ਅਵਰਾਮ ਨੋਆਮ ਚਾਮਸਕੀ

ਅਵਰਾਮ ਨੋਆਮ ਚਾਮਸਕੀ (ਇਬਰਾਨੀ: אברם נועם חומסקי‎, ਯੂਕ੍ਰੇਨੀ: Аврам Ноам Хомський, romanized: Avram Noam Xoms'kyy, ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Avram Noam Chomsky; ਜਨਮ 7 ਦਸੰਬਰ 1928), ਜਾਂ ਖ਼ਾਮਸਕੀ; ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਬੋਧ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ,^[4][5] ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਆਲੋਚਕ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਪਿਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਉਹ ਮੈਸਾਚੂਸਟਸ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਅਵਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹੈ।

ਅਵਰਾਮ ਨੋਆਮ ਚਾਮਸਕੀ
ਇਬਰਾਨੀ: אברם נועם חומסקי‎ ਯੂਕ੍ਰੇਨੀ: Аврам Ноам Хомський ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Avram Noam Chomsky
ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਦੇ ਦੌਰੇ ਸਮੇਂ, 2017
ਜਨਮ	7 ਦਸੰਬਰ 1928 ਫਿਲਾਡੈਲਫ਼ੀਆ, ਪੈੱਨਸਿਲਵੇਨੀਆ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਪੈੱਨਸਿਲਵਾਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੀ ਏ 1949, ਐਮ ਏ 1951, ਪੀ ਐਚ ਡੀ 1955)
ਕਾਲ	20ਵੀਂ / 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ
ਖੇਤਰ	ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ
ਸਕੂਲ	ਜੈਨਰੇਟਿਵ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ
ਮੁੱਖ ਰੁਚੀਆਂ	ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ · ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਮਨ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਰਾਜਨੀਤੀ · ਨੀਤੀ
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡਵਾਈਟ ਮੈਕਡਾਨਲਡ, ਬਰਟਰਾਂਡ ਰਸਲ,[1] Alex Carey,[2] ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਗਨਸਟੇਨ, ਜਾਨ ਡੇਵੀ, ਮਿਖਾਇਲ ਬਾਕੂਨਿਨ, ਪੀਟਰ ਕਰੋਪੋਤਕਿਨ, ਵਿਲਹੈਮ ਵੋਨ ਹਮਬੋਲਡਤ, ਐਡਮ ਸਮਿਥ, ਜ਼ਿਆਲਿਗ ਹੈਰਿਸ, ਰੁਡੋਲਫ ਰੌਕਰ, ਕਾਂਟ, ਦੇਕਾਰਤ, ਜਾਰਜ ਆਰਵੈੱਲ, ਸੀ ਵੈਸਟ ਚਰਚਮੈਨ, ਐਲਨ ਟਿਉਰਿੰਗ, ਡਬਲਿਊ ਵੀ ਓ ਕੁਇੰਨ, ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ, ਹਿਬਰਿਊ ਸਾਹਿਤ[3]
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੋਲਿਨ ਮੈਕਜਿਨ, ਐਡਵਰਡ ਸਯਦ, Christopher Hitchens, Steven Pinker, Peter Ludlow, Tanya Reinhart, Morris Halle, Gilbert Harman, Jerry Fodor, Howard Lasnik, Robert Fisk, Neil Smith, Ray Jackendoff, Norbert Hornstein, Jean Bricmont, Marc Hauser, Norman Finkelstein, Robert Lees, Hugo Chávez, Mark Baker, Julian Boyd, Ray C. Dougherty, Derek Bickerton, Amy Goodman, ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ, Michael Albert, Donald Knuth

ਚਾਮਸਕੀ ਨੂੰ ਜੇਨੇਰੇਟਿਵ ਗਰਾਮਰ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਕ ਅਤੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖਿਆਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬੀ ਐਫ ਸਕਿਨਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਰਬਲ ਬਿਹੇਵੀਅਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਲਿਖੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਚੁਨੌਤੀ ਦਿੱਤੀ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਕਾਗਨੀਟਿਵ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਸੂਤ੍ਰਪਾਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਗੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਰਗੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ।

ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਹਿਊਮੈਨਿਟੀਜ ਸਾਈਟੇਸ਼ਨ ਇੰਡੈਕਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 1980-92 ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਿੰਨੇ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਦ੍ਵਾਨਾਂ ਨੇ ਚਾਮਸਕੀ ਨੂੰ ਸਾਈਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਓਨਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਜਿੰਦਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਅਤੇ ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ ਅੱਠਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਈਟ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਲੇਖਕ ਹੈ।^[6][7][8]

1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਜੰਗ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਦ ਰਿਸਪਾਂਸਿਬਿਲਿਟੀ ਆਫ ਇੰਟੇਲੈਕਚੂਅਲਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਚਾਮਸਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟ੍ਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿੱਦ੍ਵਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਖੱਬੇ ਪੱਖ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਉਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਚਿੰਤਕ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਐਕਟਿਵਿਜਮ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਆਲੋਚਨਾ ਲਈ ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜੀਵਨੀ

ਚਾਮਸਕੀ ਦਾ ਜਨਮ 1928 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਫ਼ਿਲਾਡੈਲਫ਼ੀਆ, ਪੈੱਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨੀ-ਯਹੂਦੀ ਪਿਤਾ ਵਿਲੀਅਮ ਚਾਮਸਕੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਐਲਸੀ ਚਾਮਸਕੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।

ਚਾਮਸਕੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਸੈਂਟਰਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਫਿਲਾਡੇਲਫੀਆ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1945 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਪੈੱਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਚੌਮਸਕੀ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲਿਗ ਹੈਰਿਸ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਚਾਮਸਕੀ ਦੀ ਗਿਆਨ-ਸੇਧ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਇਆ।

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ

• ਸਿੰਟੈਕਟਿਕ ਸਟਰਕਚਰਜ਼ (1950)
• ਆਸਪੈਕਟਸ ਆਫ਼ ਦਾ ਥਿਊਰੀ ਆਫ਼ ਸਿੰਟੈਕਸ (1965)
• ਲੈਕਚਰਜ਼ ਆਨ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਐਂਡ ਬਾਈਂਡਿੰਗ (1980)
• ਨੌਲਿਜ ਆਫ਼ ਲੈਂਗੂਏਜ: ਇਟਸ ਨੇਚਰ, ਔਰਿਜਨ, ਐਂਡ ਯੂਜ਼ (1986)
• ਬੈਰੀਅਰਜ਼ (1986)
• ਦਾ ਮਿਨੀਮਲਿਸਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (1995)
• ਨਿਊ ਹਰਾਈਜ਼ਨਜ਼ ਇਨ ਦਾ ਸਟੱਡੀ ਆਫ਼ ਲੈਂਗੂਏਜ ਐਂਡ ਮਾਈਂਡ (2000)।
• ਅਮੈਰਕਨ ਪਾਵਰ ਐਂਡ ਦਾ ਨਿਊ ਮੈਡਾਰਿਨਜ਼ (1969)
• ਐਟ ਵਾਰ ਵਿਦ ਏਸ਼ੀਆ (1970)
• ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਕੰਨਸੈਂਟ: ਦਾ ਪੋਲਿਟੀਕਲ ਇਕਾਨਮੀ ਆਫ਼ ਮਾਸ ਮੀਡੀਆ (1988)
• ਰੋਗ ਸਟੇਟਸ (2000)
• ਫੇਲਡ ਸਟੇਟਸ: ਦਾ ਅਬਿਊਜ਼ ਆਫ਼ ਪਾਵਰ ਐਂਡ ਦਾ ਅਸੌਲਟ ਓਨ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ (2006)।