Kalsium

Kalsium er eit grunnstoff med kjemisk symbol Ca og atomnummer 20. Det høyrer til jordalkalimetalla og er plassert i gruppe 2 og periode 4 i periodesystemet.

Kalium ← Kalsium → Scandium

Basisdata
Namn	kalsium
Symbol	Ca
Atomnummer	20
Utsjånad	Sølvkvitt
Plass i periodesystemet
Gruppe	2
Periode	4
Blokk	s
Kjemisk serie	Jordalkalimetall
Atomeigenskapar
Atomvekt	40,08 u
Kalkulert atomradius	180 (194) pm
Elektronkonfigurasjon	[Ar]4s2
Krystallstruktur	Kubisk flatesentrisk
Fysiske eigenskapar
Stofftilstand	Fast stoff
Smeltepunkt	839 °C, 1112 K
Kokepunkt	1484 °C, 1757 K
Molart volum	26,20 cm³/mol
Tettleik	1550 kg/m³
Hardleik	1,75 kg/m³
Fordampningsvarme	153,6 kJ/mol
Smeltevarme	8,54 kJ/mol
Damptrykk	254 Pa
Lydfart	3810 m/s
Elektronegativitet etter Pauling-skalaen	1,00
Elektrisk leiingsevne	29,8 MS/m
Termisk konduktivitet	201 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	596 kJ/mol  1 152 kJ/mol  4 918 kJ/mol  6 480 kJ/mol  8 150 kJ/mol 10 502 kJ/mol 12 330 kJ/mol 14 213 kJ/mol 18 198 kJ/mol 20 391 kJ/mol

Særlege kjenneteikn

Kalsium er eit gråaktig metall.

Bruk

Kalk (kalsiumhydroksid, ${\displaystyle Ca(OH)_{2}}$) blir mellom anna brukt til kalking av vassdrag, dyrkbar jord og grasplenar for å redusera syrenivået (auka pH-en) og dermed betra levekåra for fisk og nyttevekstar.

Kalsiumoksid vert nytta i stålproduksjon.

Historie

Sambindingar av kalsium har vore kjende i lang tid. Kalsiummetall vart isolert første gong i 1808. Sir Humphrey Davy gjorde dette ved elektrolyse av ein blanding av kalsiumoksid og kvikksølvoksid.

Biologisk rolle

Kalsium er viktig for plantar og dyr. Tenner og skjelett er for ein stor del bygd opp av kalsiumfosfat.

Mennesket sitt dagsbehov av kalsium er mellom 800 og 1500 mg.

Førekomst og framstilling

Kalsium er det femte vanlegaste grunnstoffet på jorda. Det vert for det meste funne som kalsiumkarbonat.

Kjemi og sambindingar

Ved romtemperatur reagerer kalsium sakte med luft, men ved høg temperatur brenn metallet kraftig og kalsiumoksid (CaO) vert danna.

${\displaystyle 2Ca(s)+O_{2}(g)>2CaO(s)}$

Kalsiumhydroksid (Ca(OH)₂) og Kalsiumkarbonat (CaCO₃) er andre viktige sambindingar.

Isotopar

Tryggleik / Forholdsreglar

Sjå også

• Kalkstein
• Krit
• Grunnstoffliste
• Periodesystemet
• Isotoptabell

Referansar

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Kalsium

• Geoff Rayner-Canham Descriptive Inorganic Chemistry 2.ed, New York 2000
• WebElements
• Kalsium Arkivert 2005-03-13 ved Wayback Machine.