ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਨ

ਉਸਤਾਦ ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਨ (ਸਿੰਧੀ: استاد محمد جمن) (10 ਅਕਤੂਬਰ 1935 – 24 ਜਨਵਰੀ 1990) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੰਧੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਿੰਧੀ ਸੰਗੀਤ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਹੈ।^[1][2]

ਉਸਤਾਦ ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਨ
استاد محمد جمن
ਜਨਮ	(1935-10-10)10 ਅਕਤੂਬਰ 1935 ਸੋਰਾ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ
ਮੌਤ	24 ਜਨਵਰੀ 1990(1990-01-24) (ਉਮਰ 54) ਕਰਾਚੀ, ਸਿੰਧ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਪੇਸ਼ਾ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ
ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ	1950s–1990
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਕਾਫ਼ੀ, ਗ਼ਜ਼ਲ
ਪੁਰਸਕਾਰ	1980 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਤਮਗ਼ਾ ਹੁਸਨ ਕਾਰਕਰਦਗੀ ਅਵਾਰਡ

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ

ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ 1935 ਨੂੰ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਾਸਬੇਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪਿੰਡ ਸੋਰਾ ਵਿੱਚ ਸਖੀਰਾਨੀ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹਾਜੀ ਅਹਿਮਦ ਸਖੀਰਾਨੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[3] ਇਹ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੁਮਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ (ਲਾਹੌਰ ਸੈਂਟਰ) ਦੇ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਉਸਤਾਦ ਨਜ਼ਰ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ, ਜੋ ਕਿ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕਾ ਮੈਡਮ ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਰਹੇ ਸਨ।^[1][3][4]

ਉਹ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਸੁਰਾਂਡੋ" ਪਲੇਅਰ (ਫਿੱਡਲਰ) ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆ।^[3][4]

1955 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫੀ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਕਲਾਮਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।^[1]

ਬੰਸਰੀ ਵਜਾਉਣਾ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬੰਸਰੀ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਰਾਚੀ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਗਿਆ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਬੰਸਰੀ ਵਾਦਕ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।^[1]

ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਕਰੀਅਰ

ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀ ਰੇਡੀਓ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਣ ਸੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਉਸਤਾਦ ਨਾਜ਼ਰ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਵਾਹਿਦ ਅਲੀ ਖਾਨ (ਬਜ਼ੁਰਗ) ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ ਭੱਟਾਈ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਗਾਇਕ ਬਣ ਗਿਆ।^[1]

ਉਸਤਾਦ ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਾਨ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਸਿੰਧੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰੰਗ, ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਲਿਆਏ। ਉਸਨੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸੰਗੀਤਕ ਧੁਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਗਾਈਆਂ ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ਼ ਭੱਟਾਈ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਗਾਇਆ। ਫਿਲਮ ਉਮਰ-ਮਾਰਵੀ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਫੀ ਗੀਤ " ਮੁਹਿੰਜੋ ਮੁਲਕ ਮਲੇਰ, ਕੋਟਨ ਮੈਂ ਆਉਂ ਕੀਨ ਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ" ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਸਦਾਬਹਾਰ ਕੈਫੀ "ਯਾਰ ਦਾਧੀ ਇਸਕ ਆਤਿਸ਼ ਲਾਇ ਹੈ" ਸੀ।^[4][5]

ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਜਾਪਾਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਅਤੇ ਆਬਿਦਾ ਪਰਵੀਨ ਵਰਗੇ ਦਿੱਗਜ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਇਕੱਠਾਂ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।

ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ

• 1980 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਆਫ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਅਵਾਰਡ^[4][5]
• ਸਿੰਧ ਸਰਕਾਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸਿੰਧ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਸਿੰਧ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।^[6]
• ਲਤੀਫ ਅਵਾਰਡ^[3]
• ਸੱਚਲ ਸਰਮਸਤ ਅਵਾਰਡ^[3]

ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ

ਮੁਹੰਮਦ ਜੁੰਮਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਸਤਾਦ ਨਜ਼ਰ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਬਾਰੀ ਵਹੀਦ ਅਲੀ ਖਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਭੱਟਾਈ ਦੇ ਸੁਰਾਂ (ਸਿੰਫਨੀਜ਼) ਦੇ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਉਹ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ ਭੱਟਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੰਧੀ ਕਲਾਮ ਗਾਉਣ ਵੇਲੇ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ: {{Cquote|منهنجو ملڪ ملير،ڪوٽن ۾ آءُ ڪيئن گذاريان
Munhjo Mulk Maleer^[4]

</br>ਇਹ ਕਲਾਮ (ਗੀਤ) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੀਬੋ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਜੁੰਮਨ ਉਸਮਾਨ ਫਕੀਰ ਦੀ ਸਰਾਇਕੀ ਕਾਫੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ:

Yaar Dadhi Ishq Atish Lai Hai^[7]

ਮੁਹੰਮਦ ਜੁਮਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ 'ਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ।^[8]

ਉਸਨੇ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਮੀਰ ਸਿਕੰਦਰ ਖਾਨ ਖੋਸੋ ਦੀਆਂ ਕਾਫੀਆਂ "ਇਸ਼ਕ ਮੁੰਝੋਂ ਇਜ਼ਹਾਰ ਤੇਰਾ ਆਯੋ" ਅਤੇ "ਕੇਚ ਪੁਨਹਾਲ ਦਿਨ ਹਾਲ ਕਹੇ ਹਾਲ" ਵੀ ਗਾਇਆ। ਜੁਮਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਸ਼ਫੀ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਾਫੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ।

ਮੌਤ

24 ਜਨਵਰੀ 1990 ਨੂੰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਕਾਰਨ ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਵਾ ਸ਼ਾਹ ਕਬਰਿਸਤਾਨ, ਕਰਾਚੀ ਵਿਖੇ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।^[4]