Долно Броди

Долно Броди (грчки: Κάτω Βροντού, Като Вронду) — село во Драмско, Егејска Македонија, денес во општината Неврокоп на Драмскиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено со Македонци-христијани и Македонци-муслимани. Второспоменатите во изворите погрешно се водат како „Турци“.^[2]

Долно Броди Κάτω Βροντού
Поглед на Долно Броди од планината Сминица
Долно Броди
Местоположба во областа Долно Броди Местоположба на Долно Броди во Неврокоп и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 41°16.28′N 23°45.22′E
Земја	Грција
Област	Источна Македонија и Тракија
Округ	Драмски
Општина	Неврокоп
Надм. вис.	&10000000000000650000000650 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	287
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото се наоѓа историско-географската област Мрвачко, во југоисточното подножје на планината Црна Гора. Лежи на 17 км југозападно од Зрново и 10 км југоисточно од Горно Броди во Серско. Сместено е меѓу врвовите Горно Драган и Штудер.^[3]

Историја

Среден век

Броди за првпат се спомнува во XIV век во заповед на српскиот цар Стефан Душан до велможата Рајко, управител Вронду (Броди) и Трилисион (Трлис).^[4]

Во Отоманското Царство

Црквата „Св. Тодор“ во Долно Броди

Во османлиски дефтер од 1478 г. се гледа дека тогаш Долно Броди имало 179 христијански домакинства и 6 домаќинства на „Туркмени“-муслимани.^[5] Второспоменатите како многу малобројни се претопиле во месното македонско население.

Во немирните години од подоцнежниот период еден дел од населението го примило исламот.^[2] Во XIX век Долно Броди било релативно големо село во Неврокопската каза на Серскиот санџак чие македонско население било верски мешано (христијани и муслимани). Било типично мрвачко село, каде до почетокот на XIX век се добивало многи руда во т.н. задми (јами) по течението на реката Опека — Османаговата, Топалмихаљовата, Ицвехтовата, Тоњовата, Граматиковата, Каравеликовата, Коешиновата, Капчината и Камбурамедовата. Жителите на селото не не оделе на печалба и во текот на целата година копале руда во присуство на вода и ако времето не било премногу студено. Единствени занаети биле печкарството и коваштвото – работата во печките и ковачниците, каде се преработувало добиеното железо. Сопствениците на задмите поседувале делови од шумата за добивање на јаглен. Најмногу јаглен се вадел во Шипајково, Алмалак и Криви Дол. Кон крајот на XIX век по реката имало само три печки во кои се топел магнетитниот песок — Долната печка (најблиску до селото), Средната и Горната.^[3] До 1900 г. опстанал и последниот самоков, сопственост на селскиот чорбаџија Иван Коџабашев.^[6]

По замирањето на железарството селаните почнале да се занимаваат со земјоделство и повеќе со сточарство.^[6]

Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника се вели дека во 1873 г. Долне Броди (Dolné-brodi) било село со 230 домаќинства на 480 Македонци и 180 муслимани.^[7][8]

Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) го обележал Долно Броди како село со 133 македонски и 70 „турски“ куќи.^[7][9] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. селото имало вкупно 1.570 жители, од кои 800 Македонци-христијани и 770 „Турци“.^[7][10]

По 1904 г. во грчкото училиште во селото предавале учителката В. Пасхали и учителите Г. Зјогас, Георгиос Тријандафилидис, Л. Јоанидис и ќерка му Јоаниду.^[11]

Во 1905 г. селото било под врховенството на Бугарската егзархија и во него работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Долно Броди живееле 1696 Макдонци егзархисти.^[7] Имало бугарско основно училиште со 2 учители и 92 ученици.^[12]

Во извештај до митрополитот Иларион Неврокопски од 1909 г. пишува за селото:

„

С. Долно Броди... се намира наоѓа во пазувите на Црна Гора. Спроти селото е клисурата на св. Константин, каде исто така се добива шума. Има убави плодни земјишта кои даваат добра пченица и житни растенија. Селото има македонски 200 куќи со 1.020 жители и турски 100 куќи со 500 лица.[7] Селяните се занимават със земеделие и скотовъдство. Черквата и училището са на високо място над селото. Черквата е хубаво здание, при което има камбанария и часовник. Училището е полупропаднато здание, кое е несоодветно.[13]

“

Во Грција

За време на Првата балканска војна селото е окупирано од бугарска војска, а по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Истата година селото имало околу 250 христијански и 140 муслимански семејства,^[3] вкупно 1.437 жители.^[2]

Во 1913, 1918 и 1925 г. христијанското население на селото се преселило во Бугарија.^[6] Во 1920 г. во Долно Броди се попишани 1.102 лица,^[2] кои потоа продолжиле да се иселуваат. Во 1923 г. Македонците-муслимани се иселени во Турција по сила на Лозанскиот договор.^[2] Последниот голем бран на иселување во Бугарија се случил по крвавиот Трлиски инцидент од јули 1924 г. кога се иселиле 749 лица.^[2] Во селото останале само 4 гркомански семејства. Денес најмногу потомци на бегалците од Долно Броди живеат во Неврокопско, Пловдив, Кричим, Пазарџик, Софија.^[6] Во 1928 г. Долно Броди е попишано како чисто дојденско село со 690 жители (183 семејства).^[14] Во 1940 г. во селото се заваедени 1.980 души, од кои 1263 мажи, што значи дека биле вкучени војниците од пограничниот гарнизон.^[2]

Селото настрадало и во Втората светска и Граѓанската војна. По војните настапило иселување во поголемите градови.

Жителите одгледуваат жито, тутун, компири и други земојделски производи, а се занимаваат и со сточарство.^[2]

Прекръстени с официален указ местности в община Долно Броди на 13 януари 1969 година

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Узун[15]	Οὐζούν	Микрорема	Μικρόρρεμα[16]	река ЮИ от Долно Броди[15]
Чамлик[15]	Τσαμλίκ	Певка	Πεῦκα[16]	местност Ю от Долно Броди край река Узун[15]
Јурта[15]	Γιούρτα	Авго	Αβγό[16]	връх (1063,4 м) ЮЗ от Долно Броди[15]
Склијанова[15]	Σκλιάνοβα	Ксиротопос	Ξηρότοπος[16]	местност СИ от Долно Броди[15]
Чатал Чешме[15]	Τσατάλ Τσεσμὲ	Врисес	Βρῦσες[16]	гора Ю от Долно Броди[15]
Кукули Баир[15]	Κουκούλι Μπαΐρ	Гимнолофос	Γυμνόλοφος[16]	връх (767,6 м) С от Долно Броди[15]

Културни и природни знаменитости

• Црква „Св. Тодор“ од 1835 г., прогласена за споменик на културата

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	1.980а	817	939	613	483	401	538	554	287

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

^а Вбројани се војници од пограничниот гарнизон во селото.