ଅକ୍ସିକୋଡୋନ

ଅକ୍ସିକୋଡୋନ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Oxycodone, ଏକ ବିକ୍ରୟ ନାମ ଅକ୍ସିକୋଣ୍ଟିନ/ OxyContin) ଏକ ଓପିଅଏଡ (opioid) ଔଷଧ ଯାହା ମଧ୍ୟମ ଓ ସାଂଘାତିକ ଧରଣ ଯନ୍ତ୍ରଣା (pain) ଲାଘବ ନିମନ୍ତେ ଦିଆଯାଏ ।^[୧୦] ଏହି ଔଷଧ ପାଟିରେ (by mouth) ଦିଆଯାଏ ଓ ଏହା ତୁରନ୍ତ ବିମୋଚନ (immediate release) ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ବିମୋଚନ (controlled release) ଫର୍ମୁଲାରେ ମିଳେ ।^[୧୦] ତୁରନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଔଷଧ ଦେବାର ୧୫ ମିନିଟ ମଧ୍ୟରେ କଷ୍ଟ ଲାଘବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ପ୍ରାୟ ୬ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାମ କରେ ।^[୧୦] ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ (United Kingdom) ଏହା ଇଞ୍ଜେକସନ (by injection) ଆକାରରେ ମିଳେ ।^[୧୧] ଅନ୍ୟ ଔଷଧ ଯେପରିକି ପାରାସେଟାମୋଲ ବା ଆସ୍ପିରିନ ସାଥିରେ ମିଶ୍ରିତ ଔଷଧ (Combination product) ଆକାରରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ମିଳେ ।^[୧୦]

ଅକ୍ସିକୋଡୋନ

Clinical data
Pronunciation	ɒksɪˈkəʊdəʊn
Trade names	OxyContin, others
Synonyms	Eukodal, eucodal; dihydrohydroxycodeinone, 7,8-dihydro-14-hydroxycodeinone, 6-deoxy-7,8-dihydro-14-hydroxy-3-O-methyl-6-oxomorphine [୧]
AHFS/Drugs.com	monograph
MedlinePlus	a682132
Pregnancy category	AU: C US: B (No risk in non-human studies)
Dependence liability	High
Routes of administration	By mouth, sublingual, intramuscular, intravenous, intranasal, subcutaneous, transdermal, rectal, epidural [୨]
ATC code	N02AA05 (WHO) N02AA55 (in combinations)
Legal status
Legal status	AU: S8 (Controlled) CA: Schedule I DE: Anlage III (Prescription only) UK: Class A US: Schedule II
Pharmacokinetic data
Bioavailability	By mouth: 60–87%[୩][୪]
Protein binding	45%[୩]
Metabolism	Liver: mainly CYP3A, and, to a much lesser extent, CYP2D6 (~5%);[୩] 95% metabolized (i.e., 5% excreted unchanged)[୫]
Metabolites	• Noroxycodone (25%) [୬][୫] • Noroxymorphone (15%, free and conjugated)[୬][୫] • Oxymorphone (11%, conjugated)[୬][୫] • Others (e.g., minor metabolites)[୫]
Onset of action	IR: 10–30 minutes[୪][୫] CR: 1 hour[୭]
Elimination half-life	By mouth (IR): 2–3 hrs (same t1/2 for all ROAs)[୫][୪] By mouth (CR): 4.5 hrs[୮]
Duration of action	By mouth (IR): 3–6 hrs[୫] By mouth (CR): 10–12 hrs[୯]
Excretion	Urine (83%)[୩]
Identifiers
IUPAC name (5R,9R,13S,14S)-4,5α-Epoxy-14-hydroxy-3-methoxy-17-methylmorphinan-6-one
CAS Number	76-42-6 Y
PubChem CID	5284603
IUPHAR/BPS	7093
DrugBank	DB00497 Y
ChemSpider	4447649 Y
UNII	CD35PMG570
KEGG	D05312 Y
ChEBI	CHEBI:7852 Y
ChEMBL	CHEMBL656 Y
ECHA InfoCard	100.000.874
Chemical and physical data
Formula	C18H21NO4
Molar mass	315.364 g/mol
3D model (JSmol)	Interactive image
Melting point	219 °C (426 °F)
Solubility in water	HCl: 166 mg/mL (20 °C)
SMILES O=C4[C@@H]5Oc1c2c(ccc1OC)C[C@H]3N(CC[C@]25[C@@]3(O)CC4)C
InChI InChI=1S/C18H21NO4/c1-19-8-7-17-14-10-3-4-12(22-2)15(14)23-16(17)11(20)5-6-18(17,21)13(19)9-10/h3-4,13,16,21H,5-9H2,1-2H3/t13-,16+,17+,18-/m1/s1 Y Key:BRUQQQPBMZOVGD-XFKAJCMBSA-N Y
(verify)

ଅକ୍ସିକୋଡୋନର ସାଧାରଣ ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ, ଅଇ (nausea), ନିଦ୍ରାଳୁ ଭାବ, ମୁଣ୍ଡ ଓଜନିଆ (dizziness), ଗଲୁ (itching), ଶୁଷ୍କ ପାଟି (dry mouth) ଓ ସ୍ୱେଦ ନିର୍ଗତ (sweating) ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇପାରେ ।^[୧୦] ସାଂଘାତିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ ଔଷଧ ନିଶା (addiction), ନ୍ୟୁନ ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା (respiratory depression) ଓ ସ୍ୱଳ୍ପ ରକ୍ତଚାପ (low blood pressure) ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇପାରେ । ^[୧୦] କୋଡିନ (codeine) ପ୍ରତି ଆଲର୍ଜି ଥିଲେ ଅକ୍ସିକୋଡୋନ ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ଆଲର୍ଜି ହୋଇପାରେ । ^[୧୦] ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବିପଦମୁକ୍ତ ।^[୧୦] ଏହି ଔଷଧ ଦେବା ହଠାତ୍ ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ ଓପିଅଏଡ ଉଇଥଡ୍ରାଅଲ (Opioid withdrawal) ହୋଇପାରେ ।^[୧୦] μ-ଓପିଅଏଡ ରିସେପ୍ଟରକୁ (μ-opioid receptor) ଏହା ସକ୍ରିୟ କରିଦିଏ ।^[୧୨] ସମ ପରିମାଣର ଅଫିମ (morphine) ଅପେକ୍ଷା ଏହା ୧.୫ଗୁଣା ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ ।^[୧୩]

ଜର୍ମାନୀରେ ସନ ୧୯୧୬ରେ ପ୍ରଥମେ ଥିବେନରୁ (thebaine) ଅକ୍ସିକୋଡୋନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା । ^[୧୪] ଏହା ଜେନେରିକ ଔଷଧ ନାମରେ (generic medication) ବିକ୍ରୟ ହୁଏ ।^[୧୦] ସନ ୨୦୧୮ରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଏହାର ଏକ ଡୋଜର ହୋଲସେଲ ମୂଲ୍ୟ ୦.୩୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରରୁ କମ୍ ଥିଲା । ^[୧୫] ସନ ୨୦୧୬ରେ ଏହାର ୧୪ ନିୟୁତ ପ୍ରେସକ୍ରିପସନ ହୋଇ ୫୪ତମ ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରେସକ୍ରିପସନର ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା ।^[୧୬] ଏହା ଏକ ସାଧାରଣ ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ (drug of abuse) ଭାବରେ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଏ ।^[୧୭] ଏହା ସହିତ ନାଲୋକ୍ସୋନ ମିଶ୍ରିତ ନିଶା ନିବାରକ ଅକ୍ସିକୋଡୋନ/ନାଲୋକ୍ସୋନ (combination with naloxone) ଫର୍ମୁଲା ମିଳୁଛି ।^{[୧୭][୧୮]}