Sengairan

Sent Gairan o puslèu Sengairan (Saint-Gayrand en francés) es una anciana comuna agenesa, situada dens lo departament d'Òut e Garona e la region de Novèla Aquitània, ancianament d'Aquitània. Dempui 1972, Sent Gairan es incorporada a la comuna de Gratalop e Sengairan. Sengairan, situat entre Gratalop e Clairac, es probablament gascon, segon una mapa realizada a partir de l'enquèsta de Bourciez ^[1].

Sengairan Grateloup-Saint-Gayrand
La glèisa, roeinada (sense teulada)
Geografia fisica
Coordenadas	44° 24′ 08″ N, 0° 23′ 47″ E
Altituds  · Mejana	173 m
Geografia politica
Region istorica	Guiana Agenés
Estat	França
Region 75	Navèra Aquitània
Departament 47	Òut e Garona
Arrondiment	Marmanda
Canton	Tonens (Canton de Castèlmauron d'Òut abans 2015)
Intercom [[Modèl:NomEPCI|]]	Vath de Garòna Aglomeracion
Cònsol	()
Geografia umana
Densitat	km² ? ab./km²
Autras informacions
Còde postal	47400
Còde INSEE	47243
Divèrs	anciana comuna incorporada a Gratalop e Sent Gairan dempui 1972 (fusion simpla dempui 1999)

Geografia

La glèisa es sus un morre de 173 m e i a tant vau dire pas de vilatge.

Toponimia

La prononciacion es [seŋgɛj'raŋ]. Las fòrmas ancianas citadas per Bénédicte Boyrie-Fénié son parrochia de Sancti Gayrani, en latin, au sègle XIII, Capella Sancti Johannis de Sancto Gerano, en latin, en 1326, Sancti Johannis de St Gueyran, en latin, en 1580, St Jean d'Enguayran, autrement S. Guérin, en francés, en 1681, verbau de Mascaron ^[2] (avesque d'Agen de 1680 a 1703). Durengues dona (rectoria) Sancti Gayriani ^[3]. N'ajustarem una auta, sense poder precisar d'on ven, nimèi s'es completament autentica : Saint Joh de Saint Gaira, en 1319 ^{[cal referéncia]}, que sembla precisar la prononciacion : [sengaj'ra], d'origina probablament lengadociana, donc exteriora.

Bénédicte Boyrie-Fénié compara Sent Gairan a dus Saint-Gérand d'Alèir citats per Dauzat e Rostaing. Aqueth nom germanic s'explicaré, segon Astor, per gair, « lança, ast » e hram « còrb » ^[4],[2].

Empacha pas que la toponimista s'interròga sus la quita existéncia d'un sent nommat Gairan e tròba dens Durengues l'anecdòta deu curat deu sègle XVII que disèva en 1666 que los parropians sabèvan pas lo nom deu patron de la glèisa; lo curat causit Sent Garin coma patron (desempui demorat tradicionau), per semblança aproximativa ^[2],[5]. Pr'amor d'un nom de parròpia que semblava lo d'un sent e tanben pr'amor de l'escantiment de las tradicions catolicas, avèvan donc oblidat Sent Joan Baptista.

Aqueras fòrmas ancianas deu tipe « Sent Joan de Sent Gairan » pròvan pas que Sent Gairan èra pas un sent. I a autes cas de parròquias qu'an un patron diferent deu sent que lor nom sembla anonciar. Mès i a tanben faus agionimes, coma Sendòs, escrit Saint-Dos en francés (i a pas mèi de Sent Dos que de Senta Esquia) o Sembadel escrit Saint-Badel au sègle XVIII. I a mèi d'una ipotèsi.

Xavier Delamarre cita, sense parlar de Sent Gairan, un nom atestat, benlèu celtic, Singoria (e autes noms en Sing-, coma Singidūnon = Belgrad) ^[6]. Sent Gairan porré donc estar quauquarren coma *Singoriānon, la proprietat de Singoria (o probablament una varianta d'aqueth nom) : *Singoriānon donaré *Sengoiran, çò qu'es près de Sengairan (grafia se lo nom es pas un agionime).

Lo nom se pòt comparar damb Sengeirac (o puslèu Senjairac^[7]), aute faus agionime (francés Saint-Geyrac). Per aqueth lòc, Chantal Tanet et Tristan Hordé prepausan Singillarius, varianta deu nom latin Singularius, damb lo sufixe -acum ^[8] e Bénédicte Boyrie-Fénié Singarius, nom « galloroman » (çò que vòu pas dire ren)^[9]. Lo prumèr donaré normalament un nom en Singl- per sincòpa de la vocala de la segonda sillaba e coma lo segond es atestat, en tot cas au sègle VII (nom d'un ambaissador de Dagobert) ^[10], Singarius (nom benlèu gallic) es lo milhor candidat per Sengeirac e, probablament, per Sengairan.

Lo sufixe es lo latin -anum o lo celtic -ānon. Las diferéncias entre los noms de Senjairac (comuna perigòrda de la region de Periguers) e de Sengairan son que lo prumèr es nòrd-occitan e que son sufixe es -acum (latinizacion deu sufixe gallés -āco(n)).

Sengairan èra probablament un gran maine galloroman qu'avèva per mèste Singarius (o un nom aparentat), non pas un nom manlevat a un sent.

Istòria

Ara, i a tant vau dire pas de vilatge autorn de la glèisa. Mès coma se pensan que la glèisa fut desrocada pendent la Guèrra de Cent Ans ^[11], benlèu que n'i agut un, perqué lo site presenta caracteristicas interessantas per un lòc fortificat. La Glèisa, de segur, podèva installar lòcs de culte hòra de las aglomeracions, mès en cap de cas auré pas bastit un edifici en un lòc de tan maishant accès. I avèva donc un vilatge o, çò pus mens, un castèth, lo tot abandonat après las guèrras. Las informacions presentas sus lo site confirman lo rasonament : an trobat d'abitacions nombrosas a l'entorn de la glèisa.

La glèisa

La glèisa es d'origina medievala (deu sègle XII) e après que la Guèrra de Cent Ans la roeinèt, la tornèren bastir e agrandir au sègle XV e pendent la prumèra meitat deu sègle XVI : son plan, las motladuras deus arcs e son esculptura son caracteristicas de las glèisas bastidas autorn a aquera epòca. Perdut la teulada pendent las Guèrras de Religion. En 1597, disen deu campanèr qu'es una « belle tour carrée toute neuve » : una beròia tor cairada tota nava; lo darrèr quart deu sègle XVI es donc una auta epòca de reconstruccion. La parròquia èra uganauda : 5 catolics solament per 350 protestants en 1680. La glèisa que fut donc abandonada e declarada en maishant estat en 1666. En 1776, l'ofici se fèi sonque dens la capèra de l'epistòla. En 1829, l'entrepreneire Etienne Lajassès establit un devís de reparacion per trabalhs de menusaria e de maçonaria, per tant de barrar lo pòrge e de crespir lo campanèr. Mès la glèisa fut interdita au culte en 1895 pr'amor qu'èra en maishant estat, declarat tanlèu 1857; en 1923, suprimiren la teulada. Una associacion comunala de sauvagarda deu patrimòni fit trabalhs de consolidacion de las parets en 1988 ^[11],[12].

La comuna

Sengairan, tanplan coma Gratalop, èra de l'ancian canton de Clairac d'aquí a 1801; passèt au canton de Castèlmauron d'Òut en 1801 ^[13].

Lo 1èr d'agost 1972, Sengairan fut incorporat a Gratalop per fusion-associacion, que se cambièt en fusion simpla lo 1èr d'agost 1999. La comuna es donc « perimida » segon lo lengatge de l'INSEE. Lo n° INSEE èra 47243 ^[14].

Administracion

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): , totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
	500	500	515	525	545	523	463	482
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
460	448	382	375	355	312	322	308	288
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
266	274	234	211	193	191	224	214	215
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
212	192			Cercar	Cercar	Cercar	Cercar	Cercar
2009	2010
Cercar	Cercar
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008 Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 1793, la populacion èra recensada damb Gratalop; lo totau de 1600 abitants èra lo de Gratalop, de Sent Gairan e de Varés (cada comuna avèva quauquarren coma 500 abitants).

Lòcs e monuments

• Glèisa gotica de Sent Joan Baptista ^[12].

La nau de la glèisa

Personalitats ligadas damb la comuna

Veire tanben

Ligams extèrnes