıǵınan da úlkenirek qáwip dep esaplaydı.