9 października
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 9 października?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
9 października jest 282. (w latach przestępnych 283.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 83 dni.
- Imieniny obchodzą: Aaron, Abraham, Arnold, Atanazja, Bogodar, Bogudar, Bożdar, Bożydar, Dionizy, Dionizjusz, Ginter, Guncerz, Gunter, Jan, Ludwik, Piotr, Przedpełk, Sara, Sybilla i Wincenty.
- Azerbejdżan – Święto Armii i Marynarki Wojennej
- Stany Zjednoczone – Dzień Leifa Erikssona
- Uganda – Święto Niepodległości
- Kanada, Stany Zjednoczone – Dzień zapobiegania pożarom
- Międzynarodowe – Światowy Dzień Poczty obchodzony w rocznicę założenia Powszechnego Związku Pocztowego (UPU) w 1874 roku (ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ)[1]
- Polska
- Dzień Znaczka Pocztowego (od 1956 w rocznicę podpisania konwencji pocztowej w Bernie w 1874)[2]
- Rozpoczyna się Tydzień Pisania Listów (do 15 października)
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[3][4][5] obchodzą:
- Abraham, patriarcha
- św. Cyryl Bertram i siedmiu towarzyszy (męczennicy)
- św. Dionizy i towarzysze (w Polsce 10 października)
- św. Gislen (pustelnik)
- św. Jan Leonardi (prezbiter)
- św. Jan Henryk Newman (filipin i kardynał)
- św. Ludwik Bertrand (dominikanin)
- bł. Kacper Vaz, bł. Maria Vaz i bł. Jan Roman (męczennicy)
- bł. Wincenty Kadłubek (biskup)
- 1292 – Została podpisana ugoda, na mocy której Władysław Łokietek wraz z bratem Kazimierzem II Łęczyckim zostali zmuszeni zrzeczenia się pretensji do Małopolski i złożenia hołdu lennego królowi Czech Wacławowi II, w zamian za co mogli pozostać przy swych dzierżawach kujawskich.
- 1419 – Papież Marcin V wydał bullę zezwalającą franciszkanom na założenie klasztoru w Gdańsku.
- 1454 – Wojna trzynastoletnia: z powodu problemów finansowych wielki mistrz krzyżacki Ludwig von Erlichshausen zastawił zamki i miasta pruskie wojskom zaciężnym, co umożliwiło w przyszłości ich wykup przez Polskę.
- 1475 – Drukarnia Świętokrzyska we Wrocławiu wydrukowała Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium (łac. Statuty synodalne biskupów wrocławskich; potocznie Statuty Elyana), zawierające pierwsze w historii teksty, jakie zostały wydrukowane w języku polskim.
- 1479 – Na zamku w Nowym Mieście Korczynie wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi.
- 1503 – Wojna polsko-turecka (1485–1503): król Aleksander Jagiellończyk zawarł rozejm z sułtanem Bajazydem II.
- 1550 – Na wieży wrocławskiego ratusza umieszczono zegar z pozytywką.
- 1621 – Zawarto polsko-turecki pokój pod Chocimiem.
- 1626 – Zwycięstwo wojsk polskich nad Tatarami w bitwie pod Białą Cerkwią.
- 1629 – Zwycięstwo wojsk polskich nad Tatarami w bitwie pod Bursztynem.
- 1633 – Uruchomiono Fontannę Neptuna w Gdańsku.
- 1648 – Wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego pod dowództwem Janusza Radziwiłła zakończyły oblężenie Pińska.
- 1672 – IV wojna polsko-turecka: hetman Jan Sobieski pokonał Tatarów w bitwie pod Komarnem.
- 1703 – III wojna północna: podczas oblężenia Torunia przez wojska szwedzkie zakończyło się trwające od 24 września katastrofalne, najdotkliwsze w całej historii bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie, dowodzone przez króla Karola XII. Akt kapitulacji podpisano 14 października.
- 1796 – Poświęcono bazylikę Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim.
- 1831 – Powstanie listopadowe: skapitulowała twierdza Modlin.
- 1919 – Wojna polsko-bolszewicka: rozpoczęły się rokowania pokojowe w Mikaszewiczach.
- 1920 – Konflikt polsko-litewski: gen. Lucjan Żeligowski, pozorując niesubordynację wobec Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, zajął Wilno i okolice.
- 1939:
- Ukazał się ostatni numer wydawanego nieprzerwanie przez 118 lat „Kuriera Warszawskiego”.
- W Dobrczu pod Bydgoszczą Niemcy rozstrzelali ok. 800 osób.
- 1943 – 163 amerykańskie bombowce zbombardowały porty w Gdańsku i Gdyni.
- 1944 – Heinrich Himmler wydał rozkaz całkowitego zburzenia Warszawy.
- 1948 – Tadeusz Bejt, kurier i organizator przerzutów z kraju na Zachód osób ściganych przez służby bezpieczeństwa i rodzin pozostających za granicą oficerów 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, został porwany ze swego mieszkania w Berlinie, przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim.
- 1962:
- 34 osoby zginęły, a 67 zostało rannych w wyniku zderzenia dwóch pociągów pośpiesznych pod Piotrkowem Trybunalskim.
- W Sandomierzu archeologowie odkryli szachy wykonane z poroża jelenia, pochodzące z XII lub pierwszej połowy XIII wieku.
- W trakcie defilady wojsk Układu Warszawskiego w Szczecinie polski czołg rozjechał 7 dzieci, a 21 osób ciężko zranił. Kolejne 22 osoby zostały poturbowane w wyniku paniki, jaka wybuchła po wypadku.
- 1966:
- Na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża, a na Przełęczy Snozka w Pieninach Pomnik ofiar walk wewnętrznych po II Wojnie Światowej autorstwa Władysława Hasiora.
- W Warszawie zakończył się milenijny Kongres Kultury Polskiej (7–9 października).
- Została odkryta jaskinia Niebieska Studnia w Tatrach Zachodnich.
- 1975 – W Warszawie podpisano umowę zezwalającą członkom mniejszości niemieckiej na emigrację do RFN, w zamian za zapewnienie przez Bonn świadczeń emerytalnych polskim przymusowym robotnikom w III Rzeszy.
- 1980 – Czesław Miłosz został ogłoszony laureatem literackiej Nagrody Nobla.
- 1989:
- Premiera filmu Kornblumenblau w reżyserii Leszka Wosiewicza.
- Prokurator generalny Józef Żyta wystosował do prokuratora generalnego ZSRR Aleksandra Suchariewa wniosek o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.
- 1992 – Józef Lassota został prezydentem Krakowa.
- 1995 – Ukazał się album Grzegorza Turnaua To tu, to tam.
- 2005 – Odbyła się I tura wyborów prezydenckich. Do II tury (23 października) przeszli: Donald Tusk (36,33%) i Lech Kaczyński (33,10%).
- 2007 – Na antenie TVP Info ukazało się premierowe wydanie programu informacyjno-publicystycznego Minęła dwudziesta.
- 2011 – Współrządząca Platforma Obywatelska wygrała wybory do Sejmu i Senatu RP.
- 43 p.n.e. – Wódz rzymski Lucjusz Munacjusz Plankus założył Lugdunum (dzisiejszy Lyon).
- 768 – Karloman i Karol Wielki zostali koronowani na królów frankijskich.
- 1000 – Leif Eriksson dobił do brzegów Winlandii i jako pierwszy znany Europejczyk postawił stopę na ziemi północnoamerykańskiej.
- 1238 – Rekonkwista: król Aragonii Jakub I Zdobywca wyzwolił Walencję spod panowania arabskiego i założył Królestwo Walencji.
- 1264 – Rekonkwista: król Kastylii-Leónu Alfons X Mądry wyzwolił Jerez de la Frontera.
- 1410 – Pierwsza wzmianka o praskim zegarze astronomicznym na Ratuszu staromiejskim.
- 1446 – W Korei opublikowano alfabet hangul.
- 1514 – Król Francji Ludwik XII poślubił Marię Tudor.
- 1518 – Książę holsztyński na Gottorpie i przyszły król Danii i Norwegii Fryderyk I Oldenburg poślubił w Kilonii swą drugą żonę, księżniczkę pomorską Zofię.
- 1531 – Wybuchła II wojna kappelska między katolickimi i protestanckimi kantonami Szwajcarii.
- 1556 – Założono wenezuelskie miasto Mérida.
- 1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
- 1600 – Irlandzka wojna dziewięcioletnia: nierozstrzygnięta bitwa pod Moyry Pass.
- 1604 – Została zaobserwowana supernowa SN 1604 (Gwiazda Keplera).
- 1610 – II wojna polsko-rosyjska: polskie chorągwie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewski wkroczyły na Kreml moskiewski.
- 1635 – Władze Salem w kolonii Massachusetts skazały na banicję pastora Rogera Williamsa, reformatora religijnego, późniejszego założyciela Providence i obrońcę Indian.
- 1651 – Angielski parlament uchwalił Akt Nawigacyjny.
- 1683 – V wojna polsko-turecka: król Jan III Sobieski pokonał Turków w II bitwie pod Parkanami.
- 1695 – Wojna Turcji ze Świętą Ligą: wojska rosyjskie zakończyły nieudane oblężenie tureckiej twierdzy Azak (Azow).
- 1701 – Założono Uniwersytet Yale.
- 1708 – III wojna północna: pierwsze w historii zwycięstwo wojsk rosyjskich nad szwedzkimi w otwartej bitwie pod Leśną.
- 1717 – Władze burbońskie zlikwidowały uniwersytet w holenderskiej Lleidzie.
- 1725 – Maria Elżbieta Habsburżanka została namiestniczką Niderlandów Austriackich.
- 1760 – Wojna siedmioletnia: wojska rosyjsko-austriackie zdobyły i spaliły Berlin.
- 1771 – Holenderski żaglowiec „Vrouw Maria” zatonął u wybrzeży Finlandii.
- 1776 – Franciszkanin Francisco Palóu założył klasztor Mission San Francisco de Asís, który stał się podwaliną dzisiejszego San Francisco w Kalifornii.
- 1779 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: w trakcie bitwy pod Savannah został zraniony pociskiem z kartacza gen. Kazimierz Pułaski, w wyniku czego zmarł dwa dni później.
- 1780 – Na Atlantyku uformował się potężny cyklon tropikalny, który w ciągu następnych dni zabił kilkadziesiąt tysięcy osób w rejonie Karaibów.
- 1790 – Leopold II Habsburg został koronowany we Frankfurcie nad Menem na cesarza rzymskiego.
- 1799 – Zatonął brytyjski żaglowiec HMS „Lutine” z 240 osobami na pokładzie i ładunkiem złota wartości 1 200 000 funtów.
- 1803 – W wyniku powodzi wywołanej sztormem na portugalskiej Maderze zginęło 600-1000 osób.
- 1804 – Założono Hobart na Tasmanii.
- 1806 – Wojna Francji z IV koalicją: zwycięstwo wojsk francuskich nad pruskimi w pierwszej podczas konfliktu potyczce pod Schleiz.
- 1817:
- Król Niderlandów Wilhelm I założył Uniwersytet w Gandawie.
- W egipskiej Dolinie Królów odkryto grobowiec KV21.
- 1824 – W Kostaryce zniesiono niewolnictwo.
- 1828 – VIII wojna rosyjsko-turecka: zwycięstwo wojsk rosyjskich w bitwie pod Băilești.
- 1829 – Niemiec Friedrich Parrot i Ormianin Chaczatur Abowian dokonali pierwszego wejścia na Ararat.
- 1831 – Pierwszy prezydent niepodległej Grecji Joanis Kapodistrias zginął w zamachu w Nauplionie.
- 1861 – Wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie o wyspę Santa Rosa.
- 1864 – Wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Tom’s Brook.
- 1869 – Amerykański astronom Christian Peters odkrył planetoidę (109) Felicitas.
- 1874 – W szwajcarskim Bernie założono Powszechny Związek Pocztowy.
- 1888 – W Waszyngtonie odsłonięto Pomnik Waszyngtona.
- 1890 – Francuski inżynier i wynalazca Clément Ader odbył 50-metrowy niekierowany lot samolotem o napędzie parowym.
- 1906 – Odbył się pierwszy lot eksperymentalnego niemieckiego sterowca LZ 3.
- 1907 – Carlos Washburn został premierem Peru.
- 1910 – Niemiecki astronom Joseph Helffrich odkrył planetoidę (706) Hirundo.
- 1912 – Uruchomiono komunikację tramwajową we Władywostoku.
- 1913 – Na Atlantyku zapalił się i zatonął płynący z Rotterdamu do Nowego Jorku brytyjski statek pasażerski „Volturno”, w wyniku czego zginęło 136 osób, uratowano 521.
- 1915 – I wojna światowa: wojska niemieckie i austro-węgierskie zajęły Belgrad.
- 1916 – Masatake Terauchi został premierem Japonii.
- 1917 – Fu’ad I został królem Egiptu i Sudanu.
- 1918 – Fiński parlament wybrał księcia Fryderyka Karola Heskiego na dziedzicznego króla Finlandii. Do koronacji nie doszło, a król abdykował 14 grudnia.
- 1919 – Drużyna baseballowa Cincinnati Reds odniosła decydujące piąte zwycięstwo w finałowej World Series nad Chicago White Sox, zostając tym samym po raz pierwszy w swej historii zwycięzcą Major League Baseball. W toku prowadzonego później śledztwa ustalono, że ośmiu zawodników White Sox zostało przekupionych przez hazardzistów (Black Sox Scandal).
- 1920 – W Houilles pod Paryżem pociąg pasażerski jadący do Nantes uderzył w wagony odczepione od pociągu towarowego, w wyniku czego zginęło 47 osób, a ok. 100 zostało rannych.
- 1924 – W Chicago otwarto stadion Soldier Field.
- 1934 – W Marsylii bułgarski nacjonalista Włado Czernozemski zastrzelił króla Jugosławii Aleksandra I Karadziordziewicia i francuskiego ministra spraw zagranicznych Louisa Barthou, po czym został zlinczowany.
- 1936 – Premiera amerykańskiego filmu Romantyczna pułapka w reżyserii Jacka Cinwaya.
- 1941:
- Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski przemianował 4. Kadrową Brygadę Strzelców na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową.
- W wojskowym zamachu stanu został obalony prezydent Panamy Arnulfo Arias Madrid. Nowym prezydentem został Ricardo Adolfo de la Guardia Arango.
- 1942 – Wiedeń został sklasyfikowany jako wolny od Żydów („Judenfrei”).
- 1943 – Wojna na Pacyfiku:
- w Jesselton (Kota Kinabalu) na Borneo wybuchło antyjapońskie powstanie.
- zwycięstwo wojsk amerykańsko-nowozelandzkich w bitwie o wyspę Vella Lavella (Wyspy Salomona).
- 1945:
- Kijūrō Shidehara został premierem Japonii.
- W Wenezueli zniesiono zakaz działalności Partii Komunistycznej.
- 1949 – Otwarto Stadion Partizana w Belgradzie.
- 1950 – Wojna koreańska: w jednej z jaskiń koło miasta Goyang południowokoreańska policja rozpoczęła masakrę komunistów i członków ich rodzin, w trakcie której do 31 października zamordowano co najmniej 153 osoby.
- 1952 – Premiera japońskiego filmu Piętno śmierci w reżyserii Akiry Kurosawy.
- 1960:
- Abd Allah ibn Chalifa został sułtanem Zanzibaru.
- Amerykański sekretarz spraw wewnętrznych Fred Seaton wskazał pierwsze 92 Narodowe Pomniki Historyczne.
- 1962 – Uganda uzyskała niepodległość (od Wielkiej Brytanii).
- 1963:
- Uganda została proklamowana republiką, a pierwszym prezydentem został Edward Mutesa.
- W wyniku przerwania zapory Vajont we włoskich Alpach zginęło ok. 2 tys. osób.
- 1966 – Indyjska ekspedycja weszła po raz pierwszy na szczyt Tirsuli w Himalajach (7074 m n.p.m.)
- 1967:
- Premiera filmu Mrożony peppermint w reżyserii Carlosa Saury.
- W La Higuera w Boliwii został zastrzelony schwytany poprzedniego dnia przez żołnierzy argentyński rewolucjonista Ernesto „Che” Guevara.
- 1968 – 13-letnia Michal Arbel została opuszczona z aparatem fotograficznym przez wąski otwór do Jaskini Patriarchów w Hebronie, stając się pierwszą Żydówką, która odwiedziła to miejsce, po zakazie wstępu dla chrześcijan i żydów wydanym w 1267 roku przez sułtana mameluków Bajbarsa.
- 1970 – Kambodża została proklamowana Republiką Khmerską.
- 1973 – Elvis Presley po 6,5 roku małżeństwa rozwiódł się z Priscillą.
- 1975 – Radziecki naukowiec i dysydent Andriej Sacharow został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
- 1977:
- Papież Paweł VI kanonizował maronickiego zakonnika o. Szarbela Makhloufa.
- Rozpoczęła się załogowa misja kosmiczna Sojuz 25.
- 1981 – We Francji zniesiono karę śmierci.
- 1982 – Palestyńscy terroryści otworzyli ogień do Żydów modlących się w rzymskiej Wielkiej Synagodze; zginęła jedna osoba, 34 zostały ranne.
- 1983 – Kilka minut przed przyjazdem prezydenta Korei Południowej Chun Doo-hwana wybuch bomby podłożonej przez północnokoreańskich agentów zniszczył Muzeum Męczenników w stolicy Birmy Rangunie. Zginęło 4 Birmańczyków i 17 członków delegacji koreańskiej (w tym 4 ministrów), a 46 osób zostało rannych.
- 1985 – Palestyńscy porywacze włoskiego liniowca „Achille Lauro” poddali się władzom egipskim w Port Said, w zamian za gwarancję swobodnego opuszczenia kraju.
- 1986:
- W Londynie odbyła się premiera musicalu Upiór w operze z muzyką Andrew Lloyd Webbera i librettem Charlesa Harta i Richarda Stilgoe.
- Wystartowała amerykańska sieć telewizyjna Fox.
- 1988 – Wywieszono flagę litewską na budynku Muzeum Wojska im. Witolda Wielkiego w Kownie.
- 1992:
- Cheddi Jagan został prezydentem, a Sam Hinds premierem Gujany.
- Premiera filmu amerykańsko-brytyjsko-francusko-hiszpańskiego filmu 1492. Wyprawa do raju w reżyserii Ridleya Scotta.
- W stanie Nowy Jork spadł meteoryt Peekskill.
- 1996 – Shahabuddin Ahmed został po raz drugi prezydentem Bangladeszu.
- 1999 – Odbył się ostatni lot amerykańskiego samolotu rozpoznawczo-patrolowego Lockheed SR-71 Blackbird.
- 2001 – Otwarto Most nad Kanałem Sueskim.
- 2004:
- Hamid Karzaj wygrał pierwsze demokratyczne wybory prezydenckie w Afganistanie.
- Królowa Elżbieta II dokonała otwarcia nowej siedziby szkockiego parlamentu w Edynburgu.
- 2006:
- Korea Północna przeprowadziła pierwszą próbną eksplozję nuklearną.
- Toomas Hendrik Ilves został prezydentem Estonii.
- 2008:
- Czarnogóra i Macedonia uznały niepodległość Kosowa.
- Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu oddalił w całości roszczenia majątkowe Powiernictwa Pruskiego wobec Polski.
- 2009:
- 11 jordańskich i urugwajskich żołnierzy sił pokojowych MINUSTAH zginęło w katastrofie lotniczej na Haiti.
- 2 polskich żołnierzy zginęło, a 4 zostało rannych, gdy ich pojazd wjechał na przydrożną minę w afgańskiej prowincji Wardak.
- Co najmniej 52 osoby zginęły, a ponad 100 zostało rannych w wyniku wybuchu samochodu-pułapki w pakistańskim Peszawarze.
- Prezydent USA Barack Obama został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
- W chmurze pyłu powstałej po celowym rozbiciu fragmentu amerykańskiej sondy LCROSS na Księżycu odkryto wodę.
- 2011:
- Niemiecki kolarz Tony Martin wygrał 1. edycję wieloetapowego wyścigu Dookoła Pekinu.
- W rumuńskim mieście Kluż-Napoka otwarto stadion Cluj Arena.
- 2012:
- 15-letnia pakistańska działaczka na rzecz dostępu do edukacji i praw kobiet Malala Yousafzai została postrzelona w głowę i szyję w zamachu przeprowadzonym przez talibów.
- Czeski bramkarz hokejowy Dominik Hašek ogłosił definitywne zakończenie kariery sportowej.
- Wojna domowa w Syrii: po dwudniowych walkach rebelianci zajęli strategiczne miasto Ma’arrat an-Numan.
- 2013 – İlham Əliyev został wybrany po raz trzeci na urząd prezydenta Azerbejdżanu.
- 2014 – 47 osób zginęło, a 88 zostało rannych w dwóch zamachach terrorystycznych w stolicy Jemenu, Sanie.
- 2019 – Rozpoczęła się turecka inwazja na północną Syrię.
- 2020 – Wojna w Górskim Karabachu: wojska azerskie odbiły zrujnowane i opuszczone miasto Cəbrayıl, pozostające pod kontrolą Ormian od czasu wojny z lat 1988–1994.
- 2022 – Ubiegający się o reelekcję Alexander Van der Bellen wygrał w pierwszej turze wybory prezydenckie w Austrii.