നൈട്രസ് ആസിഡ്

HNO
₂ എന്ന തന്മാത്രാസൂത്രമുള്ള ഒരു സംയുക്തമാണ് നൈട്രസ് ആസിഡ്. ശക്തികുറഞ്ഞ ഒരു മോണോപ്രോട്ടിക് ആസിഡാണിത്. അമിനുകളിൽ നിന്ന് ഡയസോണിയം ലവണങ്ങൾ നിർമ്മിക്കാൻ നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു.

നൈട്രസ് ആസിഡ്

Identifiers
CAS Number	7782-77-6 Y
3D model (JSmol)	Interactive image
ChEBI	CHEBI:25567 Y
ChEMBL	ChEMBL1161681 Y
ChemSpider	22936 Y
ECHA InfoCard	100.029.057
EC Number	231-963-7
Gmelin Reference	983
KEGG	C00088 N
MeSH	{{{value}}}
PubChem CID	24529
UNII	T2I5UM75DN Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID7064813
InChI
SMILES
Properties
Chemical formula	HNO2
Molar mass	47.013 g/mol
Appearance	Pale blue solution
സാന്ദ്രത	Approx. 1 g/ml
ദ്രവണാങ്കം
Acidity (pKa)	3.15
Conjugate base	Nitrite
Hazards
NFPA 704 (fire diamond)	4 0 2 OX
Flash point	Non-flammable
Related compounds
Other anions	Nitric acid
Other cations	Sodium nitrite Potassium nitrite Ammonium nitrite
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). Infobox references

ഘടന

വാതക ഘട്ടത്തിൽ, നൈട്രസ് ആസിഡ് തന്മാത്രയ്ക്ക് ഒരു സമന്വയവും ആന്റി ഫോമും (syn and anti form) സ്വീകരിക്കാൻ കഴിയും. അന്തരീക്ഷ ഊഷ്മാവിൽ ആന്റി ഫോം പ്രബലമാണ്, കൂടാതെ ഐആർ അളവുകൾ ഇത് 2.3 kJ/mol ൽ സ്ഥിരതയുള്ളതാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

• 
  ആന്റി ഫോമിന്റെ അളവുകൾ
  ( മൈക്രോവേവ് സ്പെക്ട്രത്തിൽ നിന്ന് )
• 
  ആന്റി ഫോമിന്റെ മോഡൽ
• 
  സമന്വയ ഫോം

തയ്യാറാക്കൽ

ഒരു മിനറൽ ആസിഡ് ഉപയോഗിച്ച് സോഡിയം നൈട്രൈറ്റിന്റെ ജലീയ ലായനികളുടെ അസിഡിഫിക്കേഷൻ വഴിയാണ് നൈട്രസ് ആസിഡ് സാധാരണയായി ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നത്. അസിഡിഫിക്കേഷൻ സാധാരണയായി ഐസ് താപനിലയിലാണ് നടത്തുന്നത്. ^[1][2] സ്വതന്ത്ര നൈട്രസ് ആസിഡ് അസ്ഥിരവും വേഗത്തിൽ വിഘടിപ്പിക്കുന്നതുമാണ്.

ഡൈനൈട്രജൻ ട്രയോക്സൈഡ് വെള്ളത്തിൽ ലയിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉത്പാദിപ്പിക്കാം

N₂O₃ + H₂O → 2 HNO₂

പ്രതികരണങ്ങൾ

നൈട്രസ് ആസിഡ് ലിബർമാൻ റിയേജന്റിലെ പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഇത് ഉപയോഗിച്ച് ആൽക്കലോയ്ഡ് സ്പോട്ട്-ടെസ്റ്റ് നടത്താം.

വിഘടനം

വാതക നൈട്രസ് ആസിഡ്, അപൂർവമായി മാത്രമേ ലഭിക്കാറുള്ളൂ. ഇത് നൈട്രജൻ ഡൈ ഓക്സൈഡ്, നൈട്രിക് ഓക്സൈഡ്, ജലം എന്നിങ്ങനെ വിഘടിക്കുന്നു:

2 HNO₂ → NO₂ + NO + H₂O

നൈട്രജൻ ഡൈ ഓക്സൈഡ് ജലീയ ലായനിയിൽ നൈട്രിക് ആസിഡ്, നൈട്രസ് ആസിഡ് എന്നിങ്ങനെ കാണപ്പെടുന്നു.: ^[3]

2 NO₂ + H₂O → HNO₃ + HNO₂

ഓർഗാനിക് കെമിസ്ട്രി

ഡയസോണിയം ലവണങ്ങൾ തയ്യാറാക്കാൻ നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു:

HNO₂ + ArNH₂ + H⁺ → ArN⁺
₂ + 2 H₂O

Ar എന്നത് ഒരു ആരിൽ ഗ്രൂപ്പാണ്.

അത്തരം ലവണങ്ങൾ ജൈവ സിന്തസിസിൽ വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു ( ഉദാ. സാൻഡ്‌മെയർ പ്രതികരണത്തിനും അസോ ഡൈകൾ തയ്യാറാക്കുന്നതിനും). ^[4] വിഷാംശം ഉള്ളതും സ്ഫോടനാത്മകവുമായ സോഡിയം അസൈഡ് നശിപ്പിക്കാൻ നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു. ^[5]

കെറ്റോണുകളിലെ രണ്ട് α- ഹൈഡ്രജൻ ആറ്റങ്ങളുമായുള്ള പ്രതിപ്രവർത്തനം ഓക്സൈമുകൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നു, ഇത് ഒരു കാർബോക്സിലിക് ആസിഡിലേക്ക് കൂടുതൽ ഓക്സീകരിക്കപ്പെടാം, അല്ലെങ്കിൽ അമിനുകളായി മാറുന്നു. അഡിപിക് ആസിഡിന്റെ വാണിജ്യ ഉൽപാദനത്തിൽ ഈ പ്രക്രിയ ഉപയോഗിക്കുന്നു.

നൈട്രസ് ആസിഡ് അലിഫാറ്റിക് ആൽക്കഹോളുകളുമായി അതിവേഗം പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് ആൽക്കൈൽ നൈട്രൈറ്റുകൾ ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്നു, അവ ശക്തമായ വാസോഡൈലേറ്ററുകളാണ് :

(CH₃)₂CHCH₂CH₂OH + HNO₂ → (CH₃)₂CHCH₂CH₂ONO + H₂O

ദ്വിതീയ അമിനുകളുമായുള്ള നൈട്രസ് ആസിഡിന്റെ പ്രതിപ്രവർത്തനത്തിലൂടെ നൈട്രോസാമൈനുകൾ ഉത്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു:

HNO₂ + R₂NH → R₂N-NO + H₂O

ഭൂമിയുടെ അന്തരീക്ഷം

താഴ്ന്ന അന്തരീക്ഷമായ ട്രോപോസ്ഫിയറിന്റെ ഓസോൺ ഭാഗത്ത് നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉൾപ്പെടുന്നു. നൈട്രിക് ഓക്സൈഡിന്റെയും (NO) ജലത്തിന്റെയും വൈവിധ്യമാർന്ന പ്രതികരണം മൂലം നൈട്രസ് ആസിഡ് ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്നു. അന്തരീക്ഷ എയറോസോളുകളുടെ ഉപരിതലത്തിൽ ഈ പ്രതികരണം നടക്കുമ്പോൾ, ഉൽപ്പന്നം ഹൈഡ്രോക്സൈൽ റാഡിക്കലുകളിലേക്ക് ഫോട്ടോലൈസ് ചെയ്യുന്നു. ^{[6] [7]}