ਚੱਕਰਵਾਕਮ (ਰਾਗ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਜਾਂ ਚੱਕਰਵਾਹਮ (ਬੋਲਣ 'ਚ ਚੱਕਰਵਾਕਮ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ । ਇਹ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ (72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰਾਗਮ) ਹੈ। ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਅਹੀਰ ਭੈਰਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।
ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਰਹਿਮ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
Remove ads
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
ਇਹ ਤੀਜੇ ਚੱਕਰ-ਅਗਨੀ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਅਗਨੀ-ਭੂ ਹੈ। ਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਸਾ ਰਾ ਗੁ ਮ ਪ ਧੀ ਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ :
- ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ1 ਸ [b]
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਹਨ।
ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਗਾਉਂਦੇ -ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੀ ਗਾ ਮਾ ਸੁਰ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੇ ਕੋਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਮਾਇਆਮਲਵਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੰਜਮੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਧ ਅਤੇ ਨੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹਰੀ ਕੰਭੋਜੀ ਵਾਂਗ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੱਚੀ ਧੁਨ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
Remove ads
ਅਸਮਪੂਰਨਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ
ਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਵੈਂਕਟਾਮਾਖਿਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਿਤ ਮੂਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ- ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ।
ਜਨਯ ਰਾਗਮ
ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿੰਦੁਮਾਲਿਨੀ, ਮਲਯਾਮਰੁਤਮ ਅਤੇ ਵਲਾਜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਜਨਯਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਏਟੁਲਾ ਬ੍ਰੋਟੁਵੋ ਤੇਲੀਆ ਅਤੇ ਸੁਗੁਨਾਮੁਲੇ
ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਨਕਕੋਟੀ ਵੈਂਡਮ
ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗਜਨਾਨਯੁਥਮਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
ਮੁੱਲੂ ਕੋਨਿਆ ਮੇਲੇ ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ
ਸ੍ਰੀਪਦਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕਾਡਾ ਬੇਲਡਿੰਗਲੂਸ਼੍ਰੀਪਦਰਾਜਾ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਰੋਜਨਾਭਾ
ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਰੁਤਾ ਫਲੰਬਿਕੇ
ਪੀਬਾਰੇ ਰਾਮਾਰਸਮ (ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਬ੍ਰਹਮੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕਰਣ)
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
"ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ" (ਹਿੰਦੀ) ਤੋਂ "ਅਲਬੇਲਾ ਸਾਜਨ" ("ਮੇਰੀ ਸੂਰਤ ਤੇਰੀ ਆੰਖੇੰ" (ਹਿੱਦੀ) ਤੋਂ 'ਪੂਛੋ ਨਾ ਕੈਸੇ ਮੈਨੇ ਰੈਨ ਬਿਤਾਈ "ਅਤੇ" ਪੇਰੂਮਾਝਕਲਮ " (ਮਲਿਆਲਮ) ਤੋਂ" ਰਾਕਿਲੀ ਥਾਨ "।
ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ
ਜਨ੍ਯਾਃ ਰਸੀਕਰਂਜਨੀ ਰਾਗਮ
Remove ads
ਐਲਬਮ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 2 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ, ਅਰਥਾਤ, ਸਰਸੰਗੀ ਅਤੇ ਧਰਮਾਵਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਰ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਧਰਮਾਵਤੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।
ਨੋਟਸ
ਹਵਾਲੇ
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਦਿਸ਼ਾਂ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads