Хөнгөн цагаан
From Wikipedia, the free encyclopedia
Error in template * unknown parameter name (Загвар:Инфобокс химийн элемент): "bild"
Шинж чанар | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
' | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ерөнхий | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Нэр, тэмдэг, атомын дугаар | Хөнгөн цагаан, Al, 13 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цуваа | Металл | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Бүлэг, үе, блок | 13, 3, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гадаад байдал | мөнгөлөг | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS дугаар | 7429-90-5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ | 7,57 %[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Атомын шинж чанар [2] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Атом масс | 26,9815385(7)[3][4] u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Атомын радиус (тооцоолсон) | 125 (118) пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ковалент радиус | 121 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ван дер Ваальсын радиус | 184[5] пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электрон бүтэц | [Ne] 3s2 3p1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гаралтын ажил | 4,06–4,26 eV[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1. Ионжилтын энерги | 577,5 кЖ/моль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. Ионжилтын энерги | 1816,7 кЖ/моль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. Ионжилтын энерги | 2744,8 кЖ/моль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Физикийн шинж чанар [7] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Бодисын төлөв | хатуу | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Талст бүтэц | талдаа төвтэй куб | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Нягт | 2,6989 г/см3 (20 °C)[8] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Моосын хатуулаг | 2,75 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Соронзон чанар | Парасоронзон (Χm = 2,1 · 10−5)[9] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хайлах цэг | 933,35 K (660,2[10] °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Буцлах цэг | 2743 K[11] (2470 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Молийн эзлэхүүн | 10,00 · 10−6 м3/моль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ууршилтын дулаан | 284 кЖ/моль[11] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хайлах дулаан | 10,7[12] кЖ/моль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дууны хурд | 6250–6500 (тууш долгион) м/сек; 3100 (хөнд.)[13][14] м/сек 293,15 K-д | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хувийн дулаан шингээлт | 897[1] Ж/(кг · К) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цахилгаан дамжуулалт | 37,7 · 106 A/(В · м) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дулаан дамжуулалт | 235 Вт/(м · К) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Механикийн шинж чанар [15] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Уян харимхайн модуль | 60 - 78 кН/мм²[16] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Пуассоны коэффициент | 0,34[17] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Химийн шинж чанар [18] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Исэлдэлтийн төлөв байдал | 1, 2, 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Оксид (суурь) | Al2O3 (амфотер) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хэвийн потенциал | −1,676 В (Al3+ + 3 e− → Al) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цахилгаан сөрөг чанар | 1,61 (Паулын скала) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Изотопууд | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ЦСР-шинж чанар | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Аюулгүй байдлын заавар | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно. Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно. |
Хөнгөн цагаан (Хөнгөн мөнгө гэж нэрлэх нь бий) (Al, лат. Aluminium) мөнгөлөг цагаан саарал өнгөтэй, зөөлөн бөгөөд хөнгөн металлын группт ордог юм. Химийн тэмдэглэгээ нь Al, атомын дугаар нь 13.
Хөнгөн цагааныг бокситын хүдрээс ялгаж авах ба зэвэрдэггүй, бусад металлуудтай харьцуулахад маш хөнгөн, маш сайн цахилгаан, дулаан дамжуулагч тул, хөнгөн цагаан болон түүний хайлшийг пуужин, нисэх онгоц, тээвэр, цахилгаан дамжуулах болон барилгын үйлдвэрлэлд өргөн ашиглана.
Хэдийгээр хөнгөн цагаан нь Дэлхийн царцдаст хамгийн өргөн тархалттай металл (нийт химийн элементүүд дунд 3-т буюу хүчилтөрөгч, цахиурын дараа) боловч байгаль дээр цэврээрээ маш ховор, бокситын хүдрээс ялгаж авахад маш өндөр температур шаардана (950-980 °C).
Данийн эрдэмтэн Ханс Кристиан Эрстед 1827 онд анх олж гаргасан.