Саса

Саса — село во Општина Македонска Каменица, во областа Осоговија, во околината на градот Македонска Каменица.

Саса
Поглед на Саса
Саса Местоположба на Саса во Македонија Саса на карта
Координати 42°04′40″N 22°32′43″E
Регион	Источен
Општина	Македонска Каменица
Област	Осоговија
Население	501 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	2304
Повик. бр.	033
Шифра на КО	09021
Надм. вис.	700-1.340 м
Саса на општинската карта Атарот на Саса во рамките на општината
Саса на Ризницата

Географија и местоположба

Саса се наоѓа во областа Осоговија, во северниот дел на Општина Македонска Каменица. Селото е планинско и од разбиен тип, а неговите маала се издигаат на надморска височина од 700 до 1.340 м. Селскиот атар зафаќа површина од 56,1 км².^[2] Со својата површина, атарот зафаќа голем дел од долината по течението на Каменичка Река, вклучувајќи ги и нејзините извори во Осоговските Планини.

Маалата во селото се познати како: Мачкарска Маала, Черовци, Протоѓерци, Шебовска Маала, Додевци, Требешка Маала, Деровци, Портарци, Аџиска Маала, Капетанска Маала, Литовци, Рамни Дол, Букоровенци, Ризанци, Трканица, Гујновци, Сарафатска Маала, Саратска Маала, Возарци, Борчето и Тораница.

Историја

Саса како населено место води потекло многу одамна. Во средниот век, германското рударско племе Саси (Саксонци) започнале коп на руда и основале населба од каде што денеска потекнува и името на самото село. Денешниот рудник потекнува од XVII век.

Вкупно 11 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[3]

Стопанство

Селото има мешовита земјоделска функција. Во рамките на неговиот атар, шумите преовладуваат на површина од 2.565 ха, на пасишта отпаѓаат 1.782 ха, а обработливото земјиште е на површина од 960 ха.^[2]

Рударство

Стопанска гранка од особено значење во селото е рударството. Во неговиот атар се сместени рудниците Саса и Тораница од коишто се ископува олово и цинк. За потребите на рудникот Саса било изградено и истоименото јаловиште.

• 
  Рудникот „Саса“
• 
  Јаловиштето

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 1.656 —     1953 1.117 −32.5% 1961 1.226 +9.8% 1971 1.206 −1.6% 1981 1.388 +15.1%	Година Нас. ±% 1991 1.034 −25.5% 1994 1.190 +15.1% 2002 876 −26.4% 2021 501 −42.8%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Саса живееле 730 жители, од кои 700 Македонци и 30 Роми.^[4] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Саса имало 558 жители, од кои 552 Македонци под врховенството на Бугарската егзархија и 6 Роми.^[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 950 Македонци.^[6]

Според пописот од 2002 година, во селото Саса живеат 876 жители, од кои 874 Македонци и 2 Срби.^[7]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 501 жител, од кои 418 Македонци, 4 останати и 79 лица без податоци.^[8]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	730	558	1.656	1.117	1.226	1.206	1.388	1.034	1.190	876	501

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]

Општествени установи

Аџиска Маала

Во селото работи подрачното основно училиште „Кирил и Методиј“, каде што се изведува настава до петто одделение. Освен тоа, во селото има амбуланта и услужни објекти.^[2]

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Македонска Каменица од 1996 година.

Во периодот 1955-1996, селото било дел од Општина Делчево.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од Општина Каменица.

Во периодот 1950-1952, селото било дел од истоимената општина.

Во XIX век, селото било дел од Кочанската каза на Отоманското Царство.

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 615 и 616 според Државната изборна комисија, сместени во основното училиште.^[13]

На парламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 668 гласачи.^[14]

Културни и природни знаменитости

Саскиот манастир

Археолошки наоѓалишта^[15]

• Балташтица — топилница од средниот век;
• Градиште — градиште од доцноантичко време;
• Јагодинска Река — топилница од средниот век;
• Конарник — црква од старохристијанско време;
• Маден — топилница од средниот век;
• Манастириште — црква од средниот век;
• Петрова Река — топилница од средниот век;
• Свиња Река — топилница од средниот век;
• Ќеровица — населба од доцноантичко време.

Манастири

• Саски манастир.

Реки

• Каменичка Река.

Споменици

• Споменик на Вера Јоциќ.

Цркви

• Црква „Св. Архангел Михаил — манастирска црква.

Личности

Родени во Саса

• Соња Стаменкова (р. 1968) — политичарка и градоначалничка на Општина Македонска Каменица.

Починати во Саса

• Дончо Ангелов (1884 — 1921) — македонски револуционер;
• Вера Јоциќ (1923 — 1944) — југословенска партизанка.

Галерија

• 
  Сретселото
• 
  Улица низ селото
• 
  Објекти во селото
• 
  Аџиска Маала
• 
  Основното училиште
• 
  Селските гробишта
• 
  Капелата
• 
  Гробови
• 
  Селските гробишта