ရှိုဘာသာစကား

ရှိုဘာသာစကား (အင်္ဂလိပ်: Shö language) သည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတို့တွင် ပြောဆိုကြသော ကူကီး ဒေသိယစကား ဖြစ်သည်။ ရှိုဘာသာစကားတွင် ထင်ရှားသော ဒေသိယစကား လေးမျိုးရှိနိုင်ပြီး ယင်းတို့မှာ အရှို၊ ဘွာလ်ခွာ၊ ချင်းပုံ (ဥုပ်ပူး) နှင့် Shendu တို့ ဖြစ်သည်။

ရှို Shö
ဒေသခံ	မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ
လူမျိုးစု	ဒိုင်ချင်း
ဒေသခံ ပြောဆိုသူများ	(၅၀,၀၀၀ ရည်ညွှန်း ၁၉၈၃–၂၀၁၁)[၁] plus an unknown number of Shendu
ဘာသာစကား မိသားစု	တရုတ်-တိဗက်နွယ် (တိဗက်-ဗမာနွယ်) ကူကီး တောင်ပိုင်း ရှို Shö
ဘာသာစကားကုဒ်များ
ISO 639-3	Variously: cnb – ချင်းပုံချင်း csh – အရှိုချင်း cbl – ဘွာလ်ခွာချင်း shl – Shendu
Glottolog	bual1235  ဘွာလ်ခွာချင်း[၂] chin1478  ချင်းပုံချင်း[၃] asho1236  အရှိုချင်း[၄] shen1247  Shendu[၅]

Mayin and Longpaw are not mutually intelligible, but have been subsumed under the ISO code for Chinbon because Mayin-Longpaw speakers generally understand Chinbon.^[၆] Minkya is similarly included because most Minkya speakers understand Mayin.^[၇]

ပျံ့နှံ့ပြောဆိုမှုများ

ချင်းပုံဘာသာစကား ကို မြန်မာနိုင်ငံရှိ အောက်ပါမြို့နယ်များတွင် ပြောဆိုကြသည်။

• ချင်းပြည်နယ်: ကန်ပက်လက်မြို့နယ် နှင့် ပလက်ဝမြို့နယ်
• မကွေးတိုင်းဒေသကြီး: ဆောမြို့နယ် နှင့် စေတုတ္တရာမြို့နယ်
• ရခိုင်ပြည်နယ်: မင်းပြားမြို့နယ်

အရှိုချင်းဘာသာစကား ကို ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးနှင့် ရခိုင်ပြည်နယ်တို့တွင် ပြောဆိုကြသည်။

VanBik (2009:38)^[၈] တွင် အောက်ပါ အရှိုစကားများကို စာရင်းပြုစုထားသည်။

• Settu (စစ်တွေ မှ သံတွဲအကြား၊ အထူးသဖြင့် စစ်တွေမှ အမ်း အကြားတွင် ပြောဆိုကြသည်)
• လိုင်းတူ (စေတုတ္တရာမြို့နယ်တွင် ပြောဆိုကြသည်)
• Awttu (မင်းတုန်းမြို့နယ်တွင် ပြောဆိုကြသည်)
• Kowntu (ငဖဲ၊ မင်းလှနှင့် မင်းဘူးမြို့နယ်တို့တွင် ပြောဆိုကြသည်)
• Kaitu (ပဲခူး၊ မန္တလေးနှင့် မကွေး စသည်တို့တွင် ပြောဆိုကြသည်)
• Lauku (ကျောက်ဖြူ၊ အမ်း တို့တွင် ပြောဆိုကြသည်)

ဘွာလ်ခွာဘာသာစကား ကို ချင်းပြည်နယ်၊ ဖလမ်းမြို့နယ်၊ ဖလမ်းမြို့ မြောက်ပိုင်းရှိ ဘွာလ်ခွာ၊ ဖိုင်ဇောက် နှင့် Khuang ရွာများတွင် ပြောဆိုကြသည်။

Shendu ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွင် ပြောဆိုကြသည်။

ဝါစဿရဗေဒ

အရှိုစကားတွင် ဗျည်းသံ ၂၈ ခုနှင့် သရ ၇ ခု ရှိသည်။

ဗျည်းသံများ

	Bilabial	Labio-dental	Inter-dental	Alveolar	Post-Alveolar	Velar	Glottal
V1 stops	p pʰ			t tʰ		k kʰ	ʔ
Ingressives	ɓ			ɗ
V1 Fricatives					ʃ	x	h
Vd Fricatives		v			ʒ	ɣ
V1 Affricates			tθ			kx
Vd Affricates				d ʒ		k ɣ
Nasals	m m̥			n (n̥)		ŋ ŋ̊
Lateral				l ɬ
Clusters	pl pʰl

သရများ

	ရှေ့	အလယ်	နောက်
Close	i, iː	ɨ, ɨː	u, uː
Mid	e, eː	ə, əː	ɔ, ɔː
Open		a, aː

Diphthongs: əi, ai, ui, ɔi

ဗန္ဓနဗေဒ

အခြားသော ကူကီးဘာသာစကားများကဲ့သို့ပင် အရှိုကြိယာများတွင် ကွဲပြားသော ပုဒ်ရင်း နှစ်ခု ရှိသည်။ This stem alternation is a Proto-Kukish feature, which has been retained to different degrees in different Kukish languages.^[၉]