Врапчиште

Врапчиште — село во областа Горни Полог, во околината на градот Гостивар, во северозападниот дел на Македонија и седиште на истоимената општина.

Врапчиште
Врапчиште Местоположба на Врапчиште во Македонија Врапчиште на карта
Координати 41°50′2″N 20°53′7″E
Општина	Врапчиште
Население	4.003 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1238
Шифра на КО	07014
Надм. вис.	538 м
Врапчиште на општинската карта Атарот на Врапчиште во рамките на општината
Врапчиште на Ризницата

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во областа Горни Полог, оддалечено 5 километри северно од Гостивар.

Историја

Селото се споменува во турските пописни дефтери од 1467/68 година, како дел од Нахијата Калканделен (Nahiye-I Kalkandelen) и било едно од најголемите села во полошката област со 240 христијански семејства, 17 неженети христијани и 2 вдовици христијани.^[2]

Во XIX век, Врапчиште било село во Полошката нахија во рамките на Гостиварската каза на Отоманското Царство.

Вкупно 13 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 2.988 —     1953 3.368 +12.7% 1961 3.420 +1.5% 1971 4.047 +18.3% 1981 4.992 +23.4%	Година Нас. ±% 1991 3.574[4] −28.4% 1994 5.015 +40.3% 2002 4.874 −2.8% 2021 4.003 −17.9%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Врапчиште живееле 1.865 жители, од кои 1.300 Турци, 350 Македонци, 165 Албанци и 50 Роми.^[5]

Според Афанасиј Селишчев во 1929 година, Врапчиште е центар на Галтска општина во Горнополошкиот срез и има 394 куќи со 2.120 жители Македонци, Турци, Албанци и Роми.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 2.000 Турци, 250 Македонци и 50 Албанци.^[7]

Врапчиште е најголемо село, коешто во 1961 година имало 3.420 жители, а во 1994 година 5.015 жители, од кои 191 биле Македонци, 1.743 Албанци, 3.072 Турци, 1 Србин и 8 други.

Според пописот од 2002, Врапчиште има 4.874 жители и претставува едно од најголемите села во Гостиварско и Полог.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 4.003 жители, од кои 118 Македонци, 912 Албанци, 2.765 Турци, 1 Србин, 1 Бошњак, 3 останати и 203 лица без податоци.^[9]

На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:^[10]

Година	Македонци	Албанци	Турци	Роми	Власи	Срби	Бошњаци	Ост.	б.п.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	—	—	—	2.988
1953	343	2.079	919	5	—	3	—	19	—	3.368
1961	289	1.023	2.096	—	—	2	—	10	—	3.420
1971	241	2.075	1.683	—	—	3	—	45	—	4.047
1981	226	1.833	2.822	—	—	—	—	111	—	4.992
1991	205	348	2.998	—	—	—	—	23	—	3.574
1994	191	1.743	3.072	—	—	1	—	8	—	5.015
2002	172	1.777	2.899	—	—	—	—	26	—	4.874
2021	118	912	2.765	—	—	1	1	3	203	4.003

Родови

Врапчиште е мешано село.

Според истражувањата од 1951 година, родови во селото:

Македонски

• Самарџиовци (4 к.) староседелци. Имаат иселеници во Гостивар (таму се викаат Манојлоски) и во Бугарија (седум семејства).
• Таргаџовци (4 к.), Брбушевци (6 к.), Лјчковци (2 к.), Суслаковци (6 к.), Серафилоски (1 к.) и Мишмировци (8 к.) и тие се староседелци.
• Пупевци (2 к.) доселени се однекаде.
• Кљункаровци (2 к.) доселени се од селото Тумчевиште. Основачот на родот се викал Апостол.

Православни Роми

• Стрезоски (3 к.) тие се стар селски род. Зборуваат македонски. Брачни врски одржувале со православните Роми од Тетово, и со Македонците. Последно зеле некоја Македонка од Железна Река. Имаат заеднички гробишта со Македонците. За родот Стрезовци се слуша и името Ефремовци, по некој помлад предок.

Турски

• Чапраз (3 к.) најстар муслимански род во селото. Доселени се одамна од Мала Азија.
• Фис (4 к.) исто како и претходниот род.
• Спахија (30 к.) исто како и претходните родови. Со родот Фис потекнуваат од ист предок.
• Оџалари (8 к.) доселени се од околината на Видин во Бугарија. Подалечно потекло од Турција.
• Кара Батака (32 к.) доселени се од некое место во Бугарија. Подалечно потекло од Мала Азија.
• Врањко (16 к.) доселени се во 1878 година од Врање во Србија. Право потекло од Мала Азија.
• Мула Алил (17 к.) од турско потекло се.
• Вејис (32 к.) доселени се од Дебарско.
• Кара Хасан (11 к.) доселени се од Дебарско.
• Челик (14 к.)од турско потекло се.
• Печелари (8 к.) доселени се од Дебарско.

Албански

• Коколари (22 к.) доселени се од Чаје во Љума, северна Албанија. Овде живеат од XVIII век.
• Аључи (12 к.) доселени се од Церане во Калиса, северна Албанија.
• Љуш (22 к.) доселени се од Чаје во Љума, северна Албанија.
• Лика Јаз (32 к.) доселени се од Чаје или Церане во Љума/Калиса, северна Албанија.
• Оџолари (4 к.) доселени се од некое село во Горна Река.
• Штин (11 к.) доселени се од некое село кај Пешкопеја во северна Албанија.
• Салко (11 к.) доселени се од некое место во северна Албанија.
• Будин (7 к.) доселени се од некое село кај Пешкопеја во северна Албанија
• Шеховци (7 к.) доселени се од Церане во Калиса, северна Албанија.
• Топал (2 к.) доселени се од селото Беловиште. А таму од северна Албанија.
• Партал (22 к.) доселени се од некое место во северна Албанија.
• Гоголари (6 к.) доселени се од некое место во северна Албанија.

Муслимански Роми

• Тосум (8 к.) зборуваат турски и ромски. Овде живеат од турско време. Брачни врски склопуваат со Ромите од Тетово и Гостивар.^[11]

Општествени установи

• „Пранвера - Бахар - Пролет“ — детска градинка;
• ОУ „ВРАПЧИШТЕ“ — основно училиште;
• СУ „Панче Попоски“ — средно училиште;

Самоуправа и политика

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 455, 455/1, 456, 456/1, 457, 457/1, 458, 458/1, 459 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[12]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 5.738 гласачи.^[13]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[14]

• Брца — некропола од доцноантичко време;
• Градиште — населба од доцна антика;
• Тумба — некропола од средниот век;
• Ограда — населба и некропола од доцноантичко време;
• Топлишница — населба и некропола од доцноантичко време;

Цркви^[15]

• Црква „Св. Димитриј“ - изградена е во периодот помеѓу 1912 - 1916 година и се наоѓа во западниот дел на селото. Околу неа се старите гробишта;
• Црква „Св. Илија“ — манастирска црква. Се наоѓа на падините на Шар Планина
• Црква „Св. Петка“ - изградена е во периодот помеѓу 1912 - 1916 година и се наоѓа во западниот дел на селото;
• Црква „Св. Атанасиј“ - изградена е во 1918 година и се наоѓа во западниот дел на селото;

Џамии

• Стара Џамија - Ески Џами
• Нова Џамија - Јени Џами
• Хаџи Ахмет Џамија

Редовни настани

Личности

• Мохамед Аручи - македонски и турски теолог;
• Кенан Хасипи (р. 1955) - македонски политичар, пратеник и претседател на ДПТМ;
• Јаничие Димитриевиќ (14 септември 1879/1880 - 17 декември 1946) - лекар, пратеник, конзул;
• Меваип Ефенди Сипахи (теолог,муфтија)
• Јусуф Хасани (македонски политичар и пратеник од ДПТМ)
• Јусуф Хамзаоглу (професор по историја при УКИМ)
• Ќемал Ефенди Аручи (теолог)
• Сали Мурати ( уставен судија и претседател на Уставниот суд на РСМ)
• Назим Ибрахим ( редовен универзитетски професор по турски јазик и книжевност при УКИМ)
• Илами Халими ( македонски фудбалер )
• Ќераметтин Шар (познат турски интернист - Аџибадем - Истанбул)
• Мехмет Зеки Ибрахимгил ( професор при универзитетот Гази во Анкара - Факултет за литература, отсек историја на уметност)
• Галип Велиу ( универзитетски професор по филозофија)

Култура и спорт

ФК ВРАПЧИШТЕ - Во 2012 година се одржа проектот"Спортот за заедништво,толеранција и сплотување". Од 1958 година постои фудбалскиот клуб Врапчиште кој во сезоната 2017/18 испадна од третата лига Запад.

Културно уметничко друштво "Јунус Емре" - Врапчиште

Иселеништво

Од селото се има селено турското население. Иселени се околу 30 семејства во Турција до 1951 година.^[11]