Prèmi Nobel

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Laureat Nobel Lo Prèmi Nobel es una recompensa de portada internacionala fondada en 1901. Lo Prèmi es decernit cada an a de personas qu'an aportat lo mai grand benefici a l'umanitat, per lors invencions, descobèrtas e melhoraments dins divèrses domenis de la coneissença, per l'òbra literària pus impressionanta, o per lor trabalh en favor de la patz, per exemple. Los prèmis son basats suls darrièrs desirs d'Alfred Nobel, inventor de la dinamita.

Los prèmis son actualament decernits al corrent del mes d'octobre de cada annada. La ceremonia de remesa dels prèmi a luòc lo 10 de decembre, jorn anniversari de la mort d'Alfred Nobel (defuntat lo 10 de decembre de 1896).

Remove ads

Alfred Nobel

Thumb
Pagina deu testament d'Alfred Nobel hèit lo .
Thumb
Alfred Nobel (1833-1896)

A sa mòrt, Alfred Nobel daissa un eretatge de 32 milions de coronas. Son testament, redigit en 1895, prevei pas cap de legat a sos eretièrs dirèctes, mas Alfred Nobel demanda que siá creada una institucion que s'encargarà de recompensar cada an de personas qu'an rendut de grands servicis a l'Umanitat, tot permetent un melhorament o un progrès considerable dins lo domeni dels sabers e de la cultura dins cinc disciplinas diferentas : patz o diplomacia, literatura, quimia, fisiologia o medecina, fisica.

Lo testament precisa en mai que la nacionalitat dels sabents premiats deu pas jogar cap de ròtle dins l'atribucion del Prèmi. La Fondacion Nobel vei lo jorn en junh de 1900. Es ela que gerís l'execucion de las darrièras volontats del testaire, contraròtla lo respècte de las règlas dins la designacion dels laureats e verifica lo bon debanament de lor eleccion. Tanben es encargat, pel mejan d'un comitat pròpri a cada branca e segon las proposicions de personalitats eminentas dins los cinc domenis, d'establir de listas prealablas de nominacions comunicadas a las diferentas instàncias qu'atribuisson lo Prèmi.

La recompensa e son organizacion son finançadas pels revenguts provenent del legat d'Alfred Nobel, defuntat sens enfants, aqueste patrimòni es plaçat en accions « de paire de familha ».

La primièra ceremonia per atribuir lo Prèmi Nobel se debanèt dins l'anciana Acadèmia Reiala de Musica d'Estocòlme, lo 10 de decembre de 1901. A partir de 1902, los prèmis foguèron remeses de las mans del rei de Suècia lo 10 de decembre de cada an.

Los laureats de cada Prèmi Nobel se partejan un montant de 10 milions de coronas suedesas (siá mai d'un milion d'èuros), e ne dispausan liurament, mas aquò lor permet sustot de contunhar lors recèrcas o òbras sens subir de pressions financièras.

Lo Prèmi pòt pas èsser remés de biais postum: es obligatòriament atribuit a de personalitats de lor vivent.

Remove ads

Los Prèmis

Los Prèmis Nobel son atribuits dempuèi 1901 dins los domenis seguents :

  • Fisica, decernit per l'Acadèmia reiala de las sciéncias de Suècia.
  • Quimia, decernit per l'Acadèmia reiala de las sciéncias de Suècia.
  • Fisiologia o Medecina, decernit per l'institut Karolinska.
  • Literatura, decernit per l'Acadèmia suedesa.
  • Patz, decernit per un comitat nomenat pel Parlament norvegian (Storting).

En 1968, amb l'acòrdi de la fondacion Nobel, la Banca de Suècia (Sveriges Riksbank) a instituit un prèmi en Economia, lo Prèmi de la Banca de Suècia en Sciéncias Economicas en memòria d'Alfred Nobel, sovent batejat « Prèmi Nobel d'Economia » mentre qu'es pas formalament un Prèmi Nobel, decernit per l'Acadèmia reiala de las sciéncias de Suècia.

Dempuèi 1968, es estat decidit d'apondre pas pus de categoria de prèmi novèla.

L'abséncia de las matematicas

Sovent òm s'estona que las matematicas sián pas tanben recompensadas per un Prèmi Nobel.

Aquesta disciplina es recompensada dempuèi 1936 per la prestigiosa Medalha Fields, e pus recentament (2003) pel Prèmi Abel.

Alfred Nobel a pas jamai explicat sas motivacions a prepaus de l'abséncia de las matematicas.

La legenda pretend qu'Alfred Nobel auriá refusat d'onorar las matematicas per evitar que lo Prèmi venga un jorn a Gösta Mittag-Leffler, un matematician suedés que li auriá panat lo còr de sa femna Sophie Hess. Segon Lars Garding e Lars Hörmander, es sens fondament[1].

Çaquelà, se pòt avançar tres rasons plausiblas: lo subjècte l'interessava pas, o li semblava inapropriat perque tròp teoric, o lo rei de Suècia ja aviá ja fondat un prèmi a la demanda del matematician suedés Gösta Mittag-Leffler.

Lista dels recipiendaris

Mai d'informacions Annada, Fisica ...
Remove ads

Estatisticas (novembre de 2009)

  • Nombre total de laureats : 829
  • Femnas laureatas : 40
  • Òmes laureats : 766
  • Organizacions : 23
  • Edat dels laureats al moment de lor nominacion
  • Dos laureats declinèron personalament lo Prèmi Nobel
  • Quatre laureats foguèron obligats per lor govèrn de declinar lo Prèmi Nobel
  • Lo govèrn sovietic constrenguèt lo laureat seguent a declinar aqueste Prèmi :
  • Laureats que recebèron lo Prèmi Nobel mantun còp
  • Familhas que recèron lo Prèmi Nobel mantun còp
  • Cobles :
  • Maire e filha :
  • Paire e filha :
  • Paire e filh :
Remove ads

Vejatz tanben

  • Laureats franceses, italians, suedeses e soïsses, e mai las laureatas del Prèmi Nobel.
  • Lo Prèmi Ig Nobel qu'es remés dempuèi 1991 en parodia del Prèmi Nobel.
  • Lo Prèmi Abel per las matematicas (equivalent del Prèmi Nobel).
  • La Medalha Fields per las matematicas (equivalent del Prèmi Nobel).
  • Lo Prèmi Turing per l'informatica dempuèi 1966 (equivalent del Prèmi Nobel).
  • Lo Prèmi Pritzker per l'arquitectura, dempuèi 1979 (equivalent del Prèmi Nobel).
  • Lista dels laureats del Prèmi Nobel per universitat
Remove ads

Nòtas

Bibliografia

Ligams extèrnes

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads