Вир (Порече)

Вир — село во Општина Македонски Брод, во областа Порече, во околината на градот Македонски Брод.

За други истоимени места, погледајте Вир.

Вир
Поглед на селото Битово
Вир Местоположба на Вир во Македонија Вир на карта
Координати 41°36′10″N 21°16′33″E
Регион	Југозападен
Општина	Македонски Брод
Област	Порече
Население	7 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6535
Повик. бр.	045
Шифра на КО	03010
Надм. вис.	640 м
Вир на општинската карта Атарот на Вир во рамките на општината
Вир на Ризницата

Потекло и значење на името

Името на селото потекнува од вир со значење за длабнатина каде се собира вода.^[2]

Географија и местоположба

Влез во селото

Селото се наоѓа во областа Порече, во североисточниот дел на територијата на Општина Македонски Брод, од десната страна на реката Треска.^[3] Селото е рамнинско, на надморска височина од 640 метри. Од градот Македонски Брод е оддалечено 15 километри.^[3]

Селото е сместено во горниот дел на долината на Модришка Река, која се влева во Треска, кај селото Модриште. Нивите се наоѓаат околу селото, а шума има малку.^[2]

Куќите се на дното на долината и по бреговите. Групирани се во три маала: Шјаковско, Николовско и Шутевско.^[2]

До Вир води земјен пат, кој започнува од селото Модриште. Со земјен пат, селото е поврзано и со селото Локвица.

Историја

Во селскиот атар се наоѓаат старини на месноста Горна Црква, каде има и гробишта.^[2]

Народното предание наведува дека селото настанало со доселување и во прв момент се нарекувало Дервен Вир.^[2]

Во XIX век, Вир било село во Поречката нахија, на Кичевската каза, во Отоманското Царство.

Вкупно 5 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[4]

Стопанство

Атарот е зафаќа површина од 11,1 км². На него преовладуваат шумите на површина од 617,7 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 89,2 хектари, а на пасиштата само 22,4 хектари.^[3]

Селото има мешовита полјоделско-шумарска функција.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 265 —     1953 296 +11.7% 1961 245 −17.2% 1971 171 −30.2% 1981 76 −55.6%	Година Нас. ±% 1991 51 −32.9% 1994 31 −39.2% 2002 18 −41.9% 2021 7 −61.1%

Според податоците од 1873 година, селото имало 40 домаќинства со 161 жител, од кои 55 муслимани и 106 христијани.^[5]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Вир имало 290 жители, сите Македонци.^[6] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Вир имало 280 жители.^[7]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Вир се води како чисто македонско село во Кичевската каза на Битолскиот санџак со 30 куќи.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 250 Македонци.^[9]

Вир е мало село, коешто во 1961 година броело 245 жители, а во 1994 година бројот се намалил на 31 жител, македонско население.^[3]

Според пописот од 2002 година, во селото Вир имало 18 жители, сите Македонци.^[10]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 7 жители, од кои 5 Македонци и 2 лица без податоци.^[11]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	290	280	265	296	245	171	76	51	31	18	7

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Родови

Вир е македонско православно село. Сите родови во селото се доселенички. Во селото има четири рода.^[2]

Според истражувањата на Петар Јовановиќ во 1930-тите години родови во селото се: Шутевци (13 к.), доселени се од кичевското село Шутово; Шијаковци (9 к.), доселени се од Шијак во Албанија, нивниот предок кој се доселил бил прво во Модриште, но од таму го избркале, па си направил колиба во Вир, но го фатило срам и се отселил во Сливје, но таму не му се допаднало, па се вратил назад и за постојано се населил во Вир; Николовци (6 к.), основачот на родот дошол од Дебарско и влегол во родот Шијаковци, каде се оженил за некоја крива девојка; Савевци (17 к.) исто така доселени од Дебарско, најпрво дошол овде на чифлик, но не му се допаднало, па отишол во Сливје, па кога и таму не му се допаднало се вратил назад во Вир.

Општествени установи

• Поранешно основно училиште

Самоуправа и политика

Старото училиште

Селото влегува во рамките на Општина Македонски Брод, која била променета со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година, при што кон нејзе била придодадена поранешната Општина Самоков. Во периодот од 1996-2004 година, селото се наоѓало во некогашната Општина Самоков.

Во периодот 1957-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Брод. Во периодот 1955-1957, селото било дел од тогашната општина Манастирец.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Модриште, во која покрај селото Вир се наоѓале селата Белица, Брезница, Калуѓерец, Могилец, Модриште, Локвица, Тажево и Црешнево. Општината Модриште постоела и во периодот 1950-1952 година, во која влегувале селата Белица, Вир, Калуѓерец, Локвица, Могилец и Црешнево.

Избирачко место

Во селото постои избирачко место бр. 0239 според Државната изборна комисија, кое е сместено во приватна просторија.^[16]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 7 гласачи.^[17] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 7 гласачи.^[18]

На парламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 7 гласачи.^[19]

Културни и природни знаменитости

Цркви^[20]

• Црква „Св. Никола“ — селска црква; и
• Црква „Св. Атанасиј“ — селска црква.

Личности

Личности родени во Вир:

• Брајан Митаноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Блаже Карафилоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Брајан Китаноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Лозан Симоноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Трендафил Новески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Спирко Томчески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Стојко Тримчески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Јордан Филипоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Војне Трпчески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Јове Николоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Стеван Митаноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Стеван Кузманоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[21]
• Јордан Митрески (1923 - 1945) — загинат во НОБ.^[22]
• Михајло Михајлоски (1924 - 1944) — загинат во НОБ.^[22]
• Павле Павлески (1926 - 1945) — загинат во НОБ.^[22]
• Раде Дукадиноски (1924 - 1944) — загинат во НОБ.^[22]
• Радивој Митаноски (1926 - 1944) — загинат во НОБ.^[22]