Cuggiæn

Cüggiæn (Cugén in zeneize, Quiliano in italian) u l'è ün cumün de 7.285 abitanti d'a pruvincia de Sann-a.

SV	Questa pagina a l'è scrita in savuneize

Cuggiæn comùn
(IT) Quiliano
Cuggiæn – Veduta Panuramma de Cuggiæn
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Sann-a
Aministraçión
Scìndico	Nicola Isetta (lista civica) da-o 27-5-2019 (2º mandòu da-o 10-6-2024)
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°17′35.21″N 8°24′37.11″E44°17′35.21″N, 8°24′37.11″E (Cuggiæn)
Altitùdine	32 m s.l.m.
Superfìcce	49,92 km²
Abitanti	7 036[1] (30-6-2019)
Denscitæ	140,95 ab./km²
Fraçioìn	Cadebunn-a de Cuggiæn, Muntaĝn̂a, Riasca, Valleggia
Comùn confinanti	Artâ, Màllae, Orcu Feìn, Sann-a, Vuè, Vessi e Portiu
Âtre informaçioìn
CAP	17047
Prefìsso	019
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009052
Cod. cadastrâ	H126
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàtica	zöna D, 1 447 GG[3]
Nomme abitanti	Cuggiæneixi
Sànto patrón	San Luensu
Giórno festîvo	10 agustu
Cartògrafîa
Cuggiæn
Cuggiæn – Mappa Puziçiùn d'u cumün de Cuggiæn int'a pruvinsa de Sann-a.
Scîto instituçionâle

Geugrafia

U canpanìn de Cüggiæn de nötte

U cumün u se tröva int'u drentutèra de Sann-a e de Vuè, insci'â riva mancinn-a d'u sciümme omónimu. U sö territóiu u l'è pärte d'a Cumünitè Muntann-a d'u Zuvu. U se tröva ciü o menu a 7 km da-u cappulögu d'a pruvincia.

Int'u 2006 u cumün u l'è stetu insignìu d'a Bandêa Vèrde da Legambiente. Insc'ou territóiu d'u cumün de Cüggiæn se trövan scìa e Ärpi Ligüri che i Apenìn, inscistìndughe a-u Cólle de Cadebunn-a.

U sciümme Cüggiæn u nasce da-a cunfluença d'u Dané e d'u Trexenda. U sö aflüente ciü inpurtante u l'è u rian d'i Tecci; tra i ätri ghe sun u rian d'i Ciattùi, u Rian de Ciasö e u rian Lüssu, ch'u se caccia int'u Cüggiæn apenn-a primma d'a sö fuxe.

Stoja

Ciamä antîgamente Aquilianum, a l'è finìa cunpreisa int'u X seculu int'a Märca Aleramica e int'u 1091 a passa int'u duminiu de Bunifaçiu d'u Vastu.

Ereditä pöi da-i marcheixi D'u Carrettu a l'è cedüa, d'u 1192, a-a Cumünn-a de Sann-a, ch'u crea in feudu scibén picìn int'i sö proppi cunfìn terituriäli. Sulu d'u 1407 a riêsce a elêze in sö puistè lucäle e havéi da-a cumünn-a savuneize statüti e benefiççi lucäli.

D'u 1523 a Repübbrica de Zena a l'occüpa stu feudu chi, fetu ch'u l'ha peró purtóu a-a reaçiùn de Sann-a e a-a divixùn d'u territóiu chiggianèize in due pärte separæ. D'u 1528, annu d'a cöita de Sann-a, u feudu u l'è separóu in dui blocchi, u primmu de aministraçiùn savuneize, u segundu a-a repübbrica zeneize. In tütti e dui i territói u l'existeiva in puistè.

Sulu int'u XVIII seculu i dui territói i sun turna tachè inte in'ünica muniçipalitè autónuma ch'a l'intra primma int'u Rêgnu de Sardégna e pö i int'u Rêgnu d'Italia.

A Cüggiæn, pe via de Sandro Pertini, u s'ascunde brevemente Filippo Turati int'a sö füga da-a dittatüa fascista.

Abitanti

Evuluçiùn demugrafica

Abitanti censìi^[4]

Minuranse furèste

Segundu l'ISTAT, a-u 31 de dixenbre d'u 2017, a Cuggiæn ghe sun 296 rexidenti furèsti.

Persunn-e lighè cun Cüggiæn

• Agostino Bruno (1842 - 1910), stóricu e accademigu de França.
• Carlo Costamagna (Cuggiæn, 1881 - 1965), giurista e puliticu.
• Vittorio Pertusio (Zena, 1904 - 1994), puliticu.
• Anna Arena (Cuggiæn, 1919 - Jesolo, 1974), atrixe d'u cine.
• Carlo Aliprandi (Cuggiæn, 1924 - Boves, 2003), vescu.
• Marco Bertolotto (Cuggiæn, 1959), megu e puliticu, ecs-prescidente d'a Pruvincia de Sann-a.

Löghi de 'nteresse

Architetüe religiuze

• 
  Gexa de San Luensu, int'u capulögu
• 
  U drentu d'a gexa de Sant'Anna a Cadebunn-a
• 
  Gexa d'u Santiscimu Sarvatù, int'a fraçiùn de Valleggia
• 
  A gexa de San Pé in Carpignàn
• 
  A gexa de San Miché, a Muntaĝn̂a

• Gexa de San Luensu.
• Âtóju d'a Cunfraternita. Tióu sciü int'u seculu XVII.
• Capella de San Roccu
• Gexa de San Miché e u sö âtóiu, int'a fraçiùn de Muntaĝn̂a
• Capella de Santa Libera, int'a burgä de Faìa
• Capella de San Benärdu, int'a burgä de Garzi
• Gexa di Santi Sebastian e Roccu, int'a fraçiùn de Riasca
• Âtóju de San Bunaventüa
• Gexa du Santiscimu Sarvatù, int'a fraçiùn de Valleggia
• Gexa de San Pé in Carpignàn, ciamä de San Pé d'i Coi ascì.
• Âtóju de San Bastiàn, int'a fraçiùn de Valleggia
• Gexa de Sant'Anna, int'a fraçiùn de Cadebonn-a

Architetüe civili

• A burgä d'e Cabanne
• A burgä de Tiensèn
• Palassiu De Mari
• I punti Rumäni d'u rian d'i Tecci

Architetüe militäri

• Ruinn-e d'u castellu

Curtüa

Tiätru

• Tiätru növu de Valleggia.

Dialettu

Manifestaçiuìn

Fèste e fêe

• Rassegna d'u Buzzettu e d'a Granaccia: a se fa ai primmi de settenbre, a l'inprinçipiu d'u periudu de vendemmia, pe' fä reclamme a-a pruduçiùn d'i omónimi vin lucäli: u giancu Buzzettu, da na viĝn̂a de urigine antighiscima, e a russa Granaccia, da na viĝn̂a foscia inpurtä da-i Spagnolli.
• Festa d'i armugnìn: ätra fèsta tipica a l'è quella d'a particuläre qualitè d'armugnìn dita Armugnìn Valleggia, prûtetta da-u disciplinäre DOP. A fèsta a se fa a Valleggia quande se chöggian i armugnìn.

Ecunumia

Grassie a-a vexinansa cun Sann-a, u inprunta na de sö principäli ativitè ecunomiche in se l'indüstria, scibén che de lungu l'ativitè predilètta a seggie quella agrìcula. Int'u cumüne i existan ativitæ indüstriali, vive specie int'u setture petruliferu, meccanigu, alimentäre e d'u trâvaggio du legnu.

Int'e l'ingìu d'u pàise l'agricurtüa a resta l'ativitè ciü inpurtante, cun frûta e verdûa. Discreta a pruduçiùn de öju e vin ascì.

Traspórti e vie de cumunicaçiùn

Stradde e autustradde

U cumüne u nu l'è razunzibile direttamente da l'autustradda e dunca da-u casellu autustradäle de Sann-a-Vuè sciü l'Autustradda A10 a l'è a sciurtìa cunsegiä pe zunze a destinaçiùn.

Lignie fêruviarie

A staçiùn fêruviaria ciü vixìnn-a a l'è quella de Cüggiæn-Vuè, ch'a serve Vuè ascì, in scia-a lignia fêruviaria Vintimiggia–Zena, int'u trêtu lucäle cunpreisu tra Sann-a e Zena.

Aministraçiùn

Scìndichi de Cuggiæn

Periudu		Primmu çitadìn	Partìu	Carega	Notte
1945	1946	Andrea Aonzo	PCI	Scìndicu
1946	1951	Giobatta Brandini	PCI	Scìndicu
1951	1953	Giuseppe Alemanni	PCI	Scìndicu
1953	1962	Giuseppe Delfino	PCI	Scìndicu
1962	1965	Andrea Picasso	PCI	Scìndicu
1965	1967	Pietro Beltrametti	PSI	Scìndicu
1967	11 setenbre 1985	Andrea Picasso	PCI	Scìndicu
11 setenbre 1985	24 lüggiu 1990	Andrea Picasso	PCI	Scìndicu
24 lüggiu 1990	24 arvì 1995	Fulvio De Lucis	PCI	Scìndicu
24 arvì 1995	14 züĝn̂u 1999	Fulvio De Lucis	lista civica de centru-mancinn-a	Scìndicu
14 züĝn̂u 1999	14 züĝn̂u 2004	Nicola Isetta	lista civica de centru-mancinn-a	Scìndicu
14 züĝn̂u 2004	8 züĝn̂u 2009	Nicola Isetta	lista civica de centru-mancinn-a	Scìndicu
8 züĝn̂u 2009	26 mazzu 2014	Alberto Ferrando	Impegno e progresso per Quiliano (lista civica de centru-mancinn-a)	Scìndicu
26 mazzu 2014	27 mazzu 2019	Alberto Ferrando	Impegno e progresso per Quiliano (lista civica de centru-mancinn-a)	Scìndicu
27 mazzu 2019	10 züĝn̂u 2024	Nicola Isetta	Progetto Comune (lista civica)	Scìndicu
10 züĝn̂u 2024	in càrega	Nicola Isetta	Progetto Comune (lista civica)	Scìndicu

Binelaggi

Cüggiæn a l'è abinellä cun:

• Aidussina, da-u 1972
• Great Wyrley, da-u 2000
• Mâcon, da-u 2009