Ramadan
Id-disa’ xahar tal-kalendarju Iżlamiku, ix-xahar ta’ sawm fl-Iżlam From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ramadan (bl-Għarbi: رَمَضَان, b'ittri Latini: Ramaḍān [ra.ma'dˤaːn];[a] spellut ukoll Ramdan, Ramazan, Ramzan, Ramadhan, jew Ramathan) huwa d-disa' xahar tal-kalendarju Iżlamiku, osservat mill-Misilmin madwar id-dinja bħala xahar ta' sawm, qima (sala), riflessjoni, u komunità.[5] Tifkira tal-ewwel rivelazzjoni ta' Muħammed,[6] l-osservanza annwali tar-Ramadan hija meqjusa waħda mill-Ħames Pilastri tal-Islam[7] u ddum minn disgħa u għoxrin sa tletin jum, minn dehra tan-nofs qamar lid-dehra li tmiss.[8][9]
Is-sawm mis-sebħ sa nżul ix-xemx huwa obbligatorju (fard) għall-Misilmin adulti kollha li m'humiex morda b'mod akut jew kroniku, li jivvjaġġaw, anzjani, qed ireddgħu, dijabetiċi, tqal, jew mestrwanti. L-ikla ta' qabel il-bidu tissejjaħ suħur, u l-festa filgħaxija li toftor is-sawm tissejjaħ iftar.[10][11] Għalkemm inħarġu deċiżjonijiet (sg. fatwa, pl. ftiewa) li jiddikjaraw li l-Misilmin li jgħixu f'reġjuni b'xemx ta' nofs il-lejl jew bil-lejl polari għandhom isegwu l-iskeda ta' Mekka,[12] hija prattika komuni li tiġi segwita l-iskeda tal-pajjiż eqreb li fih il-lejl jista' jiġi distint minn in-nhar.[13][14]
Il-premjijiet spiritwali (tawāb) tas-sawm huma maħsuba li jiġu mmultiplikati matul ir-Ramadan.[15] Għaldaqstant, matul is-sigħat tas-sawm, il-Misilmin joqogħdu lura m'hux biss mill-ikel u x-xorb, iżda wkoll mill-prodotti tat-tabakk, ir-relazzjonijiet sesswali, u l-imġieba midinba,[16] [17] jiddedikaw infushom minflok għal-qima u l-istudju tal-Quran.[18][19]
Remove ads
Etimoloġija
Il-kelma Ramadan ġejja mill-għerq Għarbi r-m-ḍ (ر م ض) “sħana taħraq”,[20] li huwa l-verb Għarbi Klassiku "ramiḍa (رَمِضَ)" li tfisser “issħun ħafna – issir ħruq; issir tixwit; tkun tisreġ; tkun tiddi”. Il-kelma Maltija "Randan" issib l-għeruq tagħha mir-Ramadan, simili għal Ramdan, il-pronunzja l-Marokkina.
Ir-Ramadan huwa meqjus bħala wieħed mill-ismijiet ta' Alla fl-Islam minn xi wħud, u bħala tali huwa rrappurtat f'ħafna aħadit li huwa pprojbit li jingħad "Ramadan" biss b'referenza għax-xahar kalendarju u li huwa meħtieġ li tgħid "ix-xahar ir-Ramadan", kif irrappurtat fis-sorsi Sunni,[21][22][23][24][25][26] Xigħa, [27][28][29][30][31][32] u Żejdi.[33] Madankollu, ir-rapport ġie kklassifikat minn oħrajn bħala mawḍūgħ (fabbrikat)[34] u m'hux awtentiku.[21]
Fil-lingwa Persjana, l-ittra Għarbija ض (Ḍād) huwa ppronunzjat bħala /z/. Il-komunitajiet Misilmin f'xi pajjiżi b'influwenza Persjana storika, bħall-Afganistan, l-Ażerbajġan, l-Iran, l-Indja, il-Pakistan u t-Turkija, jużaw il-kelma Ramazan jew Ramzan. Il-kelma Romzan tintuża fil-Bangladexx.
Remove ads
Storja
“ Xahar Ramadan illi niżel fih il-Quran [bħal] gwida lin-nies u bejjiniet (provi ċari) mill-gwida u l-Ferqien (il-kriterju li jiddistingwu u jofroq bejn it-tajjeb u l-ħażin); hekk min xehed minnkom ix-xahar hekk jsumu; u min kien marid jew fuq safar hekk [sum b'] għadda (numru magħdud) minn jiem oħra [wara r-Ramadan]. Jrid Allah bikom il-faċilità, u la jrid bikom it-tbatija, hekk se tlestu l-għadda u se tkabbaru Allah għal li ggwidakom u sabiex tkunu grati. ”
Il-Misilmin jsostnu li l-iskrittura kollha ġiet żvelata matul ir-Ramadan, ir-rombli ta' Abraham (suħuf Ibrahim), it-Torah (it-Tawrat), is-Salmi (iż-Żabur), l-Evanġelju (l-Inġil) u l-Quran ġew mogħtija fl-ewwel, is-sitt, it-tnax, it-tlettax (f'xi sorsi, it-tmintax)[35] u l-erbgħa u għoxrin tar-Ramadan, rispettivament.[36] Muħammed jingħad li rċieva l-ewwel rivelazzjoni Koranika tiegħu fuq Lejlet il-Qadar, wieħed minn ħames iljieli fard li jaqgħu matul l-aħħar għaxart ijiem tar-Ramadan.[37]
Għalkemm il-Misilmin ġew ordnati l-ewwel biex isawmu fit-tieni sena tal-Hiġra (624 WK),[36] jemmnu li l-prattika tas-sawm fil-fatt m'hijiex innovazzjoni tal-monoteiżmu[38] iżda pjuttost dejjem kienet meħtieġa biex dawk li jemmnu jiksbu taqwa (il-biża' ta' Alla).[39][Quran 2:183] Jirrimarkaw il-fatt li l-pagani pre-Iżlamiċi ta' Mekka sawmu fl-għaxar jum tax-xahar il-Mħarrem biex ipattu d-dnub u jevitaw in-nixfa.[40] Philip Jenkins jargumenta li l-osservanza tas-sawm tar-Ramadan kibret minn "id-dixxiplina stretta tar-Randan tal-Knejjes Sirjani", postulazzjoni kkorroborata minn studjużi oħra, inkluż it-teologu Paul-Gordon Chandler,[41][42] iżda ikkontestat minn xi akkademiċi Misilmin.[43]
Remove ads
Dati importanti
L-ewwel u l-aħħar dati tar-Ramadan huma determinati mill-kalendarju Iżlamiku qamri.
Bidu
Minħabba li l-hilal (Għarbi: هِلَال, hilāl), jew in-nofs qamar, tipikament iseħħ madwar jum wara l-qamar il-ġdid, il-Misilmin normalment jistgħu jistmaw il-bidu tar-Ramadan; madankollu, ħafna jippreferu jikkonfermaw il-ftuħ tar-Ramadan b'osservazzjoni viżwali diretta tan-nofs tan-nofs.[44]
Lejlet il-Qadar (lejla tad-Destin)
Lejlet il-Qadar hi meqjus bħala l-aktar lejl qaddis tas-sena.[45][46] Ġeneralment huwa maħsub li seħħ f'lejl b'numru fard matul l-aħħar għaxart ijiem tar-Ramadan; id-Dawoodi Bohra jemmnu li Lejlet il-Qadar kien it-tlieta u għoxrin lejl tar-Ramadan.[47][48]
Għid il-Fatar
Il-btala u l-festa tal-Għid il-Fatar[49] (Għarbi: عيد الفطر, Għid il-Fitr, litteralment: "Festa tal-Fatar"), li timmarka t-tmiem tar-Ramadan u l-bidu tax-Xewwel,[50] ix-xahar qamri li jmiss, tiġi ddikjarata wara li jkun intlemaħ qamar ġdid jew wara t-tletin jum tas-sawm jekk l-ebda dehra tal-qamar ma jkun possibbli. L-Għid jiċċelebra r-ritorn għal fitra (dispożizzjoni naturali) aktar ta' ikel, xorb, u intimità matrimonjali.[51]
Prattiki reliġjużi
Il-Misilmin jiddedikaw aktar ħin għal-qima, it-talb u l-atti ta' karità, jistinkaw biex itejbu l-awtodixxiplina tagħhom, immotivati mill-ħadit:[52][53] "Meta daħal xahar Ramadan fetaħet bwieb il-Ġenna u għalqet bwieb in-Nar (l-Infern) u qajdet ix-xjaten."[54]
Sawm
Ramadan huwa żmien ta' riflessjoni spiritwali, awto-titjib, u devozzjoni u qima akbar. Il-Misilmin huma mistennija jagħmlu aktar sforz biex isegwu t-tagħlim tal-Islam. Is-sawm jibda fis-sebħ u jtemm fil-magħreb (nżul ix-xemx). Minbarra li jastjenu milli jieklu u jixorbu matul dan iż-żmien, il-Misilmin jastjenu minn relazzjonijiet sesswali, diskors u mġiba midneb waqt is-sawm jew ix-xahar tar-Ramadan. Jingħad li l-att tas-sawm jerġa' jidderieġi l-qalb ‘il bogħod mill-attivitajiet tad-dinja, l-iskop tiegħu huwa li jnaddaf ir-ruħ billi jeħlisha minn impuritajiet li jagħmlu l-ħsara. Il-Misilmin jemmnu li r-Ramadan jgħallimhom jipprattikaw l-awtodixxiplina, l-awto-kontroll, sagrifiċċju, u empatija għal dawk li huma inqas ixxurtjati, u b'hekk jinkoraġġixxu azzjonijiet ta' ġenerożità u karità obbligatorja (żaka). Il-Misilmin jemmnu wkoll li s-sawm jgħin biex ikattar il-kompassjoni għall-foqra li ma jkollhomx sigurtà fl-ikel.
Eżenzjonijiet mis-sawm jinkludu dawk li jivvjaġġaw, mestrwazzjoni, morda serjament, tqal, jew ireddgħu. Madankollu, il-Misilmin f'dawn il-kategoriji xorta jistgħu jagħżlu li jsawmu, sabiex jissodisfaw il-bżonnijiet spiritwali tagħhom, minkejja li m'hux rakkomandat mill-ħadit.[55] Dawk li ma jistgħux isawmu huma obbligati li jpattu għall-jiem mitlufa wara.
Suħur
Kull jum, qabel is-sebħ, il-Misilmin josservaw ikla ta' qabel il-mgħaġġla msejħa suħur. Wara li jieqfu ftit qabel is-sebħ, il-Misilmin jibdew l-ewwel sala (qima) tal-ġurnata, Salet is-Sebħ/il-Faġar.[56][57]
Iftar
Fi nżul ix-xemx, il-familji joftru s-sawm bl-iftar, u tradizzjonalment jiftħu l-ikla billi jieklu tmar biex ifakkru l-prattika ta' Muħammed li joftru is-sawm bi tliet itmar.[58][59] Imbagħad jaġġornaw għall-magħreb, ir-raba' mill-ħames sala (qima) ta' kuljum meħtieġ, u wara tiġi servata l-ikla prinċipali.[60]
.jpg)
Karità
.jpg)
Iż-żaka (plural: żakat), spiss tradott bħala "ir-rata għall-foqra", huwa l-perċentwal fiss tad-dħul li jemmen huwa meħtieġ li jagħti lill-foqra; il-prattika hi obbligatorja bħala wieħed mill-pilastri tal-Islam. Il-Misilmin jemmnu li l-għemejjel tajbin huma ppremjati b'mod aktar gustuż matul ir-Ramadan milli fi kwalunkwe żmien ieħor tas-sena; konsegwentement, ħafna Misilmin jagħtu porzjon akbar – jew saħansitra kollha – taż-żaka annwali tagħhom matul dan ix-xahar.[61]
Qima filgħaxija
Triewiħ (Għarbi: تراويح, tarāwīħ) huma salwiet (qima) żejda filgħaxija mwettqa matul ix-xahar tar-Ramadan. Kontra t-twemmin popolari, m'humiex obbligatorji.[62] Ttemm din is-sala wara s-Salet l-Għixa, is-sala filgħaxija u komunement isir bil-ġmiegħa.
Reċitazzjoni tal-Koran
Il-Misilmin huma mħeġġa jaqraw il-Quran kollu, li jinkludi tletin ġużgħ (sezzjonijiet), matul it-tletin jum tar-Ramadan. Xi Misilmin jinkorporaw recitation ta' ġużgħ waħda f'kull waħda mit-tletin sessjoni triewiħ osservati matul ix-xahar.
Remove ads
Prattiki kulturali
F'xi pajjiżi Iżlamiċi, id-dwal huma midmum fi pjazez pubbliċi u madwar it-toroq tal-belt,[63][64][65] tradizzjoni maħsuba li oriġinat taħt il-Kalifat Fatimi, fejn il-ħakma tal-Kalif il-Mugħiżż li-Din Allah kien milqugħ minn nies li jżommu l-fanali.[66]
Fil-gżira ta' Ġava, ħafna nies li jemmnu jgħumu f'molol qaddis biex jippreparaw għas-sawm, ritwali magħruf bħala Padusan.[67] Il-belt ta' Semarang timmarka l-bidu tar-Ramadan bil-karnival ta' Dugderan, li jinvolvi l-isfilar tal-warak ngendog, kreatura ibrida taż-żiemel-dragun allegatament ispirata mill-Buraq.[68] Fil-belt kapitali ta' Ġakarta influwenzata miċ-Ċina, il-murtali jintużaw ħafna biex jiċċelebraw ir-Ramadan, għalkemm huma uffiċjalment illegali.[69] Lejn l-aħħar tar-Ramadan, il-biċċa l-kbira tal-impjegati jirċievu bonus ta' xahar magħruf bħala Tunjangan Hari Raya (allowance ta' Jum il-Kbir).[70] Ċerti tipi ta' ikel huma speċjalment popolari matul ir-Ramadan, bħal ċanga kbira jew buflu f'Aċeh u bebux f'Ġava Ċentrali.[71] L-iftar titħabbar kull filgħaxija billi tolqot il-bedug, tanbur ġgant, fil-moskea.[72]
Tislijiet komuni matul ir-Ramadan jinkludu Ramadan mubarak u Ramadan karim, li jfissru (għandu) "Ramadan imbierek" u "Ramadan ġeneruż" rispettivament.
Matul ir-Ramadan fil-Lvant Nofsani, mesaharati tħabbat tanbur madwar lokal biex iqajjem lin-nies biex jieklu l-ikla suħur. Bl-istess mod fix-Xlokk tal-Asja, it-tanbur tal-qasma kentongan jintuża għall-istess għan.
Remove ads
Rati ta' osservanza
Skont studju taċ-Ċentru ta' Riċerka Pew tal-2012, kien hemm osservanza mifruxa tar-Ramadan, b'medjan ta' 93 fil-mija madwar id-disgħa u tletin pajjiż u territorji studjati.[73] Reġjuni b'perċentwali għoljin ta' sawm fost il-Misilmin jinkludu l-Asja tax-Xlokk, l-Asja t'Isfel, il-Lvant Nofsani u l-Afrika ta' Fuq, il-Qarn tal-Afrika u l-biċċa l-kbira tal-Afrika Sub-Saħarjana.[73] Il-perċentwali huma aktar baxxi fl-Asja Ċentrali u fix-Xlokk tal-Ewropa.[73]
Tolqot lill-bedug fl-Indoneżja.
Nofs qamar huwa mżejjen u mdawwal bil-kulur matul ir-Ramadan fil-Ġordan.
Ramadan fil-Belt il-Qadima ta' Ġerusalemm.
Remove ads
Liġijiet
F'xi pajjiżi Misilmin, li tiekol fil-pubbliku matul il-ħinijiet tal-jum fir-Ramadan hija reat.[74][75][76] Il-bejgħ tal-alkoħol isir ipprojbit matul ir-Ramadan fl-Eġittu. Il-piena għall-ikel, ix-xorb jew it-tipjip pubblikament matul ir-Ramadan tista' tirriżulta f'multi jew ħabs fil-pajjiżi tal-Kuwajt,[77][78] l-Għarbija Sawdija,[79][80] il-Marokk,[81][82] l-Alġerija,[83] u l-Malażja.[84] Fl-Emirati Għarab Magħquda, il-piena hija servizz fil-komunità. [85]
F'xi pajjiżi, għall-kuntrarju, l-osservanza tar-Ramadan ġiet ristretta mill-gvernijiet. Fl-USSR, il-prattika tar-Ramadan kienet mrażżna mill-uffiċjali.[86][87] Fl-Albanija, il-festi tar-Ramadan kienu pprojbiti matul il-perjodu komunista.[88] Madankollu, ħafna Albaniżi komplew isawmu bil-moħbi matul dan il-perjodu.[89]
huwa rrappurtat li ċ-Ċina pprojbixxa s-sawm tar-Ramadan għal uffiċjali, studenti, u għalliema f'Xinjiang mill-2012.[90][91][92] Radio Free Asia allega li r-residenti fil-Prefettura ta' Kashgar kienu mħeġġa jirrappurtaw lil dawk li sawmu lill-awtoritajiet.[93] Il-projbizzjoni ġiet miċħuda minn diplomatiċi Ċiniżi[94] u assoċjazzjonijiet Misilmin f'Xinjiang.[95] Antara News,[96] Daily Times,[97] u Pakistan Today ġabu wkoll rakkonti ta' residenti f'Xinjiang sawm.[98]
Xi pajjiżi jimponu skedi tax-xogħol modifikati. Fl-UAE, l-impjegati jistgħu jaħdmu m'hux aktar minn sitt sigħat kuljum u sitta u tletin siegħa fil-ġimgħa. Il-Qatar, l-Oman, il-Baħrejn u l-Kuwajt għandhom liġijiet simili.[99]
Hemm diversi effetti għas-saħħa mis-sawm fir-Ramadan. Is-sawm tar-Ramadan huwa meqjus sikur għal individwi b'saħħithom; jista' joħloq riskji għal individwi b'ċerti kundizzjonijiet pre-eżistenti. Ħafna studjużi Iżlamiċi jsostnu li s-sawm m'hux meħtieġ għal dawk li huma morda. Barra minn hekk, l-anzjani u t-tfal qabel il-pubertà huma eżenti mis-sawm.[100] In-nisa tqal jew li qed ireddgħu huma eżentati wkoll mis-sawm matul Ramadan.[101] Hemm riskji magħrufa għas-saħħa involuti f'nisa tqal li jsawmu, li jinkludu l-potenzjal ta' xogħol indott u dijabete tat-tqala.[102][103][104][105]
Hemm xi benefiċċji għas-saħħa tas-sawm fir-Ramadan inkluż iż-żieda fis-sensittività għall-insulina u t-tnaqqis tar-reżistenza għall-insulina.[106] Intwera wkoll li hemm titjib sinifikanti fil-punteġġ tar-riskju tal-mard tal-qalb koronarju ta' 10 snin u fatturi oħra ta' riskju kardjovaskulari bħal profil tal-lipidi, pressjoni tad-demm sistolika, piż, BMI u ċirkonferenza tal-qadd f'suġġetti bi storja preċedenti ta' mard kardjovaskulari.[107] Il-perjodu ta' sawm huwa ġeneralment assoċjat ma' telf ta' piż modest, iżda l-piż jista' jerġa' lura wara.[108]
F'ħafna kulturi, huwa assoċjat ma' ikel tqil u teħid ta' ilma matul iż-żminijiet suħur u iftar, li jistgħu jagħmlu aktar ħsara milli ġid.[109] Is-sawm tar-Ramadan huwa sikur għal nies b'saħħithom sakemm it-teħid ġenerali tal-ikel u l-ilma huwa adegwat iżda dawk b'kundizzjonijiet mediċi għandhom ifittxu parir mediku jekk jiltaqgħu ma' problemi tas-saħħa qabel jew waqt is-sawm.[110]
Id-dipartimenti tal-edukazzjoni ta' Berlin u r-Renju Unit ippruvaw jiskoraġġixxu lill-istudenti milli jsawm waqt ir-Ramadan, peress li jsostnu li ma jieklux jew tixorbu jistgħu jwasslu għal problemi ta' konċentrazzjoni u gradi ħżiena.[111][112]
Reviżjoni tal-letteratura minn grupp Iranjan ssuġġeriet li s-sawm matul ir-Ramadan jista' jipproduċi korriment renali f'pazjenti b'mard moderat jew sever tal-kliewi (GFR <60 ml/min) iżda ma kienx ta' ħsara għal pazjenti bi trapjant tal-kliewi b'funzjoni tajba jew il-biċċa l-kbira tal-pazjenti li jiffurmaw il-ġebel.[113]
Studju fuq 55 plejers tal-futbol Alġerin professjonali wera li l-prestazzjoni matul ir-Ramadan naqset b'mod sinifikanti għall-veloċità, b'aġilità, veloċità dribbling u reżistenza, u l-biċċa l-kbira baqgħu baxxi ġimagħtejn wara l-konklużjoni tar-Ramadan.[114]
Remove ads
Ramadan fir-reġjuni polari
It-tul tal-ħin mis-sebħ sa nżul ix-xemx ivarja f'partijiet differenti tad-dinja skont is-solstizji tax-Xemx tas-sajf jew tax-xitwa. Ħafna mill-Misilmin jsawmu għal ħdax sa sittax-il siegħa matul ir-Ramadan. Madankollu, fir-reġjuni polari, il-perjodu bejn iż-żerniq u nżul ix-xemx jista' jaqbeż tnejn u għoxrin siegħa fis-sajf. Pereżempju, fl-2014, Misilmin f'Rejkjavik, l-Iżlanda, u Trondheim, in-Norveġja, sawmu kważi tnejn u għoxrin siegħa, filwaqt li l-Misilmin f'Sydney, l-Awstralja, sawmu għal madwar ħdax-il siegħa biss. F'żoni kkaratterizzati minn lejl jew jum kontinwu, xi Musulmani isegwu l-iskeda tas-sawm osservata fl-eqreb belt li tesperjenza tlugħ u nżul ix-xemx, filwaqt li oħrajn isegwu l-ħin tal-Mekka.[13][14]
Remove ads
Ramadan fl-orbita tal-Art
Hekk kif tlugħ ix-xemx u nżul ix-xemx iseħħu sittax-il darba kull jum f'orbita baxxa tad-Art, l-astronawti Misilmin fl-ispazju jiskedaw prattiċi reliġjużi madwar iż-żona tal-ħin tal-aħħar post fl-Art li kienu fuqhom. Pereżempju, dan ifisser li astronawta mill-Malażja li jniedi miċ-Ċentru Spazjali Kennedy fi Florida jiċċentra s-sawm tagħhom skont il-ħinijiet tat-tlugħ u nżul ix-xemx f'Cape Canaveral, fi żmien il-Lvant ta' Florida. Dan jinkludi ħinijiet għat-talb ta' kuljum, kif ukoll inżul ix-xemx u tlugħ ix-xemx għar-Ramadan.[115][116]
Impjieg matul ir-Ramadan
Il-Misilmin jkomplu jaħdmu matul ir-Ramadan;[117][118] madankollu, f'xi pajjiżi, bħall-Oman u l-Libanu, is-sigħat tax-xogħol jitqassru.[119][120] Ħafna drabi huwa rrakkomandat li l-Musulmani li jaħdmu jinfurmaw lil min iħaddimhom jekk ikunx qed isawm, minħabba l-potenzjal li l-osservanza jkollha impatt fuq il-prestazzjoni fuq ix-xogħol.[121] Il-punt sa fejn l-osservaturi tar-Ramadan huma protetti minn akkomodazzjoni reliġjuża jvarja skont il-pajjiż. Politiki li jpoġġuhom fi żvantaġġ meta mqabbla ma' impjegati oħra ġew milqugħa bi talbiet ta' diskriminazzjoni fir-Renju Unit u fl-Istati Uniti.[122][123][124] Artiklu tal-Aħbarijiet Għarab irrapporta li n-negozji tal-Arabja Sawdita ma kinux kuntenti b'sigħat ta' xogħol iqsar matul ir-Ramadan, uħud irrappurtaw tnaqqis fil-produttività ta' 35–50%.[125] In-negozji Sawdi pproponew li jagħtu bonusijiet tas-salarji sabiex jinċentivaw sigħat itwal.[126] Minkejja t-tnaqqis fil-produttività, in-negozjanti jistgħu jgawdu marġini ta' profitt ogħla fir-Ramadan minħabba żieda fid-domanda.
Remove ads
Ċitazzjonijiet
Links esterni
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads