ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ (ਇਰਾਨ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਈਰਾਨ ਦਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ (ਫ਼ਾਰਸੀ: جبهه ملی ایران, ਰੋਮਨਾਈਜ਼ਡ: Jebhe-ye Melli-ye Irân) ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ [1]ਸਿਆਸੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ, ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਸਾਦੇਗ ਦੁਆਰਾ 1949 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਸਮੂਹ ਹੈ ਈਰਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ[1] 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ[2]।
 | ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਲਈ ਹੋਰ ਹਵਾਲੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। (August 2014) |
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਫਰੰਟ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਲਈ ਇੱਕ ਛਤਰੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਦੇ ਨਾਲ ਫੋਰਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ, ਉਦਾਰ-ਜਮਹੂਰੀ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ, ਬਜ਼ਾਰੀ, ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਰੁਝਾਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲਾਮਬੰਦ ਹੋਏ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਈਰਾਨੀ ਤੇਲ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ[1]। 1951 ਈ, ਫਰੰਟ ਦਾ ਗਠਨ ਏ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਰਖਾਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ 1953 ਈਰਾਨੀ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਬਾਇਆ ਗਿਆ।[3]ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1960, 1965 ਅਤੇ 1977 ਵਿੱਚ ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[1]
1953 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੱਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜੇ ਦੁਆਰਾ ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ;[4][5]ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਗੱਠਜੋੜ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਝਗੜੇ ਵਾਲੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਫਰੰਟ ਦੇ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮੋਹਰੀ ਸੰਗਠਨ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਉਦਾਰਵਾਦੀ[6]ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰ ਉਦਾਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰ।[7] ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਈਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ ਈਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ, ਫਰੰਟ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ[7]ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ "ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ" ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।[8]ਜੁਲਾਈ 1981 ਵਿਚ ਇਸ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ, ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਰਗਰਮ ਹੈ।[1]
Remove ads
ਮੋਸਾਦੇਘ ਯੁੱਗ (1949-1953)
ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਨ ਬੈਲਟ ਵਿੱਚ ਧਾਂਦਲੀ, ਕਿੱਥੇ ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਸਾਦਦਗ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਜਲੂਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਮਾਰਬਲ ਪੈਲੇਸ ਨੂੰ ਘਰ 15 ਅਕਤੂਬਰ 1949 ਨੂੰ, ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਮਸਜਿਦ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 19 ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਚਾਰ ਦਿਨ ਰੁਕੇ। ਸ਼ਾਹ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਪਹਿਲਵੀ, ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਵਿਚ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ।[1]ਧਰਨੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ, ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੋਸਾਦੇਗ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਚੇਅਰਮੈਨ। ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲੀਆਂ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਗਠਜੋੜ ਹੋਣ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ (ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇੱਕ ਆਮ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਵਾਂਗ) ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸਰਕਾਰ। [1]
ਫਰੰਟ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਰੁੱਪ ਸਨ ਫਰੰਟ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਰੁੱਪ ਸਨ ਈਰਾਨ ਪਾਰਟੀ, ਟੌਇਲਰਜ਼ ਪਾਰਟੀ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਟੀ, ਅਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਕਰਾਫਟ ਗਿਲਡਜ਼ ਦੀ ਤਹਿਰਾਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ।[10][11]
ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਛਮੀ ਦਬਦਬੇ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਮਦਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਜਰ ਖ਼ਾਨਦਾਨ। 1950 ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਤੇਲ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸੀ ਐਂਗਲੋ-ਇਰਾਨੀ ਤੇਲ ਕੰਪਨੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇਹ ਰਿਆਇਤ ਖਰੀਦੀ ਸੀ ਵਿਲੀਅਮ ਨੌਕਸ ਡੀ ਆਰਸੀ।[12]ਡੀ ਆਰਸੀ ਨੇ 1901 ਵਿੱਚ ਰਿਆਇਤ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਮੋਜ਼ਫਰ ਅਲ-ਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ਕਾਜਰ ਸੀ, ਪਰਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸ਼ਾਹ, ਜਿਸ ਨੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਖੋਜ ਦਿੱਤੀ ਇੱਕ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਰਿਆਇਤ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ[13]ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲਈ, ਈਰਾਨ ਦਾ ਤੇਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼; ਕੰਪਨੀ ਦਾ 51 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ।[14]ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਏ.ਆਈ.ਓ.ਸੀ ਬੀ.ਪੀ., 1933 ਵਿੱਚ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਰਿਹਾ ਸੀ ਲਈ ਈਰਾਨ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਝੌਤਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ 1940 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ।[15]ਹਾਲਾਂਕਿ AIOC ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੀ, "ਇਸ ਦੇ ਈਰਾਨੀ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾੜੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।"
ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕਰਨਾ ਸੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਤੇਲ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਸਬੰਧ। ਅਪਰੈਲ 1951 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ ਤਾਂ ਫਰੰਟ ਗਵਰਨਿੰਗ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣ ਗਿਆ, ਮੋਸਾਦਦੇਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਮੋਸਾਦਗ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਹੁਸੈਨ ਫਾਤੇਮੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ "ਤੇਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਐਕਟ", ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਮਜਲਿਸ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਐਕਟ, ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਬੇਝਿਜਕ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ, ਏ.ਆਈ.ਓ.ਸੀ. ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਰਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਘੱਟ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਵਾਬੀ ਚਾਲ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਰੀ ਆਮਦਨ ਅਬਾਦਨ ਸੰਕਟ।
ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਵਾਈਟ ਡੀ. ਆਈਜ਼ਨਹਾਵਰ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕੀਤਾ ਕੇਂਦਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਮੋਸਾਦੇਗ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਲਈ, ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ 1953 ਈਰਾਨੀ ਤਖਤਾ ਪਲਟ। ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ; ਦੀ ਈਰਾਨ ਪਾਰਟੀ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1946 ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਉਦਾਰਵਾਦੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਕੜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਕਰੀਮ ਸੰਜਾਬੀ, ਗੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ ਸਾਦੀਘੀ, ਅਹਿਮਦ ਜ਼ੀਰਕਜ਼ਾਦੇਹ ਅਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਯਾਰ ਸਾਲੇਹ; ਈਰਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਟੌਇਲਰਜ਼ ਪਾਰਟੀ (ਇੱਕ ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀ ਜੋ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਈਰਾਨ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮੋਜ਼ਫਰ ਬਘਾਈ ਅਤੇ ਖਲੀਲ ਮਲੇਕੀ); ਅਤੇ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਇਸਲਾਮ ( ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਪਾਰਟੀ ਅਬੋਲ-ਘਾਸੇਮ ਕਾਸਾਨੀ)।[16]
Remove ads
ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ
1953 ਦੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਫੌਜੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫੌਜੀ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟਿਆ ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸਰਵਉੱਚ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਾਮਾਤਰ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਫਜ਼ਲੁੱਲਾ ਜ਼ਹੇਦੀ ਕੋਲ ਸੀ(ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੀ.ਆਈ.ਏ. ਦੁਆਰਾ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੋ)।ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜਬਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਸ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੇ ਕਈ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੀਵੇਂ ਦਰਜੇ ਦੇ ਆਗੂ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ। ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਮਹਿਦੀ ਬਜ਼ਾਰਗਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਪੁਰ ਬਖਤਿਆਰ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਫਲਾਇਰ ਵੰਡਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸਨ ਅਤੇ 1954 ਦੀਆਂ ਮਜਲਿਸ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ (ਜੋ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਪੱਖੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਧਾਂਦਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ)। ਇਹ ਰਾਜ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਟੁੱਟ ਗਿਆ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੂਜਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ 1960 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਰੀਮ ਸੰਜਾਬੀ, ਮੇਹਦੀ ਬਜ਼ਾਰਗਨ, ਅੱਲ੍ਹਾਯਾਰ ਸਾਲੇਹ, ਸ਼ਾਪੁਰ ਬਖਤਿਆਰ, ਅਦੀਬ ਬੋਰੋਮੰਡ, ਅਸਕਰ ਪਾਰਸ, ਦਾਰਯੁਸ਼ ਫੋਰੁਹਰ, ਕੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ ਸਦੀਕੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਖਾਂਜ ਅਤੇ ਹੋਰ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਸਾਦੇਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸੰਗਠਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਰਗੇ ਸਵਾਲਾਂ 'ਤੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਆਗੂ ਅਸਹਿਮਤੀ ਵਿੱਚ ਫਰੰਟ ਦੇ ਸੰਗਠਨ, ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਰਣਨੀਤੀ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਰੂਪ ਜਿਸ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਚਨਬੱਧ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪੈ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਝਗੜਿਆਂ ਕਾਰਨ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਾਰਕੁੰਨ; 1961 ਵਿੱਚ, ਬਜ਼ਾਰਗਨ, ਮਹਿਮੂਦ ਤਾਲੇਗਾਨੀ (ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਸਲਾਮੀ ਮੌਲਵੀ)ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ (FMI) ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਰਾਜ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਧਰਮ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਏਗਾ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਰੁਝਾਨ ਦੇ ਉਲਟ)।
ਅਪਰੈਲ 1961 ਵਿੱਚ ਡਾ. ਅਲੀ ਅਮੀਨੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁੱਦਾ ਉੱਠਿਆ।ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਮੀਨੀ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਚੁਣਿਆ ਸੀ;ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂ ਅਮੀਨੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗੜਬੜ ਹੋਰ ਵਧ ਗਈ; ਅਮੀਨੀ ਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਫੌਜੀ ਬਜਟ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਾਬਕਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਕਾਰਨ।ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ, ਤਹਿਰਾਨ, ਕੋਮ, ਮਸ਼ਾਦ, ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਅਤੇ ਵਰਾਮਿਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਰੋਹ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਰੂਹੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨਾਲ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ, ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਆਲੋਚਕ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ, ਤੀਜੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ FMI (ਧਾਰਮਿਕ-ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ; ਮੇਲੀ-ਮਜ਼੍ਹਬੀ), ਈਰਾਨ ਨੇਸ਼ਨ ਪਾਰਟੀ (ਦਰਿਯੂਸ਼ ਫੋਰੁਹਰ ਦੀ ਪਾਰਟੀ; ਹਿਜ਼ਬ-ਏ ਮੇਲਾਟ-ਏ ਈਰਾਨ), ਈਰਾਨੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸੁਸਾਇਟੀ (ਖਲੀਲ ਮਲੇਕੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, (ਖਲੀਲ ਮਲੇਕੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਮੋਸਾਦੇਘ ਯੁੱਗ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਦੂਜਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਸੀ ) ।
ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੋਰਚੇ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤਕ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅੰਤਰ ਸੀ।ਸਾਬਕਾ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਪੈਸਿਵ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਉਲਟ, ਤੀਜੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੀ ਸਿਵਲ ਅਣਆਗਿਆਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ।ਇਸ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਢਹਿ ਜਾਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।1964 ਤੱਕ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਟਰੋਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ,ਅਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਾਵਕ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਹੋਰ ਗਾਰੰਟੀ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ (ਰਾਜ ਦੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ), ਜੋ ਕਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ ਬਦਨਾਮ ਸੀ ਇਸਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਧਾਰਨ ਈਰਾਨੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਗਲਤ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਸ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੀ ਹੋਂਦ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਲਾਵਤਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ)।
Remove ads
ਈਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ
ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੂੰ 1977 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਰੀਮ ਸੰਜਾਬੀ ਦੁਆਰਾ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ(ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੂੰ 1977 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਰੀਮ ਸੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ), ਸ਼ਾਪੁਰ ਬਖਤਿਆਰ (ਮੋਸਾਦੇਗ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਿਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਉਪ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਰਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾ) ਅਤੇ ਦਾਰਯੁਸ਼ ਫੋਰੁਹਰ (ਇਰਾਨ ਨੇਸ਼ਨ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁਖੀ)।[17]ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁੱਲੇ ਪੱਤਰ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਤੰਤਰ ਦੀ ਮੁੜ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ, ਆਜ਼ਾਦ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ (ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਕਾਰਟਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ), ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਈਰਾਨੀ ਹੁਣ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਜਨਵਰੀ 1978 ਵਿਚ ਸ, ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਕੋਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਗਈ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰ ਪੱਖੀ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਰੂਹੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ 'ਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਏਜੰਟ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਦੀ ਵਜੋਂ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਵਕ ਦੀ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਠੋਰ ਕਾਰਵਾਈ,ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਵਧੀ ਅਤੇ ਤਬਰੀਜ਼ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੰਗਿਆਂ ਨਾਲ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।1978 ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ, ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ (ਸਿਰਫ ਸੰਗਠਿਤ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਹੀ ਨਹੀਂ) ਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਦੰਗਿਆਂ ਨਾਲ ਭੜਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫੌਜ ਨਾਲ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਝੜਪਾਂ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਖੂਨ-ਖਰਾਬੇ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆਂ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ, ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਸੰਜਬੀ, ਫਰੰਟ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਵਜੋਂ, ਪੈਰਿਸ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਖੋਮੇਨੀ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਉਭਰਿਆ"ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਜੋਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ," [18]ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੂੰ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਟੀਚਿਆਂ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਰੰਟ ਦੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਰੱਖੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮੋੜ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਹਾਈ ਕੌਂਸਲ ਵਿਚ ਕੁਝ ਝਗੜਾ ਹੋਇਆ b(ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੈਂਕ ਅਤੇ ਫਾਈਲ ਅਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਨਵੀਂ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ)।ਇਹ ਝਗੜਾ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਉਡਿਆ ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਪੁਰ ਬਖਤਿਆਰ, ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਈਰਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਬਖਤਿਆਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰਨਾਂ ਲਈ ਗੱਦਾਰ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਮੱਧਮ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਗੱਦਾਰ ਵਜੋਂ ਨਿੰਦਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
16 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸ, ਸ਼ਾਹ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਗਿਆ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਅਤੇ 11 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ, ਸ਼ਾਸਨ ਢਹਿ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਨਵੀਂ ਆਰਜ਼ੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਰਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੰਜਬੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਬਿਆਨ, ਖੋਮੇਨੀ "ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹੀ ਸ਼ਬਦ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਲੋਕਤੰਤਰ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਈ।"[18]ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਸਮਾਜ ਲੋਕਤੰਤਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਮਾਡਲ, ਪਰ ਇਸਲਾਮੀ ਨਿਆਂਕਾਰਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਿਯਮ 'ਤੇ (ਜਾਂ ਵਿਲਾਇਤ-ਏ ਫਕੀਹ),ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਇਸਲਾਮੀ ।
1981 ਦਮਨ
ਸ਼ਾਇਦ ਖੋਮੇਨੀ ਦੇ ਧਰਮਸ਼ਾਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਟਕਰਾਅ ਸੀ ਜੂਨ 1981 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵੱਲੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਕਿਸਾਸ, ਉਰਫ ਖੂਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਜਾਂ "ਅੱਖ ਦੇ ਬਦਲੇ ਅੱਖ")। ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਨੇ ਤਹਿਰਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 15 ਜੂਨ 1981 ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।
ਫਰੰਟ ਨੇ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਮੱਧ ਵਰਗ ਲਈ ਫੋਕਸ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸੀ,ਬਜ਼ਾਰ, ਅਤੇ ਖੱਬਾ ਵਿੰਗ। ਇਸ ਨੇ 4 ਮਿਲੀਅਨ ਪਰਚੇ ਵੰਡੇ।ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਨੇ ਜ਼ਬਰ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਰਾਜ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੋਮੇਨੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ... ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਰੈਲੀ ਤੋਂ ਮਹਿਜ਼ ਦੋ ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖੋਮੇਨੀ ਨੇ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਵਿਰੋਧ ਮੀਟਿੰਗ ਨੂੰ 'ਵਿਦਰੋਹ ਦਾ ਸੱਦਾ, ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਸੱਦਾ' ਮੰਨਿਆ। ... ਉਸਨੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਅੰਦਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਲਿਆ ਉਹ ਸਮਾਂ ਜੇ ਉਹ ਬਦਲੇ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ... ਉਸ ਦਾ [ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ] ਬਾਨੀ-ਸਦਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸਮਝੌਤਾਹੀਣ ਸੀ।
ਖੋਮੇਨੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, '[19] ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਰਮ-ਤਿਆਗੀ ਸਨ[20]ਅਤੇ ਫਰੰਟ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਪਛਤਾਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾਹੀ
ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਗਾਰਡ ਅਤੇ ਕਮੇਟੀਆਂ, ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਆਈਆਰਪੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਦੱਖਣੀ ਤਹਿਰਾਨ ਦੇ ਵਾਰਡਾਂ ਤੋਂ ਫਿਰਦੌਸੀ ਸਕੁਏਅਰ, ਟੀ ਰੈਲੀ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮੀਟਿੰਗ ਸਥਾਨ। ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ, ਉਹ ਵਰਚੁਅਲ ਚੁੱਪ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ। ਕੋਈ ਸੰਗਠਿਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਣ, ਕੋਈ ਮਾਰਚ ਨਹੀਂ ਸੀ।[21]
ਆਗੂ ਮੁਕਤੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਬਾਣੀਸਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜਨਤਕ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਣੀ ਪਈ ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਫਰੰਟ ਦੀ ਅਪੀਲ।[22]
Remove ads
ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ
ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ
- ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਸਾਦਗ (1949-1960)
- ਅੱਲ੍ਹਾ-ਯਾਰ ਸਾਲੇਹ (1960-1964)
- ਕਰੀਮ ਸੰਜਾਬੀ (1967-1988)
- ਅਦੀਬ ਬੋਰੋਮੰਡ (1993–2017)
- ਸਈਦ ਹੁਸੈਨ ਮੌਸਾਵੀਅਨ (2018 ਤੋਂ)
Remove ads
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਫਰਮਾ:Iranian political partiesਸ਼ਰੀਆ ਕਾਨੂੰਨ
- ਈਰਾਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਕਨਫੈਡਰੇਸ਼ਨ, ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਸਮੂਹ
- ਸਬੰਧਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ
- ਈਰਾਨ ਪਾਰਟੀ
- ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ
- ਈਰਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਟੌਇਲਰਜ਼ ਪਾਰਟੀ (1952 ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ; ਬੰਦ)
- ਮੁਸਲਿਮ ਵਾਰੀਅਰਜ਼ ਦੀ ਸੋਸਾਇਟੀ (1952 ਵਿੱਚ ਛੱਡੀ ਗਈ; ਬੰਦ)
- ਈਰਾਨ ਦੀ ਨੇਸ਼ਨ ਪਾਰਟੀ (1979 ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ)
- ਈਰਾਨੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਲੀਗ (1979 ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ; ਬੰਦ)
- ਥਰਡ ਫੋਰਸ (ਬੰਦ)
- ਰੱਬ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਲਹਿਰ (ਨਸ਼ਟ)
- ਵੰਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ
- ਈਰਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ (1961)
- ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਫਰੰਟ (1979; ਬੰਦ)
Remove ads
ਹਵਾਲੇ
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads