Кокосова палма
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Кокосова палма или само кокос (науч. Cocos nucifera) — дрво од семејството на палмите (Arecaceae) и единствениот вид од родот кокос (Cocos).[2] Поимот „кокос“ може да се однесува како на нејзиниот плод, така и на целата палма. Поимот потекнува од португалски и шпански збор од XV век coco, што значи „глава“ или „череп“,[3] поради трите дупки на оревот што личат на човечко лице.
Расте низ тропските и суптропските краишта и има многу намени во домаќинството, занаетчиството и индустриското стопанство. Кокосовиот орев дава кокосова вода и ќумур од лушпата и влакна од надворешната кошулка. Месото се користи во готвењето, во свеж облик или суво (копра). Од внатрешноста се добива и масло и млеко, кои исто така наоѓаат широка примена во кулинарството и козметиката.
Remove ads
Опис
Кокосовата палма расте до висина од 30 м и има перјесто зеленило со должина од 4-6 м, а поединечните листови се долги 60–90 см. Кога ќе се исушат, паѓаат целосно, и стеблото останува мазно. Постојат два типа: високи и џуџести.[4] На мошне плодно земјиште, палмата дава до 75 ореви годишно, но најчесто од секое дрво се добиваат највеќе 30 поради несоодветната земјоделска практика.[5] Во последно време приносите се поголеми благодарение на напредокот во тениката на одгледување.[6][7] Дрвото е еднодомно, што значи дека има и машки и женски цветови.[8] Женскиот е многу поголем од машкиот. Цветањето се одвива непрекинато преку целата година.
Плод
Кокосовиот орев е јаткаст плод (не оревест)[9] со три слоја: надворешен, среден и внатрешен (егзокарп, мезокарп и перикарп). Надворешниот и средниот ја сочинуваат „кошулката“ која се отстранува пред да оди на пазарот во нетропските земји. Средниот дел е составен од кокосово влакно (коир) кое наоѓа разни примени. Лушпата има три „устиња“ за ’ртење во облик на потемни крукчиња.
Зрелиот кокосов орев тежи околу 1,44 кг. Еден тон копра се добива од 6.000 зрели кокоси.[10]
Remove ads
Потекло и распространетост
Потекло
Потеклото на кокосовото дрво не е сосем утврдено.[11][12][13] Едни тврдат дека тоа се краиштата околу Меланезија и Малезија, или пак околу Индискиот Океан, а други пак сметаат дека потекнува од северозападна Јужна Америка.[11][12][13]
Природна распространетост
Кокосовата палма расте на песоклива почва и голема отпорност на сол. Претпочита и места со многу сонце и обилни врнежи (1500-2500 мм годишно), па затоа е толку честа по бреговите во тропските предели.[14] Дрвото бара и доста влага (70–80%+) за да расте правилно, и затоа не вирее на топли, но суви места. Не трпи студ и најдобро успева при средна годишна температура од 27 °C. Растот забележително се намалува под 21 °C.
Одгледување
Кокосовите палми се одгледуваат во преку 80 земји во светот, произведувајќи 61 милиони тони кокосови ореви годишно.[15] Дрвата многу тешко успеваат во сува клима и не растат без обилно наводнување.[14]
Во некои делови од светот (Тајланд и Малезија) приносот го берат дресирани свињоопашести макаки.[16]
Remove ads
Во кулинарството
Кокосот служи за исхрана во разни делови на светот. Оревот дава масло за јадење, готвење и маргарин. Белата внатрешност (месото) се става во манџи сушена или свежа, како и при изработката на кондиторски производи и чоколади.
Копра
Копрата е исушено кокосово месо од внатрешноста на оревот. Откако ќе се обработи, од неа се добива кокосово масло и мелен кокос. Маслото се користи за готвење и во козметиката.
Remove ads
Во верските обреди
Оревите на кокосот се важен дел од обредите во хиндуизмот. Често се украсуваат со шарени алуфолии за среќа и бериќет и се подаваат како дар за богот. Пред да почне некоја работа или потфат, верникот крши кокосов орев за да добие благослов од боговите и да му тргне работата. Божицата на благосостојбата и богатството Лакшми се прикажува како држи кокосов орев.[17]
Кокосот како тема во уметноста и во популарната култура
- „резигниран кокос“ - кус расказ на македонскиот писател Хигсов Бозон од 2011 година.[18]
Поврзано
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads