Agde

Agde [ˈadde, ˈatte, ˈate]^[2][3] (en grafia mistralenca: Ate, Agte;^[4] en francés: Agde) es una comuna occitana de Lengadòc, riberenca de la mar Mediterranèa. Aquesta comuna se situa dins lo departament d'Erau e la region administrativa d'Occitània, ancianament de Marseillan. Foguèt capitala d'Agadés, lo vescomtat e diocèsi d'Agde,^[5] creat a la debuta del sègle x.

Pels articles omonims, vejatz Ate/Agde (omonimia).

Vila d'Occitània

Agde Agde
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Las ajustas subre Erau davant la catedrala d'Agde.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	43° 18′ 39″ N, 3° 28′ 33″ E
Superfícia	50,90 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	110 m 7 m 0 m
Geografia politica
País	Lengadòc
Estat	França
Region 76	Occitània
Departament 34	Erau
Arrondiment 341	Besièrs
Canton 3401	Agde (capluòc puèi burèu centralizator)
Intercom 243400819	Comunautat d'aglomeracion Erau Mediterranèa
Cònsol	Gilles d'Ettore (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	29 090 ab. Evolucion de la populacion 29 484 ab.
Densitat	496,13 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	dagdenc -a, agatenc -a, agadòi -a, agadés -a[1]
Còde postal	34300
Còde INSEE	34003

Lo gentilici es dagdenc -a [daˈteŋk -ɔ], agatenc -a^{[5] [4]} o agadés -agadesa.

Toponimia

Placa anciana portant lo nom d'Agate Tiche

• Agde - Ἀγαθή (1er sègle ap. J-C, Estrabon); iuxta Agathan (Manuscrit A. : achathan), ler sègle (Pomponius

Mela). Ἀγαθὴ τύχη (sens data); Agatha (sens data); Agathe (sens data); Agatæ (sens data); Agatha, civitas Agathensis en 506; Agatha, civitas Agathensis en 546; Agatha, cap a 678; Agathem, en 752; ecclesiae S. Mariae de Agathe, en 824; infra Agathe civitate, ad Agathen civitatem, en 885; in Agathe civitate, en 936; sede de Agade, en 961; civitate quae vocant Agatham, en 990, Agda (sens data); Agde en 1107; Agde e Agadez en 1118; Acde e Agadez, en 1129; Acde en 1424^[6],[7].

I a atanben la forma poetica e sabenta Agata.
Lo nom d'Agde deriva de lo de la colonia grèca d'origina, Αγαθή Τύχη (Agathḗ Týche), la "bona fortuna", o Αγαθή πόλις (Agathḗ Pólis), la "bona vila" (Estrabon e Plini). Nom mistic que le primièr tèrme evolucionèt en Agata cap a 678^[8], vengut en occitan Agde tre lo sègle xii, toponim atestat en 1107 e représ a l'identic en francés^[9].

• Banhàs* (Bagnas en grafia mistralenca^[10]) - ?

• Brescon (Brescoun, Brescou e benlèu Bruscoun en grafia mistralenca^[11]) es un toponim que ven del grèc Blascon (Βλασκών νεσος), atestat pels geografs grècs (Estrabon, Ptolemèu) e que podriá derivar d'una raiç feniciana^[12].

Geografia

La comuna d'Agde se situa sul litoral lengadocian dins lo fons del golf del Lion, a las bocas del riu Erau. Per çò qu'es de las vilas màgers del país Agde se tròba a 24 km a l'èst de Besièrs, qu'es lo capluòc de son arrondiment, a 24 km a l'oèst de Seta e a 52 km al sudoèst de la capitala departamentala e regionala Montpelhièr.

Lo territòri de la comuna es pro ample qu'ocupa mai de 5 000 ectaras e s'espandís aperaquí sus 9 km d'èst en oèst e de nòrd a sud. Las comunas vesinas son Marselhan a l'èst, Floreçac al nòrd, Bessan al nordoèst e Viàs a l'oèst.

• 
• 

Istòria

Se pensa generalament que los primièrs pòbles qu'ocupèron lo país d'Agde foguèron los ligurs e los ibèrs, e que cap al sègle III abans Crist, s'i installèron de cèltas, los vòlcas tectosages.

Pasmens lo nom d'Agde, derivat del grèc Αγαθή Τύχη ("bon astre") o mai Αγαθή πόλις ("bona vila"), ven de l'implantacion dins l'airal de focèus venguts de Marselha a l'entorn del sègle VII abans Crist, pr'aquò venguèt pas colonia de la ciutat focèa fins a 400 abans Crist. La prosperitat de la vila demesiguèt en epòca romana subretot a partir de la construccion de la via Domícia que passava mai al nòrd.

Cap a 475, Agde foguèt presa pels visigòts e puèi aquel periòde de dominacion visigotica durèt aperaquí tres sègles, fins que foguèt destrantalhada per l'invasion musulmana, durant lo sègle VII.

En 506, jol règne del roi visigòt Alaric II, se faguèt dins la glèisa de Sant Andrieu lo concili d'Agde que presidiguèt Sant Cesari d'Arle.

Las tropas sarrasinas, menadas pel general Zama, agarriguèron las tèrras litoralas occitanas e, aprèp l'ocupacion de Narbona en 720, s'apoderèron d'Agde en 725. La vila foguèt atacada puèi e destrucha en 737 pel guerrièr franc Carles Martèl.

En 859, Agde foguèt victima dels pilhatges dels vikings menats per Hasting, que venián de Nantas e avián ivernat en Camarga.

Administracion

Lista dels cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2001	2026	Gilles d'Ettore	UMP, LR	deputat (2007-2012)
1989	2001	Régis Passerieux	PS	avocat, conselhièr general (1994-2008)
1971	1989	Pierre Leroy-Beaulieu	RPR	deputat (1968-1973)
1965	1971	Pierrick Lapeyre		veterinari
	1965
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 25253, totala: 25695
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
6 744	6 744	7 639	7 726	8 202	8 230	8 251	8 884	9 115
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
9 439	9 747	9 586	8 829	8 251	8 170	8 446	7 389	8 478
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
9 533	8 435	9 265	8 325	9 360	9 605	9 242	7 592	7 897
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
8 751	10 184	11 605	13 107	17 583	Cercar	21 293	21 104	22 487 22 929
2009	2010
24 031 24 457	24 567 24 972
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 29090 abitants e la densitat èra de 571,51 ab/km².

Cultura locala e patrimòni

Luòcs e monuments

• 
  Vestigis dels barris d'Agde.
• 
  La catedrala de Sant Estève a la broa d'Erau.
• 
  Lo riu Erau en Agde.

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas amb la comuna

• Baltasar Floret (1791-1871), escrivan e lingüista occitan.
• Joan Fèlix (1885-1968), cònsol d'Agde de 1919 a 1944 e deputat d'Erau (de 1918 a 1928 e de 1932 a 1936).

Eraudica

Veire tanben

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Agde.

• Comunas d'Erau

Ligams extèrnes