Nivkhisk

Nivkhisk eller giljakisk er eit isolert språk som blir snakka i Russland.

Nivkhisk нивхгу
Andre namn	giljakisk
Klassifisering	Isolert språk
Bruk
Tala i	Russland
Nivkhisktalande i alt	198[1]
Skriftsystem	Det kyrilliske alfabetet
Språkkodar
ISO 639-3	niv

Ved folketeljinga i Russland i 2010 vart det registrert 4652 medlemmer av den etniske gruppa som snakkar nivkhisk, men berre 198 menneske som snakka nivkhisk.^[1] I 1989 var dei tilsvarande tala omkring 4673 medlemmer, men mindre enn ein firedel av desse hadde giljakisk som førstespråk.^[2] Ei av dei viktigaste årsakene til dette er tvangsflytting av delar av folket, noko som har medført at mange har vorte isolert og dermed tek i bruk andre språk.

Dialektar

Nivkhisk er delt inn i fire dialektar, amur, nordsakhalinsk, sørsakhalinsk og austsakhalinsk. Skilnadene mellom amur og sakhalin er store.

Grammatikk

Nivkhisk er eit SOV-språk. Det har høg grad av inkorporering, eit trekk det delar med eskimoisk-aleutiske språk.

Fonologi

	Fremre	Bakre
		urunda	runda
Lukka	ɪ		u
Mid	ɪe	ɤ	o
Open	æ

Konsonantar

		Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Uvular	Glottal
Nasal		m	n	ɲ	ŋ
Lukkelyd	aspirert	pʰ	tʰ	cʰ	kʰ	qʰ
	uaspirert	p	t	c	k	q
Frikativ	ustemt	f	s		x	χ	h
	stemt	v	z		ɣ	ʁ
Rullelyd	ustemt		r̥
	stemt		r
Approksimant			l	j	w

Nivkhisk har også ein kompleks morfofonologi, t.d. vekslar lukkelydar med kontinuantar på suffiksgrensa.

	Aspirert ↔ ustemt					Uaspirert ↔ stemt
Lukkelyd	pʰ	tʰ	cʰ	kʰ	qʰ	p	t	c	k	q
Kontinuant	f	r̥	s	x	χ	v	r	z	ɣ	ʁ

Døme:

• /pəɲx/ 'suppe'
• /pənraj vəɲx/ 'andesuppe'
• /amsp vəɲx/ 'selsuppe'
• men: /cxəf pəɲx/ 'bjørnesuppe'

Utviklinga av nivkhisk i det nivhkiske samfunnet

Sovjetisk og russisk statistikk^[3] gjev følgjande tal for utviklinga av nivkhisk

Etniske nivkhar og prosentdel av dei nivkh-talande (tala i tabellen er for den sovjetiske perioden runda av til næraste hundre)

År	Etniske nivkhar	Nivkhisk- talarar	Prosent
1926	4.100	4.100	100 %
1959	3.700	2.800	76 %
1970	4.400	2.200	50 %
1979	4.400	2.100	48 %
1989	4.700	1.100	23 %
2002	5.162	688	13 %
2010	4.652	198	4,3 %

Skriftspråk

Etter eit par forsøk på skriftfesting i 1880, fekk nivkhisk eit latinskbasert skriftspråk i 1931, i tråd med dåverande sovjetisk språkpolitikk. Det latinske alfabetet vart erstatta med kyrillisk i 1937.^[4]

А а	Б б	В в	Г г	Ӷ ӷ	Ғ ғ	Ӻ ӻ	Д д
Е е	Ё ё	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	К’ к’
Ӄ ӄ	Ӄ’ ӄ’	Л л	М м	Н н	Ӈ ӈ	О о	П п
П’ п’	Р р	Р̌ р̌	С с	Т т	Т’ т’	У у	Ў ў
Ф ф	Х х	Ӽ ӽ	Ӿ ӿ	Ц ц	Ч ч	Ч’ ч’	Ш ш
Щ щ	ъ	Ы ы	ь	Э э	Ю ю	Я я

I den nivkhiske amur-dialekta finst også bokstavane Ӷ ӷ, Ў ў, Ч’ ч’.