Црква „Св. Петка“ - Мургаш

Света Петка (понекогаш Света Параскева) — главна селска црква во кумановското село Мургаш, Македонија.^[1][2]

Света Петка
Поглед на црквата
македонска православна црква
Епархија	Кумановско-осоговска
Архијерејско намесништво	Кумановско-кратовско
Парохија	Клечовска
Местоположба
Координати	42°04′21.3″N 21°54′10.8″E
Место	Мургаш
Општина	Куманово
Држава	Македонија
Општи податоци
Покровител	Света Петка
Изградба	XVI - XVII век
Архитектонски опис
Стил	византиски

Местоположба

Ова е гробишен храм во маалото Банковци, во подножјето на ридот Кула.^[3]

Историја

Изграден е во XVI-XVII век.^[4]

Архитектура

Храмот има слична архитектура на црквата „Св. Спас“ во Довезенце.

Однадвор наликува на профана градба со асиметричен покрив на две води, доколку го изземеме малиот крст создаден во квадратна камена плоча прицврстена на самиот врв на западниот забат. Фундирана е на изразито кос терен и со источната страна повеќе од половина од својата височина е вкопана во земја, додека западната страна ѝ е целосно отворена. Косината на теренот видно се забележува на подните површини. Масивните ѕидови се градени од локален камен со вулканско потекло.^[5]

Претходно тоа била мала еднокорабна градба. Денешниот изглед го добила во подоцнежно време. Имено, за потребите на црквата е отстранет западниот ѕид од наосот и доградена е правоаголна припрата со иста големина како наосот, а долж целата јужна страна придодаден е тесен издолжен простор - затворен трем кој преку два аркадни премина комуницира со припратата, односно со наосот. Наосот и западната припрата се наоѓаат под еден полукружен свод прицврстен со еден потпорен лак. Јужниот простор или затворениот трем е засводен со четвртина свод. На северниот и западниот ѕид од припратата со помош на потпрен лак е оформена по една ниша. На спојот меѓу сводот и јужниот ѕид на тремот се наоѓа издолжен правоаголен отвор што ја внесува светлината во наосот преку друг мал отвор на јужниот ѕид.^[5]

Интервенциите кои денес се забележуваат на покривниот покривач се од поново време, кога покривката од камени плочи е заменета со керамиди.^[5]

Камбанарија

Како придружен објект била подигната и камбанарија чиј изглед е целосно изменет во поново време, кога се направени груби интервенции над влезната врата и на подот.^[5]

Фрескоживопис

Живопис има само во олтарот, кој датира од крајот на XVI до почетокот на XVII век. На него се истакнува допојасната претстава на Свети Ахил Лариски.^[6]

Новото малтерисување на внатрешните ѕидови во наосот е резултат од оштетувањата на живописот, како и оштетувањата на стариот малтер од празните површини на останатите ѕидови (под претпоставка тие воопшто да не биле живописани), а на фасадите, веројатно поради „подновување“ на градбата. Првобитната црква немала малтерисани фасади.^[5]

Иконостас

Во втората половина на XIX век црквата повторно станува објект на санациони интервенции, внатрешно уредување и опремување. Во рамките на обновата бил изработен висок иконостас во наосот и мал иконостас во источниот дел од јужниот трем со кој е формиран параклис или „женска црква“, како што го нарекува населението овој простор. Иконите од иконостасите се дело на Хаџи Косте зограф и фотограф од Велес од 1872 година. Тогаш во наосот биле поставени страничните столови и архијерејскиот престол.^[5]

Во црквата се наоѓаат икони на Коста Крстев од 1842 година.

• Икони на Коста Крстев од црквата, 1842 г. Денес во Галеријата на икони во Куманово
• 
  „Свети Никола“, дар од Китан, Тасе, Миленко, Спасена, Стана, Стојанка, Санда, Коста
• 
  „Свети Ѓорѓи“, дар од Стојче, Крало, Јован, Доде, Перко, Стојко, Станишка, Денка, Кипријан, Кузман, Арсо, Трендафил и Масим Марчевски
• 
  „Света Петка“, дар од Марко Петков, Стамена, Стамен и Јованка Марчевски
• 
  „Свети Теодор Тирон“, дар од Стефан Ангелов и Никола Миленко

Галерија

• 
  Селските гробишта
• 
  Камбанаријата
• 
  Влезот на црквата
• 
  Фреска над влезот на црквата

Поврзано

• Кумановско-осоговска епархија
• Кумановско-кратовско архијерејско намесништво
• Клечовска парохија