គាល់កូថា

គាល់កូថា (អង់គ្លេស: Golgotha) ជាភាសាអើរ៉ាម មានន័ថា លលាដ៍ក្បាល។ គាល់កូថាជាឈ្មោះទីកន្លែងដែលព្រះយេស៊ូវត្រូវគេឆ្កាង។

កន្លែងប្រពៃណីនៃគាល់កូថា នៅក្នុងព្រះវិហារនៃស្តូបដ៏វិសុទ្ធ

ផ្នែកជាបន្តបន្ទាប់នៃ ព្រះគ្រិស្តសាសនា គ្រោងមតិកា · ក្លោងទ្វារ

ព្រះយេស៊ូ ព្រះ​យេស៊ូ​ប្រសូត បេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូ ព្រះឈើឆ្កាង ព្រះយេស៊ូ​មាន​ព្រះជន្ម​រស់ឡើងវិញ

ព្រះធម៌ គម្ពីរសញ្ញាចាស់ គម្ពីរសញ្ញាថ្មី ដំណឹងល្អ ព្រះគម្ពីរ សម្ពន្ធមេត្រីថ្មី

ទេវវិទ្យា ព្រះ ព្រះត្រីឯក ព្រះវរបិតា ព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ សេចក្ដីសង្គ្រោះ បុណ្យជ្រមុជទឹក បេសកកម្ម

ប្រវត្តិសាស្រ្ត ពួកសាវក សាវកសីលា សាវកប៉ុល ព្រះនាងម៉ារី គ្រីស្ទសាសនាដំបូង ខនខនស្ទីនធីន អាអ៊ូហ្គូស្ធីនូស នៃ ហុីបផូ និកាយខាងកើត - ខាងលិចខាងលិច ចលនាបះបោរ បូជនីយកិច្ច ថូម៉ាសអាគីណាស កំណែទម្រង់ ម៉ាទីន លូធើរ សម្ដេចប៉ាបយ៉ូហានប៉ូលទី២

និកាយា ព្រះសហគមន៍កាតូលិក គ្រិស្តអូស្សូដក់ ប្រូតេស្ដង់ អ្នកចូលនិវត្ត អាណាបាបទីស្ទ សាសនាអង់គ្លេកាន បាទីស្ទ លូធូរីននិយម មេតូឌីស គ្រីស្ទអឌែលហ្វៀន

ម ព ក

យោងតាមព្រះគម្ពីរដំណឹងល្អ គាល់កូថាគឺជាកន្លែងមួយ នៅខាងក្រៅកំពែងក្រុងយេរូសាឡឹម ហើយនៅជិតក្រុងយេរូសាឡឹម។^[១][២]។ ពាក្យ «គាល់កូថា» នេះ ភាសាឡាតាំងហៅថា Calvariæ Locus ហើយក្លាយមកជាភាសាអង់គ្លេសគឺ កាល់វ៉ារី។

ឯកសារយោងខាងព្រះគម្ពីរ និងដើមកំណើតពាក្យ

អាសនានៅកន្លែងប្រពៃណី នៃគាល់កូថា

នៅក្នុងសំណេរជាច្រើនកាលពីដើម គាល់កូថាគឺសំដៅទៅលើកូនភ្នំមួយ ដែលមានរាងដូចលលាដ៍ក្បាល ហើយវាស្ថិតនៅក្បែរច្រកចូលទៅក្នុងក្រុងយេរូសាឡឹម។^[៣]

ចាប់តាំងពីសតវត្សទី៦ គាល់កូថាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីតាំងនៃភ្នំមួយ^[៤] និងត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកូនភ្នំតូចមួយចាប់តាំងពីឆ្នាំ៣៣៣។^[៤] ព្រះគម្ពីរដំណឹងល្អបានប្រាប់យើងឲ្យដឹងថា វាជាកន្លែងមួយដែលនៅជិតក្រុងយេរូសាឡឹម ល្មមនឹងអាចឲ្យអ្នកដែលធ្វើដំណើរចេញ ចូលក្រុងនោះ អាចអានចំណារដែលសរសេរថា "ព្រះយេស៊ូវនៃណាសារ៉ែត – ស្ដេចរបស់យូដា"។^[៥] នៅពេលច្បាប់បកប្រែ King James Version ត្រូវបានសរសេរឡើង ពួកអ្នកបកប្រែបានប្រើច្បាប់បកប្រែដែលយកលំនាំតាមភាសាអង់គ្លេស (anglicized version) គឺគេបានប្រើរពាក្យ «កាល់វ៉ារី» ដែលពាក្យក្លាយមកពីភាសាឡាតាំង Calvariæ) ដើម្បីសំដៅទៅលើពាក្យ «គាល់កូថា» នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរដំណឹងល្អរបស់លូកា។ ទីកន្លែងនេះមានលើកយកមកនិយាយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរដំណឹងល្អទាំង៤:

• ម៉ាកុស: ពួកគេ​នាំ​ព្រះអង្គ​ទៅ​កន្លែង​មួយហៅថា “គាល់កូថា” ដែលមានអត្ថន័យ​ប្រែ​ថា “ទី​លលាដ៍ក្បាល”។^[៦]
• ម៉ាថាយ: លុះមក​ដល់​កន្លែង​មួយ​ដែលគេ​ហៅ​ថា “​គាល់កូថា​” ដែលមានអត្ថន័យ​ប្រែ​ថា “​ទីលលាដ៍ក្បាល”។^[៧]
• លូកា: នៅ​ពេល​មក​ដល់​កន្លែង​មួយដែលគេហៅ​ថា​ “លលាដ៍ក្បាល” ពួកគេ​ក៏​ឆ្កាង​ព្រះយេស៊ូវ​នៅ​ទីនោះ ព្រមទាំងឧក្រិដ្ឋជន​ទាំងនោះផង ម្នាក់​នៅ​ខាងស្ដាំ ​ម្នាក់​​នៅ​ខាងឆ្វេង​។^[៨]
• យ៉ូហាន: ដូច្នេះពួកគេក៏​យក​ព្រះ​យេស៊ូ​ទៅ​ ហើយព្រះអង្គ​យាង​ចេញ​ទៅ​ទាំង​លី​ឈើឆ្កាង​ដោយ​អង្គ​ទ្រង់​ ឆ្ពោះទៅ​កន្លែងមួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា​ “ទីលលាដ៍ក្បាល​” ដែល​ភាសាហេព្រើរ​ហៅ​ថា​ “គាល់កូថា​”។^[៩]

នៅក្នុងច្បាប់បកប្រែរបស់រ៉ូមាំងកាតូលិច លូកា ២៣:៣៣ មានសរសេេរថា:

នៅ​ពេល​មក​ដល់​កន្លែង​មួយដែលគេហៅ​ថា​ “កាល់វ៉ារី” ពួកគេ​ក៏​ឆ្កាង​ព្រះយេស៊ូវ​នៅ​ទីនោះ ព្រមទាំងឧក្រិដ្ឋជន​ទាំងនោះផង ម្នាក់​នៅ​ខាងស្ដាំ ​ម្នាក់​​នៅ​ខាងឆ្វេង​។

ពាក្យ "ទីលលាដ៍ក្បាល" (ភាសាអើរ៉ាម: gagûltâ ܓܓܘܠܬܐ) មានការពន្យល់ជាច្រើនអំពីឈ្មោះនេះ។ ទីកន្លែងនេះត្រូវបានគេអះអាងថាឈ្មោះពិតប្រាកដរបស់វាជាភាសាអើរ៉ាមគឺ Gol Goatha, ដែលមានន័យថាភ្នំនៃការប្រហារជីវិត ហើយវាប្រហែលជាកន្លែងតែមួយជាមួយនឹងGoatha ដែលត្រូវបាននិយាយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរយេរេមា^[១០] ដែលពិពណ៌អំពីទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់ក្រុងយេរូសាឡឹម។^[៤] មានការពន្យល់មួយផ្សេងទៀតថា វាជាកន្លែងប្រហារជីវិតជាសាធារណៈ ហើយឈ្មោះនោះសំដៅទៅលើលលាដ៍ក្បាលដែលត្រូវបានបោះចោលនៅទីនោះ^[៤] ឬថាជាកន្លែងមួយដែលនៅក្បែរទីស្មសាន ហើយឈ្មោះនោះសំដៅទៅលើឆ្អឹងដែលគេកប់នៅទីនោះ។^[៤]

នៅក្នុងគ្រីស្ទានមួយចំនួន និងទំនៀមទម្លាប់យូដា ឈ្មោះ Golgotha សំដៅទៅលើទីលលាដ៍ក្បាលរបស់អ័រដាម។^[៤] មានវើហ្សិនធម្មតាមួយ អះអាងថាសឹម និងម៉ិលគីស្សាដែក បានធ្វើដំណើរទៅកន្លែងដែលទូកណូអេឈប់ យកសពអ័រដាមពីទីនោះ ហើយត្រូវបានទូតសួគ៌នាំទៅគាល់កូថា–ដែលគេពិពណ៌នាថាជាកូនភ្នំដែលមានរាងដូចលលាដ៍ក្បាល ជាចំណុចកណ្ដាលនៃផែនដី ហើយក៏ជាកន្លែងដែលក្បាលរបស់ពស់ត្រូវបានកម្ទេច ក្រោយពីមនុស្សបានធ្លាក់ក្នុងអំពើបាប។^{[៤][១១][១២][១៣][១៤][១៤][១៤][១៥][១៦][១៧][១៨][១៩][២០][២១][២២][២៣][២៤][២៥][២៦][២៧] [២៨]}

^{[២៩][៣០][៣១][៣២][៣៣][៣៤][៣៥][៣៣][៣៦][៣៧][៣៨][៣៩][៤០][៤១][៤២][៤៣][៤៤][៤៥][៤៦][៤៧][៤៨][៤៩][៥០][៥១][៥២][៥៣][៥៤][៥៥][៥៦]}

អត្ថន័យផ្សេងៗទៀត

• កាល់វ៉ារី ក៏អាចមានន័យថាជាបណ្ដំនៃអាគារសាសនា ដែលចម្លងតាមក្រុងយេរូសាឡឹម ហើយជាធម្មតាត្រូវបានសាងសង់ភ្នំតូចៗ។ វាមានមុខងារជាទីបរិសុទ្ធនៃសេចក្ដីមេត្តារបស់ព្រះគ្រីស្ទ ជាកន្លែងសម្រាប់សម្ដែងរឿងផ្សេងៗនៅក្នុងព្រះគម្ពីរ នៅមុនបុណ្យអ៊ីស្ទើរ ហើយតែងតែមានរូបភាពដ៏អស្ចារ្យស្ដីអំពីស្ត្រីនៃទុក្ខព្រួយ ហើយជួនកាលមានវត្ថុបុរាណនៃឈើឆ្កាងដ៏ពិត។ កន្លែងសក្ការៈបែបនេះមានប្រជាប្រិយភាពណាស់ ជាពិសេសនៅសម័យ Baroque គឺនៅពេលដែលទឺកដីដ៏វិសុទ្ធបានស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងពួកទួគី និងនៅពេលដែលមានការលំបាកក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់កាល់វ៉ារី នៅយេរូសាឡឹម។
• ឈ្មោះ កាល់វ៉ារី ជាធម្មតាសំដៅទៅលើរូបចម្លាក់ ឬរូបភាព តំណាងឲ្យទិដ្ឋភាពនៃការឆ្កាងព្រះយេស៊ូវ។
• ព្រះវិហារជាច្រើន នៅក្នុងនិកាយគ្រីស្ទានផ្សេងៗ ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា កាល់វ៉ារី។ ឈ្មោះនេះជួនកាលក៏ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ដាក់ឈ្មោះឲ្យកន្លែងកប់សពដែរ ជាពិសេសខាងក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិច។
• នៅសតវត្សទី១៨ និងដើមសតវត្សទី១៩ នៅសាកលវិទ្យាល័យ Oxford និង Cambridge បន្ទប់របស់សាកលវិទ្យាធិការ និងសាលប្រជុំជាច្រើន ត្រូវបានដាក់ងារថា គាល់កូថា។ វាមិនមែនមានន័យថាទីលលាដ៍ក្បាលទេ ប៉ុន្តែវាមានន័យថាជាបន្ទប់ សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មសិស្ស។^[៥៧]
• នៅក្នុងក្រុមជំនុំ Orthodox គាល់កូថា គឺតំណាងឲ្យរូបចម្លាក់ព្រះយេស៊ូវដែលត្រូវគេឆ្កាង ហើយតែងតែមានរូបម្ដាយព្រះយេស៊ូវ និងសាវ័កយ៉ូហានឈរនៅក្បែរ។