വികസിത രാജ്യം
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ഉയർന്ന ജീവിത നിലവാരവും വികസിത സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയും നൂതന സാങ്കേതിക അടിസ്ഥാന സൗകര്യവുമുള്ള പരമാധികാര രാഷ്ട്രങ്ങളാണ് വികസിത രാജ്യം, വ്യാവസായിക രാജ്യം അല്ലെങ്കിൽ ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള രാജ്യം എന്നീ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നത്.[3] [4] മൊത്ത ആഭ്യന്തര ഉൽപ്പാദനം (ജിഡിപി), മൊത്ത ദേശീയ ഉൽപ്പാദനം (ജിഎൻപി), പ്രതിശീർഷ വരുമാനം, വ്യാവസായികവൽക്കരണ നിലവാരം, വ്യാപകമായ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങളുടെ അളവ്, പൊതു ജീവിത നിലവാരം എന്നിവയാണ് സാമ്പത്തിക വികസനത്തിന്റെ തോത് വിലയിരുത്തുന്നതിനുള്ള മാനദണ്ഡങ്ങൾ. [5] ഏതൊക്കെ മാനദണ്ഡങ്ങളാണ് ഉപയോഗിക്കേണ്ടത്, ഏത് രാജ്യങ്ങളെ വികസിത രാജ്യങ്ങളായി തരംതിരിക്കാം എന്നത് ചർച്ചാ വിഷയങ്ങളാണ്. അന്താരാഷ്ട്ര നാണയനിധിയും (IMF) ലോക ബാങ്കും വികസിത രാജ്യം എന്നതിന് വ്യത്യസ്ത നിർവ്വചനങ്ങൾ നല്കുന്നു. ആയുർദൈർഘ്യം, വിദ്യാഭ്യാസം, പ്രതിശീർഷ വരുമാനം എന്നിവയുടെ സംയോജിത സൂചിക പ്രതിഫലിപ്പിക്കാനാണ് എച്ച്ഡിഐ റാങ്കിംഗ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ഒരു വികസിത രാജ്യത്തെ നിർവ്വചിക്കാൻ സാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്ന മറ്റൊരു അളവ് പ്രതിശീർഷ ജിഡിപിയുടെ (പിപിപി) പരിധി കുറഞ്ഞത് 22,000 യുഎസ് ഡോളർ എന്നതാണ്. 2023-ൽ, 40 രാജ്യങ്ങൾ ഈ നാല് മാനദണ്ഡങ്ങൾക്കും യോജിക്കുന്നു, അധിക 15 രാജ്യങ്ങൾ നാലിൽ മൂന്ന് മാനദണ്ഡം പാലിക്കുന്നു.
ഡാറ്റ ലഭ്യമല്ല
ഐഎംഎഫ്, യുഎൻ എന്നിവ പ്രകാരമുള്ള ഏറ്റവും പുതിയ (അവസാനം അപ്ഡേറ്റ് ചെയ്തത് 2023 ഏപ്രിൽ) വർഗ്ഗീകരണങ്ങൾ[1][2]
വികസിത രാജ്യങ്ങൾക്ക് പൊതുവെ കൂടുതൽ വികസിത വ്യാവസായികാനന്തര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുണ്ട്, അതായത് വ്യാവസായിക മേഖലയേക്കാൾ കൂടുതൽ സമ്പത്ത് നൽകുന്നത് സേവന മേഖലയാണ്. വ്യാവസായികവൽക്കരണ പ്രക്രിയയിലിരിക്കുന്ന അല്ലെങ്കിൽ വ്യാവസായികത്തിനു മുമ്പുള്ളതും ഏതാണ്ട് പൂർണ്ണമായും കാർഷിക മേഖലയിലുള്ളതുമായ വികസ്വര രാജ്യങ്ങളുമായി അവ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. 2015 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്, ആഗോള ജിഡിപിയുടെ 60.8% നാമമാത്ര മൂല്യങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതും ഐഎംഎഫ് അനുസരിച്ച് ആഗോള ജിഡിപിയുടെ 42.9% പർച്ചെസിങ് പവർ പാരിറ്റി (PPP) അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതും ആയ രാജ്യങ്ങൾ വികസിത സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. [6]
Remove ads
നിർവചനവും മാനദണ്ഡവും
സാമ്പത്തിക മാനദണ്ഡങ്ങൾ ചർച്ചകളിൽ ആധിപത്യം പുലർത്തുന്നു. അത്തരത്തിലുള്ള ഒരു മാനദണ്ഡമാണ് പ്രതിശീർഷ വരുമാനം; പ്രതിശീർഷ ഉയർന്ന മൊത്ത ആഭ്യന്തര ഉൽപ്പാദനം (ജിഡിപി) ഉള്ള രാജ്യങ്ങളെ വികസിത രാജ്യങ്ങൾ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കും. മറ്റൊരു സാമ്പത്തിക മാനദണ്ഡം വ്യവസായവൽക്കരണമാണ്; വ്യവസായത്തിന്റെ തൃതീയ, ക്വാട്ടേണറി മേഖലകൾ ആധിപത്യം പുലർത്തുന്ന രാജ്യങ്ങളെ വികസിത രാജ്യങ്ങൾ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കും. അടുത്തിടെ ഹ്യൂമൻ ഡെവലപ്‌മെന്റ് ഇൻഡക്‌സ് (എച്ച്ഡിഐ) ഒരു മാനദണ്ഡമായി പരിഗണിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഈ മാനദണ്ഡം വികസിത രാജ്യങ്ങളെ വളരെ ഉയർന്ന (HDI) റേറ്റിംഗ് ഉള്ള രാജ്യങ്ങളായി നിർവചിക്കും. എന്നിരുന്നാലും, സൂചിക, പ്രതിശീർഷ അറ്റ സമ്പത്ത് അല്ലെങ്കിൽ ഒരു രാജ്യത്തെ വസ്തുക്കളുടെ ആപേക്ഷിക ഗുണനിലവാരം പോലുള്ള നിരവധി ഘടകങ്ങളെ കണക്കിലെടുക്കുന്നില്ല. ഈ സാഹചര്യം G7 അംഗങ്ങളും മറ്റുള്ളവയും പോലെയുള്ള ഏറ്റവും വികസിത രാജ്യങ്ങളുടെ റാങ്കിംഗ് കുറയ്ക്കാൻ പ്രവണത കാണിക്കുന്നു. [7]
യുണൈറ്റഡ് നേഷൻസ് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ് ഡിവിഷൻ പറയുന്നത് അനുസരിച്ച്:
"വികസിത", "വികസ്വര" രാജ്യങ്ങളെയോ പ്രദേശങ്ങളെയോ നിർണയിക്കുന്നതിന് യുഎൻ സംവിധാനത്തിൽ സ്ഥാപിതമായ ഒരു കൺവെൻഷനും ഇല്ല. [8]
കൂടാതെ അത് ഇങ്ങനെയും കുറിക്കുന്നു:
"വികസിപ്പിച്ചത്", "വികസിക്കുന്നത്" എന്നീ പദവികൾ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്ക് സൗകര്യത്തിനായി ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളതാണ്, മാത്രമല്ല വികസന പ്രക്രിയയിൽ ഒരു പ്രത്യേക രാജ്യമോ പ്രദേശമോ കൈവരിച്ച ഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് ഇത് ഒരു വിധി പറയണമെന്നില്ല. [9]
എന്നിരുന്നാലും, ഈ വർഗ്ഗീകരണം തുടർന്നും പ്രയോഗിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ വ്യാപാര വികസന സമ്മേളനം പരിഗണിക്കുന്നു:
വികസിത സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകളിൽ വടക്കേ അമേരിക്ക, യൂറോപ്പ്, ഇസ്രായേൽ, ജപ്പാൻ, റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് കൊറിയ, ഓസ്ട്രേലിയ, ന്യൂസിലാൻഡ് എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. [10]
Remove ads
വിവിധ മാനദണ്ഡങ്ങൾ പ്രകാരമുള്ള വികസിത രാജ്യങ്ങൾ
മാനവ വികസന സൂചിക (HDI)
.svg)
വളരെ ഉയർന്നത്
ഉയർന്നത്
ശരാശരി
കുറഞ്ഞത്
ഡാറ്റ ലഭ്യമല്ല
.svg)
≥ 0.950
0.900–0.950
0.850–0.899
0.800–0.849
0.750–0.799
0.700–0.749
0.650–0.699
0.600–0.649
0.550–0.599
0.500–0.549
0.450–0.499
0.400–0.449
≤ 0.399
ഡാറ്റ ലഭ്യമല്ല
ഒരു സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുടെ മാനവ വികസനത്തിന്റെ നിലവാരം അളക്കുന്ന ഒരു സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്കൽ അളവാണ് യുഎൻ എച്ച്ഡിഐ. ഉയർന്ന എച്ച്ഡിഐ സ്‌കോറും സമ്പന്നമായ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയും തമ്മിൽ ശക്തമായ ബന്ധമുണ്ടെെന്ന് യുഎൻ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. പ്രതിശീർഷ ജിഡിപി അല്ലെങ്കിൽ പ്രതിശീർഷ വരുമാനത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, വരുമാനം "വിദ്യാഭ്യാസത്തിലേക്കും ആരോഗ്യ അവസരങ്ങളിലേക്കും അതിനാൽ മനുഷ്യവികസനത്തിന്റെ ഉയർന്ന തലങ്ങളിലേക്കും" മാറുന്നത് എങ്ങനെയെന്ന് എച്ച്ഡിഐ കണക്കിലെടുക്കുന്നു.
1990 മുതൽ, നോർവേ (2001-2006, 2009-2019), ജപ്പാൻ (1990-1991, 1993), കാനഡ (1992, 1994-2000), ഐസ്‌ലൻഡ് (2007–2008) തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങൾ ഏറ്റവും ഉയർന്ന എച്ച്ഡിഐ സ്കോർ നേടിയിട്ടുണ്ട്.
2021-ൽ 1 മുതൽ 66 വരെ റാങ്കുള്ള ഇനിപ്പറയുന്ന രാജ്യങ്ങൾ "വളരെ ഉയർന്ന മാനവ വികസനം" ഉള്ളവ ആയി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു:[11]
ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകൾ
യുഎൻ (മുകളിൽ കാണിച്ചിരിക്കുന്ന ലിസ്റ്റ്), സിഐഎ,[13] ഓഹരി വിപണി സൂചികകളുടെ ചില ദാതാക്കൾ തുടങ്ങിയ ചില സ്ഥാപനങ്ങൾ വികസിത രാജ്യങ്ങളുടെ പട്ടിക തയ്യാറാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഉയർന്ന വരുമാനവും വികസിത വിപണിയുമുള്ള രാജ്യങ്ങളുമായുള്ള അതിന്റെ ബന്ധം നേരിട്ട് പ്രസക്തമായി കണക്കാക്കാത്തതിനാൽ രണ്ടാമത്തേത് ഇവിടെ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടില്ല.[Note 2]
പല സ്ഥാപനങ്ങളും വികസിത രാജ്യങ്ങളുടെ പൊതുവായ പട്ടികകൾ സൃഷ്ടിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഇന്റർനാഷണൽ മോണിറ്ററി ഫണ്ട് (IMF) 39 "വികസിത സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകളെ" പരാമർശിക്കുന്നു.[14][15] ഒഇസിഡിയുടെ 37 അംഗങ്ങൾ "വികസിത രാജ്യങ്ങളുടെ ക്ലബ്ബ്" എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.[16][17][18] ലോകബാങ്ക് 81 "ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള രാജ്യങ്ങളെ" പരാമർശിക്കുന്നുനു.[19] 30-50 ക്ലബ് (പ്രതിശീർഷ ജിഡിപി $30,000, ജനസംഖ്യ 50 ദശലക്ഷത്തിലധികം) പോലുള്ള മറ്റ് മാനദണ്ഡങ്ങൾ വികസിതവും സ്വാധീനവുമുള്ള രാജ്യങ്ങളെ തരംതിരിക്കാൻ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്.
ലോകബാങ്ക് ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകൾ
ലോകബാങ്കിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഇനിപ്പറയുന്ന 83 രാജ്യങ്ങളേയും പ്രദേശങ്ങളേയും "ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകൾ" എന്ന് തരംതിരിക്കുന്നു. 2024 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിലെ കണക്കനുസരിച്ച്, 2022-ൽ പ്രതിശീർഷ ജിഎൻഐ $13,845 അല്ലെങ്കിൽ അതിൽ കൂടുതലുള്ളവയാണ് ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകൾ.[20]
യൂറോപ്പിലെ 37 രാജ്യങ്ങളും പ്രദേശങ്ങളും:
- അൻഡോറ
- ഓസ്ട്രിയ
- ബെൽജിയം
- ബെയ്‌ലിവിക്ക് ഓഫ് ഗുർൻസി / ജേഴ്‌സി ചാനൽ ദ്വീപുകൾ
- ക്രൊയേഷ്യ
- ചെക്ക് റിപ്പബ്ലിക്
- ഡെൻമാർക്ക്
- എസ്റ്റോണിയ
- ഫറോ ദ്വീപുകൾ
- ഫിൻലാൻഡ്
- ഫ്രാൻസ്
- ജർമ്മനി
- ജിബ്രാൾട്ടർ
- ഗ്രീസ്
- ഹംഗറി
- ഐസ്ലാൻഡ്
- അയർലൻഡ്
- ഐൽ ഓഫ് മാൻ
- ഇറ്റലി
- ലിച്ചെൻസ്റ്റീൻ
- ലാത്വിയ
- ലിത്വാനിയ
- ലക്സംബർഗ്
- മാൾട്ട
- മൊണാക്കോ
- നെതർലാൻഡ്സ്
- നോർവേ
- പോളണ്ട്
- പോർച്ചുഗൽ
- റൊമാനിയ
- സാൻ മറിനോ
- സ്ലൊവാക്യ
- സ്ലോവേനിയ
- സ്പെയിൻ
- സ്വീഡൻ
- സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്
- യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡം
അമേരിക്കയിലെ 22 രാജ്യങ്ങളും പ്രദേശങ്ങളും:
- ആന്റിഗ്വയും ബാർബുഡയും
- അറൂബ
- ബഹാമസ്
- ബാർബഡോസ്
- ബർമുഡ
- ബ്രിട്ടീഷ് വിർജിൻ ദ്വീപുകൾ
- കാനഡ
- കേമാൻ ദ്വീപുകൾ
- ചിലി
- കുറക്കാവോ (1994 നും 2009 നും ഇടയിൽ, നെതർലാൻഡ്സ് ആന്റിലീസിന്റെ ഭാഗമായി.)
- ഗ്രീൻലാൻഡ്
- ഗയാന
- പനാമ
- പ്യൂർട്ടോ റിക്കോ
- സെന്റ് മാർട്ടിൻ
- സിന്റ് മാർട്ടൻ(1994 നും 2009 നും ഇടയിൽ, നെതർലാൻഡ്സ് ആന്റിലീസിന്റെ ഭാഗമായി.)
- സെന്റ് കിറ്റ്സ് ആൻഡ് നെവിസ്
- ടർക്ക്കീസ് ആന്റ് കൈക്കോസ് ദ്വീപുകൾ
- ട്രിനിഡാഡ് ആൻഡ് ടൊബാഗോ
- അമേരിക്ക
- ഉറുഗ്വേ
- യു.എസ്. വിർജിൻ ദ്വീപുകൾ
ഏഷ്യയിലെ 15 രാജ്യങ്ങളും പ്രദേശങ്ങളും:
- ബഹ്റൈൻ
- ബ്രൂണെ
- സൈപ്രസ്[Note 3]
- ഹോങ്കോംഗ്
- ഇസ്രായേൽ
- ജപ്പാൻ
- കുവൈറ്റ്
- മക്കാവു
- ഒമാൻ
- ഖത്തർ
- സൗദി അറേബ്യ
- സിംഗപ്പൂർ
- ദക്ഷിണ കൊറിയ
- തായ്‌വാൻ
- യുണൈറ്റഡ് അറബ് എമിറേറ്റ്സ്
ഓഷ്യാനിയയിലെ എട്ട് രാജ്യങ്ങളും പ്രദേശങ്ങളും:
- അമേരിക്കൻ സമോവ
- ഓസ്ട്രേലിയ
- ഫ്രഞ്ച് പോളിനേഷ്യ
- ഗുവാം
- നൗറു
- ന്യൂ കാലിഡോണിയ
- ന്യൂസിലാന്റ്
- വടക്കൻ മരിയാന ദ്വീപുകൾ
ആഫ്രിക്കയിലെ ഒരു രാജ്യം:
- സീഷെൽസ്
എട്ട് മുൻ ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥകൾ:[21]
- അർജന്റീന (2014, 2017)
- ഇക്വറ്റോറിയൽ ഗിനിയ (2007–14)
- മൗറീഷ്യസ് (2019)
- മയോട്ട് (1990)
- നെതർലാൻഡ്സ് ആന്റിലീസ് (1994–2009)(2010 ഒക്‌ടോബർ 10-ന് പിരിച്ചുവിട്ടു)
- പലാവു (2016–20)
- റഷ്യ (2012–14)
- വെനിസ്വേല (2014)
ഉയർന്ന വരുമാനമുള്ള ഒഇസിഡി അംഗങ്ങൾ
ലോകബാങ്കിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ഇനിപ്പറയുന്ന 34 ഒഇസിഡി അംഗങ്ങളെ "ഉയർന്ന വരുമാനം ഉള്ളത്" എന്ന് തരംതിരിക്കുന്നു:[22][23]
യൂറോപ്പിലെ 26 രാജ്യങ്ങൾ:
- ഓസ്ട്രിയ
- ബെൽജിയം
- ചെക്ക് റിപ്പബ്ലിക്
- ഡെൻമാർക്ക്
- എസ്റ്റോണിയ
- ഫിൻലാൻഡ്
- ഫ്രാൻസ്
- ജർമ്മനി
- ഗ്രീസ്
- ഹംഗറി
- ഐസ്ലാൻഡ്
- അയർലൻഡ്
- ഇറ്റലി
- ലാത്വിയ
- ലിത്വാനിയ
- ലക്സംബർഗ്
- നെതർലാൻഡ്സ്
- നോർവേ
- പോളണ്ട്
- പോർച്ചുഗൽ
- സ്ലൊവാക്യ
- സ്ലോവേനിയ
- സ്പെയിൻ
- സ്വീഡൻ
- സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്
- യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡം
അമേരിക്കയിലെ മൂന്ന് രാജ്യങ്ങൾ:
- കാനഡ
- ചിലി
- അമേരിക്ക
ഏഷ്യയിലെ മൂന്ന് രാജ്യങ്ങൾ:
- ഇസ്രായേൽ
- ജപ്പാൻ
- ദക്ഷിണ കൊറിയ
ഓഷ്യാനിയയിലെ രണ്ട് രാജ്യങ്ങൾ:
- ഓസ്ട്രേലിയ
- ന്യൂസിലാന്റ്
ഡവലപ്‌മെന്റ് അസിസ്റ്റൻസ് കമ്മിറ്റി അംഗങ്ങൾ
വികസ്വര രാജ്യങ്ങളിലെ വികസന സഹായവും ദാരിദ്ര്യനിർമാർജനവും സംബന്ധിച്ച പ്രശ്‌നങ്ങൾ ചർച്ച ചെയ്യുന്ന ഡവലപ്‌മെന്റ് അസിസ്റ്റൻസ് കമ്മിറ്റിയിൽ (ഡിഎസി) 29 ഒഇസിഡി അംഗരാജ്യങ്ങളും യൂറോപ്യൻ യൂണിയനും ഉണ്ട്. [24][25] ഇനിപ്പറയുന്ന രാജ്യങ്ങൾ ഡവലപ്‌മെന്റ് അസിസ്റ്റൻസ് കമ്മിറ്റി അംഗങ്ങളാണ്:
യൂറോപ്പിലെ 23 രാജ്യങ്ങൾ:
- ഓസ്ട്രിയ
- ബെൽജിയം
- ചെക്ക് റിപ്പബ്ലിക്
- ഡെൻമാർക്ക്
- ഫിൻലാൻഡ്
- ഫ്രാൻസ്
- ജർമ്മനി
- ഗ്രീസ്
- ഹംഗറി
- ഐസ്ലാൻഡ്
- അയർലൻഡ്
- ഇറ്റലി
- ലക്സംബർഗ്
- നെതർലാൻഡ്സ്
- നോർവേ
- പോളണ്ട്
- പോർച്ചുഗൽ
- സ്ലൊവാക്യ
- സ്ലോവേനിയ
- സ്പെയിൻ
- സ്വീഡൻ
- സ്വിറ്റ്സർലൻഡ്
- യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡം
അമേരിക്കയിലെ രണ്ട് രാജ്യങ്ങൾ:
- കാനഡ
- അമേരിക്ക
ഏഷ്യയിലെ രണ്ട് രാജ്യങ്ങൾ:
- ജപ്പാൻ
- ദക്ഷിണ കൊറിയ
ഓഷ്യാനിയയിലെ രണ്ട് രാജ്യങ്ങൾ
- ഓസ്ട്രേലിയ
- ന്യൂസിലാന്റ്
Remove ads
ഇതും കാണുക
- ഡിജിറ്റൽ ഡിവൈഡ്
- ഫസ്റ്റ് വേൾഡ് പ്രിവിലേജ്
- ഫസ്റ്റ് വേൾഡ് പ്രോബ്ലം
- നാലാം ലോകം
- ഗ്ലോബലൈസേഷൻ
- ജി8
- ജി7
- ബഹുരാഷ്ട്ര കോർപ്പറേഷൻ
- വെസ്റ്റേൺ ബ്ലോക്ക്
കുറിപ്പുകൾ
- HDI not available before 2018 in latest report
- The Developed Countries Glossary Archived 20 ഡിസംബർ 2014 at the Wayback Machine entry reads: "The following countries are classified by FTSE as developed countries: Australia, Austria, Belgium/Luxembourg, Canada, Denmark, Finland, France, Germany, Greece, Hong Kong (China), Ireland, Israel, Italy, Japan, Netherlands, New Zealand, Norway, Portugal, Singapore, South Korea, Spain, Sweden, Switzerland, United Kingdom and the United States."
- ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായി ഏഷ്യയുടെ ഭാഗം, രാഷ്ട്രീയപരമായി യൂറോപ്പിന്റെ ഭാഗം.
Remove ads
അവലംബം
പുറം കണ്ണികൾ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads