Мамурлак

Мамурлак^[1][2] или мамурливост^[3][4] — доживување на различни непријатни физиолошки и психолошки ефекти обично по консумирањето алкохол, како што се вино, пиво и дестилирани жестоки пијалаци. Мамурлакот може да трае неколку часа или повеќе од 24 часа. Типични симптоми на мамурлакот може да вклучуваат главоболка, поспаност, проблеми со концентрацијата, сува уста, вртоглавица, замор, гастроинтестинални нарушувања (на пример, повраќање, дијареа), отсуство на глад, чувствителност на светлина, депресија, потење, гадење, хипер- раздразливост и анксиозност.^[5]

Мамурлак
Ден после од Едвард Мунк, 1894–95
Специјалност	Психијатрија, токсикологија

Иако причините за мамурлакот сè уште не се добро разбрани,^[6] се знае дека се вклучени неколку фактори, вклучувајќи акумулација на ацеталдехид, промени во имунолошкиот систем и метаболизмот на гликозата, дехидратација, метаболна ацидоза, нарушена синтеза на простагландини, зголемен срцев минутен волумен, вазодилатација, неспиење и неисхранетост. Ефектите на адитиви или нуспроизводи специфични за пијалаците, како што се конгенерите во алкохолните пијалаци, исто така играат важна улога.^[5] Симптомите обично се јавуваат откако опојното дејство на алкохолот ќе почне да исчезнува, вообичаено утрото по ноќта на обилно пиење.^[7]

Иако се предложени многу можни лекови (фармацевтски и народни), не постојат убедливи докази кои сугерираат дека некој е ефикасен за спречување или лекување на мамурлакот.^[8] Избегнувањето на алкохол или пиењето во умерени количини се најефективните начини да се избегне мамурлак.^[8] Социо-економските последици од мамурлакот вклучуваат отсуство од работа на работното место, нарушена ефикасност на работа, намалена продуктивност и слаби образовни резултати. Мамурлакот исто така може да ги наруши перформансите за време на потенцијално опасни дневни активности како што се возење автомобил или ракување со тешки машини.^[9]

Знаци и симптоми

Слика од 1681 година на која е прикажано при повраќање, типичен симптом на алкохолен мамурлак

Алкохолниот мамурлак е поврзан со различни симптоми кои може да вклучуваат поспаност, главоболка, проблеми со концентрацијата, сува уста, вртоглавица, гастроинтестинални тешкотии, замор, потење, гадење, хиперраздраливост, анксиозност и чувство на општа непријатност што може да трае повеќе од 24 часа.^[10] Симптомите на мамурлакот од алкохол се развиваат кога концентрацијата на алкохол во крвта значително опаѓа и го достигнува својот врв кога ќе се врати на речиси нула.^[9][11] Симптомите на мамурлакот потврдени во контролните студии вклучуваат општа малаксаност, жед, главоболка, чувство на вртоглавица или несвестица, замор, губење на апетит, гадење, стомачна болка и чувство на забрзано срцебиење. Некои симптоми како што се промените во режимот на спиење и гастроинтестиналниот систем, им се припишуваат на директните ефекти на алкохолната интоксикација или симптомите на повлекување.^[12] Поспаноста и нарушената когнитивна функција се двете доминантни одлики на алкохолниот мамурлак.^[11]

Причини

Процесите кои доведуваат до мамурлак сè уште не се добро разбрани.^[6] Неколку патофизиолошки промени може да доведат до мамурлак со алкохол, вклучително и зголемени нивоа на ацеталдехид, хормонални промени на цитокинските патишта и намалување на достапноста на гликоза. Дополнителни поврзани појави се дехидратација, метаболистичка ацидоза, нарушена синтеза на простагландини, зголемен срцев минутен волумен, вазодилатација, неспиење и недоволно јадење.^[5] Некои сложени органски молекули кои се наоѓаат во алкохолните пијалаци познати како конгенери може да играат важна улога во создавањето ефекти на мамурлакот бидејќи некои, како што е метанолот, се метаболизираат до особено токсичните супстанции формалдехид и мравја киселина.^[5]

Патофизиологија

Реакција на алкохол како резултат на акумулација на ацеталдехид, првиот метаболит на алкохолот

Откако ќе се внесе, етанолот во алкохолните пијалaци прво се претвора во ацеталдехид со помош на ензимот алкохол дехидрогеназа, а потоа во оцетна киселина со процесот на оксидација и варење. Овие реакции исто така го претвораат никотинамид аденин динуклеотидот (NAD ⁺ ) во неговата редуцирана форма NADH во редокс реакција. Со предизвикување нерамнотежа на ^{редокс системот NAD +} / NADH, алкохолните пијалаци ги отежнуваат нормалните телесни функции. Последиците од редокс промените предизвикани од алкохол во човечкото тело вклучуваат зголемено производство на триглицериди , зголемен катаболизам на аминокиселини, инхибиција на циклусот на лимонска киселина, млечна ацидоза, кетоацидоза, хиперурикемија, нарушување на метаболизмот на кортизол и андрогени и зголемена фиброгенеза. Метаболизмот на гликозата и инсулинот исто така е под влијание.^[13] Сепак, неодамнешните студии не покажаа значајна корелација помеѓу тежината на мамурлакот и концентрациите на различни хормони, електролити, слободни масни киселини, триглицериди, лактат, кетонски тела, кортизол и гликоза во примероците од крвта и урината.^[7]

Алкохолот, исто така, го индуцира ензимот CYP2E1, кој го метаболизира етанолот и другите супстанции во пореактивни токсини. Особено, при брзо пиење ензимот се активира и игра улога во создавањето на штетна состојба позната како оксидативен стрес што може да доведе до смрт на клетки.^[14]

Ацеталдехид

Ацеталдехидот, првиот нуспроизвод на етанолот, е помеѓу 10 и 30 пати поотровен од самиот алкохол^[15] и може да остане на покачена рамниште многу часови по првичното консумирање на етанол.^[16] Покрај тоа, одредени генетски фактори можат да ги засилат негативните ефекти на ацеталдехидот. На пример, некои луѓе (претежно источноазијци) имаат мутација во нивниот ген на алкохол дехидрогеназа што го прави овој ензим невообичаено брз во претворањето на етанолот во ацеталдехид. Покрај тоа, околу половина од сите источноазијци го претвораат ацеталдехидот во оцетна киселина побавно (преку ацеталдехид дехидрогеназа), предизвикувајќи поголемо акумулирање на ацеталдехид отколку што вообичаено се гледа во другите групи.^[17] Високата концентрација на ацеталдехид предизвикува реакција на алкохол, колоквијално позната како „азиско плакнење“. Бидејќи оваа реакција на алкохол е многу непријатна и можноста за мамурлак е моментална и силна, луѓето со оваа варијанта на ген имаат помала веројатност да станат алкохоличари.^[18][19]

Бистрите алкохолни пијалаци, како што е ова шише Финландија, имаат помала концентрација на конгенери

Ацеталдехидот, исто така, може да влијае на глутатион пероксидазата, клучен антиоксидансен ензим, и ја зголемува подложноста на оксидативен стрес.^[14] Исто така, оцетната киселина (или ацетатниот јон) може да предизвика дополнителни проблеми. Една студија покажала дека инјектирањето на натриум ацетат кај стаорци предизвикува ноцицептивно однесување (главоболки). Покрај тоа, постои биохемиско објаснување за овој наод. Високите нивоа на ацетат предизвикуваат акумулација на аденозин во многу делови од мозокот. Но, кога на стаорците им бил даден кофеин, кој го блокира дејството на аденозин, тие повеќе не чувствувале главоболки.^[20][21][22]

Конгенери

Покрај етанолот и водата, повеќето алкохолни пијалаци содржат и конгенери, или за ароматизирање или како нуспроизвод на ферментацијата и процесот на зреење на вино. Додека етанолот сам по себе е доволен за да произведе најголем дел од ефектите на мамурлакот, конгенерите може потенцијално да го влошат мамурлакот и другите резидуални ефекти до одреден степен. Сродните супстанции вклучуваат супстанции како што се амини, амиди, ацетони, ацеталдехиди, полифеноли, метанол, хистамини, фузелово масло, естри, фурфурал и танини, од кои многу, но не сите се токсични.^[12] Една студија на глувци покажала дека фузеловото масло може да има ублажувачки ефект врз симптомите на мамурлак,^[23] додека некои придружни производи на вискито, како што е бутанолот, го штитат желудникот од оштетување на гастричната мукоза кај стаорците.^[24] Различни видови на алкохолни пијалаци содржат различни количества конгени. Општо земено, темните пијалаци имаат поголема концентрација додека бистрите алкохоли имаат помала концентрација. Додека вотката практично нема повеќе сродни состојки од чистиот етанол, бурбонот има вкупна содржина на конгени 37 пати поголема од онаа што се наоѓа во вотката.^[12]

Неколку студии испитувале дали одредени видови алкохол предизвикуваат полош мамурлак.^{[25][26][27][28]} Сите четири студии заклучиле дека потемните пијалаци, кои имаат повисоки вродени материи, предизвикуваат полош мамурлак. Еден дури покажал дека мамурлакот е полош и почест со потемни пијалаци.^[25] Во една студија од 2006 година, во просек биле потребни 14 стандардни пијалаци (по 330 ml) пиво за да се добие мамурлак, но само 7 до 8 пијалаци биле потребни за вино или жесток пијалак (забележете дека еден стандарден пијалак има иста количина на алкохол без оглед на видот).^[28] Друга студија рангирала неколку пијалаци според нивната способност да предизвикаат мамурлак на следниов начин (од ниско до високо): дестилиран етанол разреден со овошен сок, пиво, вотка, џин, бело вино, виски, рум, црвено вино и ракија.^[27][28]

Еден моќен конген е метанолот. Природно се формира во мали количини за време на ферментацијата и може случајно да се концентрира со несоодветни техники на дестилација. Метаболизмот на метанолот произведува некои екстремно токсични соединенија, како што се формалдехид и мравја киселина, кои можат да играат улога во сериозноста на мамурлакот. Етанолот ја забавува претворањето на метанолот во неговите токсични метаболити, така што најголемиот дел од метанолот може безопасно да се излачува во здивот и урината без да се формираат неговите токсични метаболити. Ова може да го објасни привременото одложување на симптомите пријавени во вообичаениот лек за пиење повеќе алкохол за да се ублажат симптомите на мамурлак.^[12][29] Бидејќи метаболизмот на метанолот делотворно се инхибира со консумирање алкохол, метанолот се акумулира за време на пиењето и почнува да се метаболизира само штом ќе се исчисти етанолот. Ова задоцнето дејство го прави атрактивно можното објаснување за одложените постинтоксикациски симптоми и корелации помеѓу концентрациите на метанол и присуството на симптоми на мамурлак што се пронајдени во студиите.^[7]

Губење на витамини и електролити

Метаболистичките процеси потребни за елиминација на алкохолот ги осиромашуваат есенцијалните витамини^[30] и електролитите.^[31] Понатаму, алкохолот е диуретик, предизвикува екскреција на електролити преку мокрење. По една ноќ пиење, како резултат на недостатокот на клучните витамини Б и Ц, како и калиум, магнезиум и цинк може да предизвика замор, болка и други симптоми слични на мамурлак. 

Дехидратација

Етанолот има дехидрирачки ефект предизвикувајќи зголемено производство на урина (диуреза), што може да предизвика жед, сува уста, вртоглавица и може да доведе до нерамнотежа на електролитите. Студиите сугерираат дека промените на електролитите играат само мала улога во генезата на алкохолниот мамурлак и се предизвикани од ефектите на дехидратација. Пивка вода за пиење може да помогне во ублажување на симптомите како резултат на дехидратација, но малку е веројатно дека рехидратацијата значително го намалува присуството и сериозноста на мамурлакот со алкохол.^[7] Ефектот на алкохолот врз слузницата на желудникот може да биде причина за гадење бидејќи алкохолот го стимулира производството на хлороводородна киселина во желудникот.

Низок шеќер во крвта

Истражувањата покажуваат дека мамурлакот со алкохол е поврзан со намалување на концентрацијата на гликоза во крвта (помалку од 70 ml/dl), но врската помеѓу концентрацијата на гликоза во крвта и тежината на мамурлакот е нејасна.^[7] Исто така познат како инсулински шок, хипогликемијата може да доведе до кома или дури и смрт.^[32]

Имунолошки систем

Во тековно истражување, значајната врска помеѓу имунолошките фактори и сериозноста на мамурлакот е најубедлива меѓу сите досега проучувани фактори.^[7] Нерамнотежата на имунолошкиот систем, особено на метаболизмот на цитокините е идентификувана дека игра улога во патофизиологијата на состојбата на мамурлак. Особено симптомите на мамурлак, гадење, главоболка и замор се сугерира дека се посредувани од промени во имунолошкиот систем. Утврдено е дека концентрацијата на неколку цитокини е значително зголемена во крвта по консумирање алкохол. Тие вклучуваат интерлеукин 12 (IL-12), интерферон гама (IFNγ) и интерлеукин 10 (IL-10).^[33] Некои фармаколошки студии како што се за толфенамичната киселина ^[34] и Opuntia ficus-indica (OFI) ^[35], исто така, укажале на вклученост на имунолошкиот систем. Овие студии сугерираат дека присуството и сериозноста на симптомите на мамурлакот веројатно може да се намалат со администрација на инхибитор на циклооксигеназа како што се аспирин или ибупрофен.^[7]

Фактори поврзани со личноста

Познато е дека неколку фактори кои сами по себе не предизвикуваат алкохолен мамурлак влијаат на неговата сериозност. Овие фактори вклучуваат личност, генетика, здравствена состојба, возраст, пол, поврзани активности за време на пиењето како што се пушење, употреба на дроги, физичка активност како танцување, како и квалитетот и времетраењето на спиењето.^[7]

• Генетика: алелите поврзани со алдехид дехидрогеназа (ALDH) и фенотипови на црвенило (реакција на алкохол) кај Азијците се познати генетски фактори кои влијаат на толеранцијата на алкохол и развојот на ефектите на мамурлакот. Постојните податоци покажуваат дека алкохоличарите со генотипови за кои е познато дека доведуваат до акумулација на ацеталдехид се поподложни на ефекти на мамурлакот.^[36] Фактот дека околу 25% од тешките алкохоличари тврдат дека никогаш немале мамурлак е исто така показател дека генетската варијација игра улога во поединечните разлики во тежината на мамурлакот.^[9]
• Возраст: некои луѓе доживуваат мамурлак што се влошува како што старееме. Се смета дека ова е предизвикано од намалените залихи на алкохол дехидрогеназа, ензимот вклучен во метаболизирањето на алкохолот. Иако всушност не е познато дали симптомите и сериозноста на мамурлакот се менуваат со возраста, истражувањата покажуваат дека шемите на пиење се менуваат низ возраста, а епизодите на обилно пиење кои може да резултираат со мамурлак се многу поретко искусени како што се зголемува возраста.^[9]
• Пол: при ист број на пијалаци, жените се повеќе склони кон мамурлак од мажите, а тоа веројатно се објаснува со половите разлики во фармакокинетиката на алкохолот. Жените постигнуваат повисока концентрација на алкохол во крвта (BAC) од мажите при ист број на пијалаци. При еквивалентни BAC, мажите и жените се чини дека не се разликуваат во однос на повеќето ефекти на мамурлак.^[36]
• Пушење цигари: ацеталдехидот кој се апсорбира од пушењето цигари за време на консумирање алкохол се смета за придонесувач за симптомите на мамурлакот од алкохол.^[14] Здравствените работници претпочитаат да ја проучуваат злоупотребата на алкохол од гледна точка на лекување и превенција, а постои мислење дека мамурлакот обезбедува корисен, природен и суштински дестимулатор за прекумерно пиење.^[37]

Во рамките на ограничениот обем на сериозни студии на оваа тема, постои дебата за тоа дали мамурлакот може да се спречи или барем да се ублажи. Исто така, има огромен број народни лекови и чисто шарлатански. Прегледот на литература на четири страници во Британскиот медицински журнал заклучува: „Не постојат убедливи докази кои сугерираат дека некоја конвенционална или дополнителна интервенција е ефикасна за спречување или лекување на мамурлакот од алкохол. Најефективниот начин да се избегнат симптомите на мамурлакот предизвикан од алкохол е да се избегне пиење.“^[8] Повеќето лекови не ја намалуваат значително севкупната сериозност на мамурлакот. Некои соединенија ги намалуваат специфичните симптоми како што се повраќање и главоболка, но не се ефикасни во намалувањето на другите вообичаени симптоми на мамурлак, како што се поспаност и замор.^[38]

Потенцијално корисни

Шише аспирин од 1899 година

Некои извори укажуваат дека нема докази дека некој третман за мамурлак е ефикасен.^[8][38]

• Рехидратација: Пиењето вода пред спиење или за време на мамурлакот може да ги ублажи симптомите поврзани со дехидратација, како што се жед, вртоглавица, сува уста и главоболка.^[7]
• Нестероидни антиинфламаторни лекови како што се аспирин или ибупрофен се предложени како третман за главоболки поврзани со мамурлак. Сепак, нема докази за придобивки, а постои загриженост дека земањето алкохол и аспирин заедно може да го зголеми ризикот од крвавење на желудникот и оштетување на црниот дроб.^[38]
• Толфенаминската киселина, инхибитор на синтезата на простагландин, во студија од 1983 година ја намалила главоболката, гадењето, повраќањето, иритацијата, но немала ефект врз заморот кај 30 луѓе.^[38]
• Пиритинол: студија од 1973 година покажала дека големи дози (неколку стотици пати повеќе од препорачаната дневна доза) на Pyritinol, синтетички аналог на витамин Б₆, може да помогне да се намалат симптомите на мамурлакот.^[25] Можни несакани ефекти на пиритинол вклучуваат хепатитис (оштетување на црниот дроб) поради холестаза и акутен панкреатитис.^[39][40]
• Екстракти базирани на квасец: Разликата во промената на непријатност, немир и нетрпеливост биле статистички значајни, но не биле пронајдени значајни разлики во хемикалиите на крвта, концентрациите на алкохол во крвта или ацеталдехид и тоа не ја подобрило значително општата благосостојба.^[38]

Епидемиологија

Мамурлакот се јавува често.

• Студија од 1990 година на студенти во Нова Англија покажала дека 25% доживеале мамурлак во претходната недела и 29% изјавиле дека отсуствувале од настава заради закрепнување од мамурлак.^[25]
• Петнаесет проценти од мажите и жените кои консумираат алкохол доживуваат мамурлак барем еднаш месечно, а 10% од британските мажи пријавиле проблеми поврзани со мамурлакот на работа барем еднаш месечно.^[25]
• Се проценува дека 9,23% (11,6 милиони работници) од работната сила во САД работат со мамурлак.^[41]
• Околу 23% од алкохоличарите не пријавуваат мамурлак после пиење до интоксикација.^[12]

Општество и култура

Алкохолниот мамурлак има значителни економски последици. Една британска студија покажала дека употребата на алкохол резултирала со 3,3 милијарди долари (USD) во изгубени плати секоја година, како резултат на пропуштената работа поради мамурлак. Во Канада годишно се губат 1,4 милијарди американски долари поради намалената професионална продуктивност предизвикана од симптоми слични на мамурлак. Во Финска, земја со население од 5 милиони жители, годишно се губат над 1 милион работни денови поради мамурлак. Просечните годишни опортунитетни трошоци поради мамурлакот се проценуваат на 2000 (USD) по вработен.^[25] Социо-економските импликации на мамурлакот од алкохол вклучуваат отсуство од работното место, намалена продуктивност и слаби образовни резултати. Негативно влијаат и на потенцијално опасните дневни активности како што се возење автомобил или управување со тешки машини.^[9]

Во 2019 година, пазарот на „производи за лекување на мамурлак“ во Јужна Кореја, кој доаѓа во различни облици, како што се пијалаци, апчиња и желе, е индустрија од 250 милијарди вони (213 милиони американски долари).^[42]