Горно Броди
село во Серско, Егејска Македонија From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Горно Броди (ретко се сретнува како Горни Брод; грчки: Άνω Βροντού, Ано Вронду) — село во Серско, Егејска Македонија, денес во општината Сер на Серскиот округ во областа Централна Македонија, Грција. Населението брои 216 жители (2021). Сè до 1924 г. било населено исклучиво со Македонци.
Remove ads
Географија и местоположба
Селото се наоѓа во крајниот јужен дел на областа Мрвачко, на 35 км североисточно од градот Сер, на надморска височина од 1.060 м.[2] Се наоѓа во мала висорамнина меѓу планините Шарлија од запад, Црна Гора од североисток и Сминица од југ.
Низ селото тече Бродска Река.
Историја
Среден век
Првото споменување на Броди е од XIV век во простагма од српскиот цар Стефан Душан до управителот на Вронди и Трилиса (Трлис) Рајко.[3]
Во Отоманското Царство
Рударство
Населението на селото го носи името „Мрваци“ и традиционално се занимаваат со рударство и сточарство. Горно Броди во минатото бил најголемиот центар за железо во областа Мрвачко. Сѐ до втората половина на XIX век главен занает на селаните било железарството. Жителите на селото исто така биле резбари - браќата Димкови од Горно Броди го изработиле часовник на камбанаријата во с. Тешово, Неврокопско. Кон крајот на XIX век железарството пропаднало, поради што започнува да изумира и селото.
XIX век
Во XIX век Горно Броди бил македонско гратче во Серската каза на Серскиот Санџак. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. во Горни-брод (Gorni-brod) имало 793 домаќинства и 2.700 жители Македонци.[4][5] Било отворено и егзархиско училиште во 1868 г, во кое Георги Зимбилев од с. Либјахово го заменил јазикот на настава од грчки во бугарски.
По Руско-турската војна (1877-1878) во околината на селото се движела четата на Георги Зимбилев, кој со брат му го заштитува месното македонско население. На Велигден 1880 г. четата на Зимбилевци влегува со развиени знамиња во Горно Броди - војводата ги гори сите грчки книги и ги тера гркоманите да се заколнат пред иконата на Св. Кирил и Методиј, бидејќи нема да прават зло над училиштето и богослужбата. На излегување од селото четата уништува и една черкеска потера. Овие две случки го принудуваат управителот на Сер да испрати војска во селото, која апси 90 лица и многу од нив се затворени во Анадолија. Останатите се пуштени откако се натерани да се заколнат во грчката митрополија. Бугарското училиште работело до 1880-тите, кога е затворено од страна на Цариградската патријаршија.[6][7] Повторно било отворено во 1887 г.
Според Стефан Верковиќ во 1889 г. во селото имало 798 македонски домаќинства.[8] Тој пишува за Горно Броди:
| „ | Броди (Врондіа): главното село на казата; 2 нови цркви и 1 стара; 1 училиште, 6 ана, 57 магацини. Жителите се занимаваат со горење на јаглен во горите на Мадемохорскиот полуостров. Тие се занимаваат со тоа од Св. Богородица до Петровден. Земјоделието жителите на тоа село го игнорираат, тука освен рж, ништо друго не расте. Од леот, со чија обработка се занимаваат жените, се приготвува ткаенина. Селото е на падините на Црна Гора, на која снегот се задржува до јуни. Тоа е на 6 часа од градот.[9] | “ |
Во 1891 година Георги Стрезов за селото напишал:
| „ | Горно Броди, на 6 часа северно од градот, на крајот од истата долина во која се наоѓа манастирот. Патот е крив и стрмен, сега од едната, потоа од другата страна; има два моста, од кои поголемиот се нарекува „Шејтан-ќопруси“ (Шејтан-мост)...[10] Има две цркви; поголемата „Св. Димитриј“ и „Пресвета Богородица“. Последната е изградена пред 18 години; во двете се служело и на словенски и на грчки. Има две училишта; грчко со еден учител и 40 ученици и бугарско со двајца учители и повеќе од 120 ученици. Бугарското училиште годинава повторно се отвори со „емир“ од Солун, а ова е прва година во кое живее во мир. Населението во оваа паланка е чисто македонско и брзо расте. Има повеќе од 1.200 куќи со 6.000 жители.[11] | “ |
Селото било под влијание на Бугарската егзархија и Цариградската патријаршија. Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г., во селото Горно Броди имало 6.100 жители, сите Македонци.[4][12] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Горно Броди имало 6.480 Македонци под Бугарската егзархија и 240 Македонци под Цариградската патријаршија. Во него работеле двете пропаганди — имало и бугарско и грчко училиште.[4][13] Во 1910 г. егзархискиот инспектор во Сер Константин Георгиев вели дека во селото имало црква и училиште, во кое главниот учител бил Ботушаров.[14] Во училиштето имало 295 ученици, од кои 197 машки и 98 женски.[15]
Жителите на селото учествуваат активно во МРО против османската власт. Во 1903 г. селото настрада за време на убиството на Гоце Делчев во соседното село Баница, а по Илинденското востание, многу жители на селото се апсени и затворени, а друг дел се иселуваат во Бугарија.
По Илинденското востание, селото настрадало од честите напади од грчки андарти. Постепено, односите меѓу егзархистите и патријаршистите се влошиле. Во борбата со грчката вооружена пропаганда, селото го добило називот Мала Софија. Во 1909 г., Владимир Икономов бил поставен како мудир на нахијата.[16]
Во Првата балканска војна, 107 лица од селото се вклучиле во Македонско-одринските доброволни чети.[17]
Во Грција
Во Првата балканска војна Горно Броди е окупирано од Бугарија, но по Втората балканска војна во 1913 г. селото е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор, кога броело 794 жители. Селото тешко настрадало во Втората балканска војна, кога неговите жители пред настапувањето на грчката војска побегнало во внатрешноста на Пиринска Македонија и Бугарија. Во 1920 г. броело 1.122 жители.[2]
Под притисок од грчките власти, по настаните во селата Трлис и Караќој на 27 јули 1924 година, уште 739 Македонци принудно биле иселени во Бугарија, а на нивно место се населиле 85 бегалски семејства (вкупно 285 бегалци) од Мала Азија и Источна Тракија.[2] Македонците од селото се преселиле во градовите Неврокоп (200 семејства) и Пловдив (300 семејства)[18], како и во Пазарџик, Пештера, Батак и Софија.[19]
Во 1940 година, населението се зголемило на 1.118 жители, од кои 714 мажи и 404 жени, што укажува дека во бројот на жителите се пресметани и припадниците на полициската станица и војниците кои биле сместени во селото, чиј број изнесувал околу 300 лица.[2] Следната 1941 г. селото е окупирано од бугарски единици, кои во него завеле околу 50 македонски гркомански семејства и 50 грчки колонисти, кои живееле околу изворот Кладнец.[4][18] Горно Броди многу настрадало и во Втората светска војна, а особено во Граѓанската војна (1946-1949), кога преостанатите Македонци биле иселени во Пиринска Македонија. Селото било повторно изгорено, но е обновени и во него биле сместени уште 200 грчки и 50 македонски семејства.[20]
Во текот на 1960-тите почнале да го напуштаат селото и да се иселуваат во поголемите градски центри голем број семејства и поединци, така што во 1971 година е евидентирано со само 450 жители.[2]
Remove ads
Стопанство
Населението денес исклучително се занимава со земјоделството и сточарството.[2]
Население
Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Самоуправа и политика
Во 1920 година, селото станало самостојна општина, а атарот на општината опфаќал површина од 47 квадратни километри.[2] Општината Горно Броди била приклучена во 2011 година и станала дел од поголемата општина Сер.
Селото припаѓа на општинската единица Горно Броди со седиште во истоименото селото, која припаѓа на поголемата општина Сер, во истоимениот округ. Воедно, селото е дел од општинскиот оддел Горно Броди, во кој е единствено село.
Remove ads
Општествени установи
- Полициска станица
Културни и природни знаменитости
Цркви
- Црква „Св. Димитриј“ од 1835 г.
- Црква „Пресв. Богородица“ од 1873 г.
Кули
- Горнобродска кула — изградена во 1870 г.
Личности
Родени во Горно Броди
- Аргир Калчев (1890 - 1958) — уметник
- Атанас Свештаров (1847 - 1930) — македонски револуционер
- Георги Баждаров (1881 - 1929) — македонски револуционер
- Георги Дукимов (1926 - 2021) — деец на ОМО „Илинден - Пирин“
- Георги Зимбилев (1847 - 1883) — македонски револуционер
- Георги Посерото — македонски ајдутин
- Георги Радев (1857 - 1942) — македонски револуционер
- Димитар Пасков (1914 - 1986) — лекар
- Димо Хаџи Димов (1875 - 1924) — македонски политичар и револуционер
- Иван Жилев (1861 - 1907) — македонски револуционер
- Никола Димков (1859 - 1937) — инженер
- Тасос Стамбулоглу (р. 1937) — грчки поет и новинар
Remove ads
Поврзано
Наводи
Литература
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads