Пискавица

Пискавица, поточно обична пискавица (лат. Trigonella foenum-graecum) или тилчец, наречена исто така и грчко семе или горилка — годишно растение од семејството на бобовите (Fabaceae). Се одгледува ширум светот. Семките и лисјата на ова растение се вообичаени состојки во јадењата од индискиот потконтинент. Се користи и во традиционалната медицина. Пискавицата може да го зголеми ризикот за сериозни медицински несакани ефекти, иако за нејзината кулинарска употреба (во помали количини) обично се верува дека е безбедна.^[2][3] Пискавицата не е одобрена или препорачана за клиничка употреба од ниту една владина здравствена агенција.^[4]

Пискавица
Научна класификација [ у ]
Царство:	Растенија
клад:	Скриеносеменици
клад:	Евдикоти
клад:	Розиди
Ред:	Бобовидни
Семејство:	Бобови
Род:	Пискавица
Вид:	Пискавица
Научен назив
Trigonella foenum-graecum L.[1]

Зеленика од пискавица

Историја

Се верува дека пискавицата е донесена од Блискиот Исток. Не се знае од кој див вид на родот Trigonella потекнува. Јагленисаното семе од пискавица било пронајдено во Тел Халал, Ирак (радиојаглеродно датирање од 4000 година п.н.е.) и во бронзено време - исушеното семе од гробот на Тутанкамон.^[5] Катон Постариот ја набројува пискавицата заедно со детелината и граорот како култури одгледувани за добиточна храна.^[6]

Во еден рецепт од I век, Римјаните ароматизирале вино со пискавица.^[7] Во 1 век од н.е., во Галилеја, пискавицата се одгледувала како основна храна, како што спомнува Јосиф во својата книга „Војни на Евреите“.^[8] Растението се споменува во компендиумот од 2 век од еврејскиот устен закон (Мишна) под неговото хебрејско име тилтан.^[9]

Производство

Индија е главен производител на растението, особено државата Раџастан (80 % од производството).^[10] Од 1960 извозот подинамично бил насочен кон западните земји и Јапонија^[11]

Примена

Семиња од пискавица

Пискавицата се користи како билка (сушени или свежи лисја), зачин (семе) и во вид на зеленчук (свежи лисја). Сотолон е хемикалијата која на пискавицата ѝ го дава карактеристичниот мирис на јаворов слад.^[3][12]

Семките од пискавица се жолти, честопати се среќаваат во кујните на индискиот потконтинент, се користат и цели и во прав во подготовката на кисели краставички, јадења од зеленчук, како и мешавини на зачини. Тие честопати се печат за да се намали горчината и за подобрување на вкусот.^[13]

Готвење

Свежите лисја на пискавицата се состојка во некои кари. Се користат во кујните од индискиот потконтинент ^[14] Семките се јадат во салати. Кога се собира како зеленчук, растението е познато како самудра мети во Махараштра, особено во и околу Мумбај, каде што често се одгледува во песокот во близина на морето, па оттука и името самудра, „океан“ на санскрит. Самудра мети се одгледува и во суви речни корита на Гангетските рамнини. Кога се продаваат како зеленчук, младите растенија се берат заедно со коренот и се продаваат во мали снопови на пазарите.

Во турската кујна, семето се користи за правење паста позната како чемен . Во него се додаваат ким, црн пипер и други зачини, особено за да се направи пастрма .

Во иранската кујна, листовите се нарекуваат shanbalileh и се користат во супа позната како ешенех.

Во грузиската кујна, се користи еден друг поврзан вид Trigonella caerulea наречен „сина пискавица“.

Во египетската кујна, пискавицата е позната по арапското име хилба или хелба (арапски: حلبة). Семињата се варат за да се направи пијалак.^[15] Селаните во Горниот Египет го додаваат семето од пискавица и пченка во нивниот леб наречен aish merahrah, како главен дел од нивната исхрана. Бастермата, сушено говедско месо, има посебен вкус на пискавица со која е обложено.^[16]

Пискавицата се користи во еритрејската и етиопската кујна.^[17] Зборот за растението на амхарски е абеш (или абхиш), а семето се користи во Етиопија како природен хербален лек за третман на дијабетес.

Јеменските Евреи пискавицата ја нарекуваат хилба, хелба, или халба „חילבה“. Кога семето се меле и се меша со вода, тоа набабрува; му се додаваат лути зачини, куркума и сок од лимон за да се добие хилбех ^[18] кое потсетува на кари. Истото се јаде секој ден и церемонијално за време на оброкот од првата и / или втората вечер на еврејската нова година, Рош Хашана.^[19]

Пренхранбен профил

Семе од пискавица

Хранлива вредност на 100 g (3.5 oz)
Енергија	1,352 kJ (323 kcal)
Јаглехидрати	58 г
Влакна	25 г
Масти	6,4 г
Протеини	23 г
Витамини и минерали Витамини Количина %ПДВ† Тиамин (Б1) 27% 0.322 mg Рибофлавин (Б2) 28% 0.366 mg Ниацин (Б3) 10% 1.64 mg Витамин Б6 35% 0.6 mg Фолат (Б9) 14% 57 μg Витамин Ц 3% 3 mg Минерали Количина %ПДВ† Калциум 14% 176 mg Железо 189% 34 mg Магнезиум 45% 191 mg Манган 53% 1.23 mg Фосфор 24% 296 mg Калиум 26% 770 mg Натриум 3% 67 mg Цинк 23% 2.5 mg
Други состојки	Количина
Вода	8,8 г
Запис во USDA
†Процентите се проценети врз основа на препораките во САД за возрасни,[20] освен за калиум, кој се проценува врз основа на експертските препораки на Националните академии.[21]

На 100 г, семето од пискавица обезбедува 323 калории (1.350 kJ) и содржи 9% вода, 58% јаглехидрати, 23% белковини и 6% маснотии, со калциум 40%. Семиња од пискавица се богат извор на белковини (46% ДВ), прехранбени влакна, Б витамини и минерали во исхраната, особено манган (59% ДВ) и железо (262% ДВ).

Ризици и несакани ефекти

Иако некогаш народен лек за недоволно снабдување со млеко кај доилките, нема валидни докази дека пискавицата е ефикасна или безбедна за оваа употреба.^[3] Пискавицата може да влијае на контракциите на матката и да биде небезбедна кај жените со рак чувствителен на хормони.^[4] Пискавицата веројатно не е безбедна за употреба за време на бременоста, бидејќи може да има абортусибилни ефекти.^[2]

Некои луѓе се алергични на пискавица, вклучително и оние со алергии од кикирики или алергии на леблебија.^[2][3] Семето може да предизвика дијареја, диспепсија, абдоминална дистензија, подуеност, потење и мирис сличен на јавор, во пот, урина или мајчино млеко.^[4] Постои ризик од хипогликемија особено кај лица со дијабетес и може да се меша во активноста на анти-дијабетични лекови. Поради високата содржина на соединенија слични на кумарин, пискавицата може да го попречи дејството на антикоагулансите.

Додаток во исхраната

Додатоци во исхраната се произведуваат од семе во прав во капсули, чаеви и течни екстракти во многу земји.^[3][4] Прашоците може да се користат и како тематски лек или за рани на кожата или егзема. Нема докази дека овие производи имаат клиничка ефикасност.

Семето и лисјата од пискавица содржат молекула сотолон, кој ја пренесува аромата на пискавица и кари во високи концентрации, и јаворов слад или карамел во пониски концентрации.^[3][12] Пискавицата се користи како ароматичен агенс при имитација на јаворов слад или чај, и како додаток во исхраната.^[4]

Добиточна храна

Пискавицата понекогаш се користи како добиточна храна. Семето исто така се користи за да се хранат риби, домашни зајаци и преживари.^[22]

Истражување

Состојки на семето вклучуваат флавоноиди, алкалоиди, кумарини, витамини и сапонини ; најзастапениот алкалоид е тригонелин и кумарините вклучуваат цинаминска киселина и скополетин.^[2] Истражувањето за тоа дали пискавицата ги намалува биомаркерите кај лица со дијабетес и со пред-дијабетични состојби е со ограничен квалитет.^[23] Заклучно со 2016 година, нема докази за тоа дали пискавицата е безбедна и ефикасна за ублажување на дисменореа.^[24] Бидејќи истражувањата за потенцијални биолошки ефекти при конзумирање на пискавица не се обезбедени докази за висококвалитетни здравствени или анти-заболувања, пискавицата не е одобрена или препорачана за клиничка употреба од страна на која било владина здравствена агенција во САД.^[3][4]