Отишани

Отишани — село во Општина Дебар, во областа Голо Брдо, во околината на градот Дебар.

Отишани
Воздушен поглед на селото Отишани
Отишани Местоположба на Отишани во Македонија Отишани на карта
Координати 41°30′17″N 20°28′49″E
Регион	Југозападен
Општина	Дебар
Област	Голо Брдо
Население	331 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1250
Повик. бр.	046
Шифра на КО	08030
Надм. вис.	740 м
Отишани на општинската карта Атарот на Отишани во рамките на општината
Отишани на Ризницата

Селото е едно од двете села од областа Голо Брдо (заедно со селото Џепиште), кои се наоѓаат на денешна Македонија. Главно е населено од Македонци, но дел од Македонците-муслимани се изјасниле како Турци поради политичко-религиски причини.

Географија и местоположба

Поглед на Долно Маало

Селото се наоѓа во јужниот дел на територијата на Општина Дебар, чиј атар нашироко се допира со државната гранична линија со Албанија.^[2] Селото е ридско, сместено на надморска височина од 740 метри. Од градот Дебар, селото е оддалечено 12 километри.^[2]

Отишани е составено од две главни маала, кои се сместени на врвот на една широка долина на еден мал и краток поток. Маалата се наречени Горно Маало или Варсовци и Долно Маало или Присој. Во долината на Мирешица се наоѓа местото Јогленик, каде имало чифлиг (во 1937 г. имало само една празна куќа), а кај устието на потокот се наоѓал поранешниот чифлиг Миреш.^[3]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Старо Гумно, Врабич, Висока Кула, Рецисте, Стара Нива, Мартиница, Булки, Гура, Рамни и Краста.^[3]

Низ самото село поминува регионалниот пат 1201.

Во селото се наоѓале изворите Гуштица и Стари Студенец, но селото оскудевало со вода и во минатото купувало вода од салото Мало Острени во Албанија на потокот Мирешица.^[3]

Куќите во маалата во селото се збиени, освен тие на христијанските родови кои во минатото биле малку издвоени.^[3]

Историја

Подрачјето на Отишани е населено уште од средниот век, за што сведочат повеќе наоѓалишта во неговата околина.^[4]

Постои предание дека Отишани било православно село и дека моменталните муслимански родови во него водат потекло од исламизираните христијани. Најдобар доказ за ова се огромните православни гробишта, кои се наоѓале под куќите на Јакимовци.^[3]

Се говори дека додека селото било православно, во него имало три цркви (денес црквишта во шумите над селото): Св. Никола над селото, Св. Петка со гробишта на Стара Нива и Мала Богородица над Долно Маало. Додека имало православни жители се правел мал панаѓур за Богородица, а голем панаѓур за Свети Никола.^[3]

Во селото се појавила чума, па така во православните гробишта има многумина закопани кои умреле од чума, додека нема такви гробови во исламските гробишта, што значи дека исламизацијата се случила кон крајот на XIX век.^[3]

Вкупно 3 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[5]

Стопанство

Атарот на селото зафаќа простор од 8,4 км², при што преовладуваат шумите со површина од 636 хектари, на пасиштата отпаѓаат 87 хектари, а на обработливото земјиште 82 хектари.^[2]

Во основа, може да се каже дека селото има полјоделско-шумарска функција. Во селото работат услужни објекти.^[2]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 281 —     1953 295 +5.0% 1961 328 +11.2% 1971 355 +8.2% 1981 447 +25.9%	Година Нас. ±% 1991 566 +26.6% 1994 544 −3.9% 2002 530 −2.6% 2021 331 −37.5%

Според податоците од 1873 година во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“, селото имало 27 домаќинства со 36 жители муслимани (Македонци) и 54 христијани (Македонци).^[6]

Според статистиката на бугарскиот етнограф Васил К’нчов („Македонија, етнографија и статистика“) од 1900 година, селото Отишани имало 265 жители, сите Македонци, од кои 240 муслимани и 25 православни.^[7] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Отишани имало 24 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 200 Македонци.^[9]

Отишани е средно по големина село, со пораст на бројот на населението. Така, во 1961 година селото имало 328 жители, од кои 253 биле Турци, 67 Албанци и пет жители Македонци. Во 1994 година бројот се зголемил на 544 жители, од кои 284 биле Македонци, 220 Турци и 33 жители Албанци.^[2]

Според пописот од 2002 година, селото Отишани брои 530 жители од кои:^[10]

• Македонци 302
• Албанци 46
• Турци (Македонци-муслимани) 170
• останати 12

Целосното муслиманското население на селото се Македонци-муслимани, но поради политичко-религиски причини се пишале како Турци. Во тој однос, треба да се напомене дека селото е населено исклучиво со Македонци, бидејќи жителите попишани како Турци се всушност Македонци-муслимани како и сите останати жители на селото. Доказ за тоа е наглата промена во изјаснувањето на жителите како Македонци и Турци.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 331 жител, од кои 55 Македонци, 31 Албанец, 129 Турци, 29 останати и 87 лица без податоци.^[11]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	265	24	281	295	328	355	447	566	544[б 1]	530	331

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Родови

Селото Отишани отсекогаш било населено во целост со Македонци. Денес селото е речиси целосно населено со Македонци-муслимани, а во минатото во него живееле и православни христијани.^[3]

Според истражувањата од 1937 година, родови во селото биле:

• Македонски родови:
  • Муслимански родови:
    • Староседелци: Абазовци со Батмановци (14 к.), чиј член во триесеттите години на XX век на православните во Џепиште им кажувал дека дедо му бил христијанин и дека во нивната куќа имале крст во родот Батмановци, живеел и некој Турчин со неговата мајка, посинок од селото Коџаџик; Џаферовци со Исмаиловци и Муратовци (9 к.), во чиј род како посинок било доведено и некое дете од Требиште; Минчовци и Вејсиловци (7 к.); Патовци (3 к.); Бајрамовци (2 к.) и Бакловци (2 к.).
    • Доселеници: Имеровци (1 к.), основани од домазет кој дошол од Тучепи во Голо Брдо во Албанија пред 95 години; Торбач Џеладин (1 к.) се доселиле од селото Торбач во Голо Брдо во Албанија пред 110 години; Јолџиевци (1 к.) се доселиле од Тучепи во Голо Брдо во Албанија пред 105 години; Фејзоски (1 к.) се доселиле исто така од Тучепи во Голо Брдо во Албанија пред 105 години; Изовци (1 к.) потекнуваат од некој помакедончен Турчин кој бил доведен од селото Праленик (Проваленик) во Дебарска Жупа пред 100 години.
  • Христијански родови: Ѓоровци (3 к.) и се делеле на огранките Јакимовци и Митровци.

Иселеништво

Стари православни иселеници од ова село има во Солун.^[3]

Самоуправа и политика

Кон крајот на XIX век, Отишани било село во Дебарската каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Дебар, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото исто така припаѓало на некогашната Општина Дебар.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Дебар.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Манастире, во која влегувале селата Буринец, Дренок, Модрич, Отишани, Селце и Џепиште. Во периодот 1950-1952 година селото било дел на некогашната Општина Џепиште, во која влегувале селата Отишани и Џепиште.

Избирачко место

Селото е опфатено во избирачкото место бр. 0553 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на основното училиште на селото Џепиште.^[16]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 1.030 гласачи.^[17] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 1.076 гласачи.^[18]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[4]

• Гробој — средновековна некропола; и
• Црквиште — средновековна црква и некропола.

Џамии^[19]

• Џамија во Долно Маало — селска џамија во Долно Маало; и
• Џамија во Горно Маало — селска џамија во Горно Маало.

• 
  Џамијата во Долно Маало
• 
  Џамијата во Горно Маало

Личности

Родени во или по потекло од Отишани

• Алмир Капланоски (р. 1983) — македонски поет, сликар и вајар.

Галерија

• 
  Глетка на Горното Маало
• 
  Глетка од селото
• 
  Поглед на селото од патот за Коџаџик преку Дебарското Езеро (исток)
• 
  Глетка од селото
• 
  Игралиште во селото

Поврзано

• Општина Дебар
• Дебар
• Голо Брдо