Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Modulair rekenen, of rekenen modulo een getal, is een vorm van geheeltallig rekenen met een getal dat als bovengrens fungeert, de modulus. Een typisch voorbeeld is de klok waarop modulo 12, of modulo 24, gerekend wordt. In het geval van modulo 12: als het bijvoorbeeld 6 uur is, dan staat de klok 8 uur later niet op 14, maar op 14 − 12 = 2 uur.
Bij modulair rekenen met modulus of rekenen modulo wordt gerekend met de getallen , waarna niet volgt maar weer opnieuw met 0 begonnen wordt. De getallen 0 tot en met staan als het ware in een kring. Het resultaat van een berekening modulo is de rest van het resultaat na geheeltallige deling door de modulus . De normale definities van optellen en vermenigvuldigen worden gebruikt, maar als het resultaat groter is dan of gelijk aan wordt net zo vaak afgetrokken tot het resultaat weer kleiner is dan . Getallen die modulo gelijk zijn, die dus een veelvoud van van elkaar verschillen, noemt men congruent modulo , genoteerd met het symbool . Bijvoorbeeld
De verzameling getallen waarmee modulo gerekend wordt, wordt aangeduid als , naar het symbool dat de verzameling gehele getallen aanduidt.
Twee gehele getallen en heten congruent modulo het natuurlijke getal , als hun verschil een geheel veelvoud is van . Dit wordt genoteerd als:
Het getal wordt de modulus genoemd.
De haakjes in de uitdrukking geven aan dat van toepassing is op de hele vergelijking, en niet alleen op het rechterlid.
Congruentie modulo is een congruentierelatie, wat inhoudt dat het een equivalentierelatie is die compatibel is met het optellen en vermenigvuldigen van gehele getallen:
Als
dan
De modulo-operatie is een binaire operatie gedefinieerd voor natuurlijke getallen en een positief geheel getal , zodanig dat de rest is van de deling van door , d.w.z. dat een van de getallen is waarvoor een veelvoud van is. Deze getallen corresponderen met de equivalentieklassen van de congruentierelatie.
De definitie wordt wel uitgebreid voor het geval dat of negatief is. kan dan negatief kan zijn, maar wel zo dat een veelvoud van is.
De operatie wordt in de meeste programmeertalen met een % weergegeven, dus als a % m
.[1] In spreadsheets wordt daarvoor meestal een functie gebruikt zoals MOD(a,m)
[2] of REST(a;m)
.[3]
Stel dat en .
, dus
, dus is , dus is het verschil tussen en een veelvoud van . is dus plus of min een veelvoud van .
Een priemgetal is relatief priem is met alle getallen Met behulp van het uitgebreide algoritme van Euclides kunnen voor elke getallen en gevonden worden, zodat .
Er geldt en verder dat . Voor elke is er dus een met .Geheeltallig rekenen in digitale computers vindt doorgaans plaats modulo , waarbij het aantal bits is dat gebruikt wordt om een getal weer te geven. is dan begrensd door het datatype, vaak de grootte van een processorregister. heeft in een typisch modern computerprogramma de waarde 32 of 64. Niet-modulair rekenen wordt door sommige programmeertalen ondersteund, maar gaat ten koste van de rekensnelheid. Het teken voor de modulus is in veel programmeertalen het procentteken %.
Het Caesarcijfer, een vorm van encryptie, wordt op de manier van modulair rekenen geïmplementeerd.
In België heeft zowel een gestructureerde mededeling van een overschrijving, alsook het rekeningnummer en het rijksregisternummer als laatste twee cijfers een controlegetal dat modulo 97 congruent is met de voorgaande cijfers. Zo geldt bijvoorbeeld voor de gestructureerde mededeling +++090/9337/55493+++, dat aangeeft: 0909337554 ≡ 93 (mod 97). Ook in de IBAN wordt een modulo 97-berekening uitgevoerd om een tweecijferig controlegetal te berekenen.
Rekenen modulo 7 gebeurt met de getallen 0, 1, ..., 6. De uitkomst van 4 + 5 is niet 9, maar 9 − 7 = + 2. Denkt men de getallen in een kring of herhaald en telt men 5 verder vanaf het getal 4, dan komt men bij 2 uit.
Zo ook is 4 × 5 mod 7 = 6.
De onderstaande tabel geeft alle mogelijkheden voor de optelling modulo 7.
+ | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 0 |
2 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 0 | 1 |
3 | 3 | 4 | 5 | 6 | 0 | 1 | 2 |
4 | 4 | 5 | 6 | 0 | 1 | 2 | 3 |
5 | 5 | 6 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 |
6 | 6 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Voor de vermenigvuldiging kan ook een tabel worden gemaakt.
× | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
1 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
2 | 0 | 2 | 4 | 6 | 1 | 3 | 5 |
3 | 0 | 3 | 6 | 2 | 5 | 1 | 4 |
4 | 0 | 4 | 1 | 5 | 2 | 6 | 3 |
5 | 0 | 5 | 3 | 1 | 6 | 4 | 2 |
6 | 0 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
Omdat 7 een priemgetal is kan men met behulp van deze tabel ook delingen uitvoeren (zie ook onder). Wat is 5 : 4 modulo 7? Noem dit getal q, dan is 4 q ≡ 5 modulo 7. Uit de tabel kan men aflezen dat q = 3, dus 5 : 4 ≡ 3 modulo 7.
Bij machtsverheffen modulo mogen de grondtallen worden herleid. Zo is bijvoorbeeld:
De stelling van Euler geeft aan wanneer een macht ook naar de exponent kan worden herleid. Als het grondtal van de macht en relatief priem zijn, dan mag de exponent worden herleid modulo de indicator van .
Machtsverheffen modulo tot grote machten kan relatief gemakkelijk uitgevoerd worden met behulp van machtsverheffing door kwadrateren, aangezien
Om uit te rekenen kunnen achtereenvolgens de machten , , berekend worden. Omdat , wordt de gevraagde macht bepaald als het product modulo 319 van de overeenkomstige machten.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.