Прокупље
град во Јужна Србија, Србија From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Прокупље e град и административен центар на Топличкиот Управен Округ во јужна Србија. Според пописот од 2011 година, градското подрачје има население од 27.333 жители, додека административното подрачје има 44.419 жители.
Прокупје е едно од римските локалитети во Србија. Градот бил познат како Ургуп за време на отоманското владеење и бил вклучен во Кралството Србија во 1878 година.
Remove ads
Географија
Прокупље се наоѓа помеѓу општините Блаце, Куршумлија, Бојник, Житораѓа, Мерошина, Алексинац и Крушевац.
Клима
Прокупље има топло-летна средоземна клима (Кепенова класификација на климата: Cwb) која е блиску до влажна суптропска клима (Кепенова класификација на климата: Cfa).
Remove ads
Историја и археологија
Неолит и бакарна доба
Трагите од почетокот на населените места може да се најдат на неолитски локалитети, како што Мачина (во близина на Зитни Поток), Каволак, 6 километри западно од Прокупље (селото Доња Трнава) и населби на јужните падини на Јастребац во селото Доња Брезница. Винчанскиот период е зачуван во локалитетот Плочник, сместен од левата страна на патот од Прокупље кон Куршумлија, 19 километри западно од Прокупље, под современото село, на левиот брег на реката Топлица.[4] Заедно со Беловоде, Плочник е еден од двата локалитети на Винчинската култура од Србија кои се сметаат (од 2014 година) за најраниот доказ во светот за топење на бакар.[4] Периодите на окупација се помеѓу о. 5350-4650 п.н.е. за Беловоде и 5200-4650 п.н.е. за Плочник, што го прави Плочник второто најстаро место за топење бакар досега откриено насекаде во светот.[4] Постојат две теории за појавата на обработката на метали: технологијата на топење била или откриена само во еден регион, во или во близина на Плодната полумесечина во она што е сегашен јужен Иран и произлегла од таму низ целиот свет, или се случила независно на различни места. Областа на Винчинската културата во Србија и Бугарија е една од нив, а засега најстарата што е истражена и датирана.[5] Во октомври 2008 година, српските археолози во Плочник пронајдоа бакарна секира за која се верува дека е стара 7.500 години, што ја прави 500-800 години постара од она што претходно се сметало за почеток на бакарното доба и сугерира дека човечката употреба на метал е постара отколку што претходно се веруваше.[6][7]
Класична антика
Земјоделските Винчански населби биле заменети со Тракијците кои се појавиле, а потоа и со освојувачите на келтските Скордисци во 279 п.н.е. Парчињата керамика пронајдени од Латинската црква се траги од движењето на тие племиња на пат кон Грција.[се бара извор]
Помеѓу 73 и 75 п.н.е., откако Римјаните ги потчиниле племињата од регионот, овој дел на Србија станал дел од римската провинција Мизија. Во тоа време населбата била позната како Хамеум или Хамео, нејзиното најстаро зачувано име. Се наоѓал на римската Виа Милитарис, пат кој го поврзувал централниот дел на Балканот со Јадранот, минувајќи низ блискиот Наисус (Ниш).[се бара извор] Во јули 2008 година беше откопана голема римска бања.[8]
Кон крајот на IV век од нашата ера, кога Римската Империја била поделена, областа Топлица станала дел од Источното Римско или Византиско Царство. Местото станало познато како Комплос или Комблос (село-град). Некои историчари веруваат дека Комплос бил повторно изграден од императорот Јустинијан I (р. 527–565).
Остатоци од римски бањи
Латинска црква
Латинска црква
Среден век
Кога јужните Срби првпат се населиле во оваа област во 6 век, градот бил познат како Комплос.
Во текот на 9-11 век и 13 век, територијата на денешното Прокупље била дел од Бугарскаото Царство.[9][10][11][12][13]
Градот е именуван по „Прокупска тврдина“, првпат спомената во 1395 година.[14] Османлиите го зазеле градот за време на нивното освојување на Србија, но морале да го вратат во 1444 година по Сегедскиот мир.[15]
Отоманската власт
15-17 век
Во 1454 година, Прокупље бил опколен од Османлиите и во текот на следните 423 години од османлиското владеење името на местото било Урчуб или Окруб. Бил дел од Нишкиот санџак.[16]
За време на османлиското владеење, во периодот помеѓу 16 и 17 век, важноста на градот се зголемила, слично како и другите градови во регионот, како Крушевац, Сталац и Лесковац. Прокупље просперирал преку трговските врски со Дубровник.[17]
1689-1878: војни и етнички промени
За време на Големата турска војна (1683-1699), имало масовен локален бунт на христијанските Срби за поддршка на австриските трупи кои напредуваа во областа. Прокупље бил заземен од австриските трупи и српската милиција во 1689 година, но по османлиската контраофанзива, градот бил запален за време на австриското повлекување во 1690 година, и покрај спротивното наредба на хабсбуршкиот полковник Антоније Знориќ.[17] Србите, кои ги поддржувале австриските трупи, по нивното повлекување почнале сè повеќе да емигрираат од областа,[18] додека имало зголемена миграција на муслиманските Албанци во градот.[19]
Топонимите како Арбанашка и Ѓаке покажуваат албанско присуство во регионите Топлица и Јужна Морава (сместени сесевероисточно од современо Косово) што датира од средновековната ера. Руралните делови на долината Топлица и соседната полупланинска внатрешност биле населени за време на отоманското владеење со компактно муслиманско албанско население, додека Србите во тие области живееле во близина на утоките на реките и планинските падини; и двата народи населувале други региони на сливот на реката Јужна Морава.[20][21] Регионот Топлица имал албанско мнозинство.[22]
За време на периодот 1877–1878 година, овие Албанци биле протерани од српските сили[23][24] Локалните власти во почетокот на 1878 година го направиле извештајот за тогашниот министер за образование, Алимпје Васиљевиќ. Имало 131 село, со 1.485 српски домови и 1.553 муслимански домови. 12 села биле нерегистрирани бидејќи снежните врнежи ги направиле недостапни, но жителите на овие напуштени села претходно биле сите Албанци. Според тоа, бројот на куќи во однос на селата изнесува само 119 села. Се проценува дека околу 11.437 Албанци ги напуштиле своите домови во 119 села во областа Прокупље со доаѓањето на српската војска.[25]
Современа Србија и Југославија (1877-)
Во 1877 година, целиот регион Топлица бил заземен од Османлиите од страна на српските сили, а Прокупље се сменил на 19 декември 1877 година. Берлинскиот конгрес од 1878 година го признал градот и пошироката област како дел од Србија.
Од 1929 до 1941 година, Прокупље бил дел од Моравска бановина на Кралството Југославија. Во текот на Првата и Втората светска војна, Прокупље бил целосно уништен, но во повоениот период станал индустриски град.
Во јуни 2018 година, Прокупље се здоби со статус на град, заедно со Бор.[26]
Remove ads
Демографија
Според последниот официјален попис направен во 2011 година, градот Прокупље има 44.419 жители. Вкупно 61,5% од нејзиното население живее во урбани средини. Прокупље има 14.814 домаќинства со 3.00 членови во просек, додека бројот на домови е 22.898.[27]
Верската структура во Прокупље е претежно српска православна (41.494), со малцинства како муслимани (289), атеисти (122), католици (76) и други.[28] Најголем дел од населението зборува српски јазик (41.764).[28]
Составот на населението по пол и просечна возраст:[28]
- Машко - 22.056 (40,90 години) и
- Жена - 22.363 (43,65 години).
Вкупно 17.777 граѓани (постари од 15 години) се со средно образование (47,1%), додека 5.002 граѓани се со средно образование (13,3%). Од оние со средно образование, 2.700 (7,2%) се со високо образование.[29]
Етнички групи
Најголем дел од населението на Прокупље е од српска етничка припадност (92,16%). Етничкиот состав на градот:
Економија
Прокупље има слаба економија, а најголем дел од вработените работат во јавниот сектор. Во 2009 година, Leoni Wiring Systems Southeast отвори фабрика во Прокупље, вработувајќи околу 1.750 луѓе од 2013 година .[30]
Следната табела дава преглед на вкупниот број на регистрирани лица вработени во правни субјекти по нивната основна дејност (од 2018 година):[31]
Remove ads
Галерија
Градско собрание на Прокупље
Градско собрание
Споменик во центарот на градот
Национален музеј
Градски суд
Црква во Конџељ
Градска панорама
Градска панорама
Растовничко езеро
Река Топлица
Збратимени градови – збратимени градови
Прокупље е збратимен со:
Ивердон ле Бен, Швајцарија[32]
Хемнес, Норвешка
Монтобан, Франција
Поврзано
Наводи
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads