ទន្លេនីល

ទន្លេនីល ^{[lower-alpha ២]} គឺជាទន្លេដ៏សំខាន់ដែលហូរទៅភាគខាងជើងនៅភាគឦសាននៃទ្វីបអាហ្វ្រិក ។ វាហូរចូលទៅក្នុងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ ។ ទន្លេនីលគឺជាទន្លេដែលវែងជាងគេនៅទ្វីបអាហ្រ្វិក ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា ទន្លេដែលវែងជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក ^{[៣] [៤]} ទោះបីជាវាត្រូវបានប្រកួតប្រជែងដោយការស្រាវជ្រាវដែលបង្ហាញថាទន្លេអាម៉ាហ្សូន វែងជាងបន្តិចក៏ដោយ។ ^{[៥] [៦]} ក្នុងចំណោមទន្លេធំៗរបស់ពិភពលោក ទន្លេនីល គឺជាទន្លេតូចបំផុតមួយ ដែលវាស់វែងដោយលំហូរទឹកប្រចាំឆ្នាំគិតជាម៉ែត្រគូប។ ^[៧] ប្រហែល ៦,៦៥០គីឡូម៉ែត្រ (៤,១៣០ម៉ាយ) ^{[lower-alpha ១]} វែង អាងបង្ហូររបស់វាគ្របដណ្តប់ ១១ប្រទេស៖ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ តង់ហ្សានី ប៊ូរុនឌី រ្វ៉ាន់ដា អ៊ូហ្គង់ដា កេនយ៉ា អេត្យូពី អេរីទ្រា ស៊ូដង់ខាងត្បូង ស៊ូដង់ និង អេហ្ស៊ីប ។ ^[៩] ជាពិសេស ទន្លេនីល គឺជាប្រភពទឹកចម្បងរបស់ប្រទេសអេហ្ស៊ីប ស៊ូដង់ និងស៊ូដង់ខាងត្បូង។ លើសពីនេះ ទន្លេនីល គឺជាទន្លេសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់ ជួយដល់វិស័យកសិកម្ម និងនេសាទ។

ចំពោះការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត សូមមើល ទន្លេនីល (អសង្ស័យកម្ម)។

ទន្លេនីល
ទន្លេនីលក្នុងទីក្រុងកៃរ៉ូនាប្រទេសអេហ្ស៊ីប
ទីតាំង
ប្រទេស	អេហ្ស៊ីប,ស៊ូដង់,ស៊ូដង់ខាងត្បូង,អេត្យូពី,អ៊ូហ្គង់ដា,សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ,កេនយ៉ា,តង់ហ្សានី,រ្វ៉ាន់ដា,ប៊ូរុនឌី
ទីក្រុងសំខាន់ៗ	ជីនចា, ជូបា, ខាទូម, កៃរ៉ូ
លក្ខណៈរូបវន្ត
ប្រភព	ទន្លេនីលស
• កូអរដោនេ	02°16′56″S 29°19′53″E
• កម្ពស់	2,400 m (7,900 ft)
ប្រភពទី ២	ទន្លេនីលខៀវ
• ទីតាំង	បឹងតាណា, អេត្យូពី
• កូអរដោនេ	12°02′09″N 037°15′53″E
មាត់	សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ
• ទីតាំង	ដីសណ្ដទន្លេនីល, អេហ្ស៊ីប
• កូអរដោនេ	30°10′N 31°09′E
• កម្ពស់	កម្រិតនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ
ប្រវែង	6,650 km (4,130 mi)[lower-alpha ១]
ទំហំអាង	3,349,000 km2 (1,293,000 sq mi)
ទទឹង
• អតិបរមា	2.8 km (1.7 mi)
ជម្រៅ
• មធ្យម	8–11 m (26–36 ft)
ការបញ្ចេញ
• ទីតាំង	អាស្វាន, អេហ្ស៊ីប
• មធ្យម	2,633 m3/s (93,000 cu ft/s)
• អប្បបរមា	530 m3/s (19,000 cu ft/s)
• អតិបរមា	7,620 m3/s (269,000 cu ft/s)
ការបញ្ចេញ
• ទីតាំង	កៃរ៉ូ,អេហ្ស៊ីប
• មធ្យម	2,000 m3/s (71,000 cu ft/s)
• អប្បបរមា	500 m3/s (18,000 cu ft/s)
• អតិបរមា	7,000 m3/s (250,000 cu ft/s)
ការបញ្ចេញ
• ទីតាំង	ដីសណ្ដទន្លេនីល, អេហ្ស៊ីប, សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ
• មធ្យម	1,584 m3/s (55,900 cu ft/s)
លក្ខណៈពិសេសរបស់អាង
ដៃទន្លេ
• ឆ្វេង	នីលស
• ស្តាំ	នីលខៀវ, អាតបារ៉ា

ទន្លេនីលមានដៃទន្លេធំៗចំនួនពីរ៖ ទន្លេនីលស និង ទន្លេនីលខៀវ ។ ទន្លេនីលស ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ជា​ប្រពៃណី​ថា​ជាប្រភពទឹកទន្លេ ​។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា ទន្លេនីលខៀវ ជា​ប្រភព​ទឹក​ភាគ​ច្រើន​នៃ​ទន្លេនីល ដែល​មាន​ទឹក និង ​ដី​ល្បាប់ ៨០%។ ទន្លេនីលស គឺវែងជាង ហើយកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់ បឹងធំ ។ វាចាប់ផ្តើមនៅ បឹងវិចតូរីយ៉ា ហើយហូរកាត់អ៊ូហ្គង់ដា និងស៊ូដង់ខាងត្បូង។ ទន្លេនីលខៀវ ចាប់ផ្តើមនៅបឹងតាណា ក្នុងប្រទេសអេត្យូពី ហើយហូរចូលទៅក្នុងស៊ូដង់ពីភាគអាគ្នេយ៍។ ទន្លេទាំងពីរប្រសព្វគ្នា នៅរដ្ឋធានីខាទូមនៃប្រទេសស៊ូដង់។ ^[១០]

ផ្នែកខាងជើងនៃទន្លេហូរទៅភាគខាងជើងស្ទើរតែទាំងស្រុងតាមរយៈវាលខ្សាច់នូប៊ីនទៅកាន់ទីក្រុងកៃរ៉ូ និង តំបន់ដីសណ្តធំរបស់វា ហើយទន្លេនេះហូរចូលទៅក្នុងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេនៅ អាឡិចសាន់ដឺ ។ អរិយធម៌អេហ្ស៊ីប និង ព្រះរាជាណាចក្រស៊ូដង់ បានពឹងផ្អែកលើទន្លេ និងការជន់លិចប្រចាំឆ្នាំតាំងពីបុរាណកាលមក។ ប្រជាជន និងទីក្រុងភាគច្រើននៃប្រទេសអេហ្ស៊ីបស្ថិតនៅតាមបណ្តោយផ្នែកទាំងនោះនៃជ្រលងភ្នំនីលភាគខាងជើងនៃ ទំនប់អាស្វាន ។ ស្ទើរតែគ្រប់កន្លែងវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអេហ្ស៊ីបបុរាណបានអភិវឌ្ឍ និងត្រូវបានរកឃើញនៅតាមច្រាំងទន្លេ។ ទន្លេនីលគឺជាមួយ ទន្លេរ៉ូន និង ទន្លេពូ ដែលជាទន្លេមួយក្នុងចំណោមទន្លេមេឌីទែរ៉ាណេទាំងបីដែលមានការបញ្ចេញទឹកដ៏ធំបំផុត។ ^[១១]