Loading AI tools
polski prozaik, poeta, dziennikarz, publicysta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Stanisław Janta-Połczyński (ur. 11 grudnia 1908 w Poznaniu[1], zm. 19 sierpnia 1974 w South-Hampton na Long Island[2]) – polski prozaik, poeta, dziennikarz, publicysta, tłumacz, podporucznik kawalerii Wojska Polskiego, kolekcjoner, bibliofil, posiadacz wielu „białych kruków”.
podporucznik kawalerii | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1939–1945 |
Siły zbrojne |
Wojsko Polskie |
Jednostki |
Centrum Wyszkolenia Kawalerii |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Pochodził z pomorskiej rodziny ziemiańskiej, właścicieli pałacu w Małej Komorzy pod Tucholą.
Ukończył szkołę w Poznaniu, od 20 września 1926 do 24 kwietnia 1927 pełnił służbę w dywizjonie szkolnym Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, odbył też praktykę w 15 pułku ułanów poznańskich[3]. Następnie studiował polonistykę i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim, jednak studiów nie ukończył. Był członkiem poznańskiej grup literackich „Loża” i „Klub Szyderców”. Współpracował z pismami: „Kurjer Warszawski”, „Gazeta Polska”. W latach 1929–1931 studiował w paryskiej Haute École des sciences sociales, tych studiów także nie ukończył. Następnie odbył wiele podróży zagranicznych (m.in. do Chin, Japonii, Etiopii, Indii, Afganistanu, Syjamu, Birmy, Indochin, Mongolii, Formozy (Tajwanu), USA, ZSRR, krajów Europy Zachodniej), które opisywał w reportażach publikowanych m.in. w „Wiadomościach Literackich” (m.in. jesienią 1932 opublikował tam 12-odcinkowy cykl „Wzdłuż i wszerz przez ZSRR”)[4]. Przeprowadził wiele wywiadów publikowanych w polskiej prasie (jako pierwszy z Alfredem Douglasem, następnie m.in. z Gandhim, Haile Selassie I, Rooseveltem, Chaplinem, Dreiserem, Eisensteinem, Gide’em). Wybuch II wojny światowej zastał go w Paryżu.
Po wybuchu II wojny światowej pracował początkowo jako korespondent wojenny. W kampanii francuskiej 1940 był oficerem Oddziału I Sztabu 1 Dywizji Grenadierów, dostał się do niewoli, z której uciekł w 1942. Następnie działał we francuskim ruchu oporu, przedostał się do Wielkiej Brytanii.
8 kwietnia 1943 roku, będąc w stopniu podporucznika rezerwy kawalerii, został przydzielony do dowództwa 1 Samodzielnej Brygady Strzelców. 13 maja 1943 roku został przeniesiony z dowództwa 1 Dywizji Grenadierów do Stacji Zbornej Oficerów Rothesay, a z dniem 15 maja 1943 roku został mu udzielony urlop bez uposażenia na okres 6 miesięcy[5].
W 1944 został skierowany do pracy w Polish Information Center w Nowym Jorku odbył podróże po USA, informując o polskim czynie zbrojnym. W tym samym roku rozpoczął służbę w 1 Dywizji Pancernej, był korespondentem wojennym, walczył w Belgii i Holandii. Współpracował min. czasopismem Polska Walcząca, w którym wypowiadał się aktywnie na temat losów polskich jeńców (pisząc również pod pseudonimem Jacek Lis)[6], a także z wojenną prasą emigracyjną (m.in. londyńskim „Tygodniku Polskim”, „Wiadomościach Polskich”).
Po II wojnie światowej przebywał na emigracji w Niemczech, Francji, Anglii, w 1945 osiedlił się w Nowym Jorku, przejściowo także w Buffalo. Współpracował z paryską „Kulturą” Jerzego Giedroycia i Tygodnikiem Polskim. W lipcu 1948 na dwa miesiące przyjechał do Polski, swoją relację z wizyty opublikował częściowo na łamach „Kultury” pod tytułem „Wracam z Polski”. Pozytywny obraz odbudowy kraju po II wojnie światowej i pominięcie w reportażu totalitarnego charakteru państwa komunistycznego spotkało się z gwałtowną krytyką kół emigracyjnych (o zdradę oskarżyli go Jan Lechoń i Zygmunt Nowakowski)[7]. Generał Władysław Anders zabronił dystrybucji Numerów „Kultury” z fragmentami reportażu Janty (nakazał konfiskatę)[7]. Spór o stosowanie cenzury i niezależność stanowiska „Kultury”, i wydany w związku z nim nakaz zamknięcia „Kultury”, doprowadził finalnie do uniezależnienia się „Kultury” i Instytutu Literackiego od Inspektora Generalnego Sił Zbrojnych[7]. Całość reportażu opublikował własnym sumptem Jerzy Giedroyc pt. Wracam z Polski. 1948 w 1949[8][9].
W Nowym Jorku pracował w Fundacji Kościuszkowskiej (jako asystent zarządu w latach 1955–1956), współpracował z Fundacją Paderewskiego. Od 1954 był prezesem Amerykańskiej Rady Polskich Klubów Kulturalnych, od 1960 prowadził razem z Aleksandrem Hertzem antykwariat druków słowiańskich, był też członkiem zarządu Polish Institute of Arts and Sciences of America. Publikował w prasie emigracyjnej, m.in. w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, „Wiadomościach”, „Kulturze”, „Związkowcu”. Od lat 60. współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. W 1972 ponownie odwiedził Polskę.
W maju 1937 r. ożenił się z Japonką. Ślub odbył się w Japonii[10], sprawa tego małżeństwa może być jednak tylko fikcją. W 1949 poślubił Walentynę Stocker-Pacewicz, z którą był do końca życia[11]. Z innych źródeł wiadomo (lub istnieją poważne przesłanki ku temu), że A.J-P. był orientacji homoseksualnej[11].
W 1975 jego prochy sprowadzono z USA i pochowano na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (katakumby-120-3)[2].
Debiutował w 1928 wspomnieniami myśliwskimi O świcie, Ze wspomnień i tematów myśliwskich z przedmową Juliana Ejsmonda. W 1929 wydał tomy As pik. Seans w trzech aktach i poezje Śmierć białego słonia, w 1930 poezje Krzyk w cyrku, w 1933 zbiór nowel Leśny pies. Rozgłos przyniosły mu reportaże opublikowane w prasie oraz w tomach Patrzę na Moskwę (1933), W głąb ZSRR (1933), Made in Japan (1935), Odkrycie Ameryki (1935), Stolica srebrnej Magii (1936), Ziemia jest okrągła (1935), Na kresach Azji. Indie, Afganistan, Birma, Syjam, Indochiny, Chiny, Mongolia, Formoza, Japonia (1939), przed wojną opublikował także tomy poetyckie Biały pociąg, Wielki wóz (1935), Serce na wschód (1938), w czasie wojny tomy Psalmy i Ściana milczenia (oba w 1944).
W 1944 opublikował wspomnienia I Lied to live. A year as a German family slave, wydane po polsku w 1945 jako Kłamałem, aby żyć. W 1949 wydał głośny tom reportaży Wracam z Polski. Warszawa-Wrocław-Kraków-Poznań-Szczecin-Życie-Polityka-Gospodarka-Sztuka-Ludzie i Zagadnienia. W jego dorobku powojennym znalazły się także tomy poezji Widzenie wiary (1946), Dzieje pewnego romansu. Suita pod film rysunkowy na dwa głosy i osiem batut (1950), Młyn w Nadolniku. Pamiętnik pomorski (1950), Znak tożsamości. Wybór z trzydziestolecia (1958), Przestroga dla wnuków (1971), Po samo dno istnienia (1972), Przestrogi drugie (1973), poezje satyryczne Pisma przygodne (III tomy w latach 1950-1952) i Bajka o cieniu (1954), opowiadanie Wielka gafa księżny Bałaganow (1960), dramat Linia podziału (1963), zbiór opowiadań i powieść Flet i apokalipsa (1964), autobiografia Duch niespokojny (1957), wspomnienia Losy i ludzie. Spotkania-przygody-studia, 1930-1960 (1961) oraz Nowe odkrycie Ameryki (1973), szkice i reportaże Księga podróży, przygód i wspomnień (1967) oraz Pamiętnik indyjski (1970), eseje Przyjemnie zapoznać (1972). Tłumaczył także z japońskiego (antologia Godzina dzikiej kaczki (1966)) i angielskiego (Robert Frost i inni poeci amerykańscy (1970)). Śmierć przerwała jego pracę nad książką A history of Nineteenth Century American-Polish Music with annotated Bibliography and Illustrations (ukończyli ją Michał Sprusiński oraz John Głowacki i wydali w 1982). Dla wydania krajowego Michał Sprusiński przygotował także wybory z wcześniej opublikowanych szkiców Nic własnego nikomu (1977) i Lustra i reflektory (1982) oraz poezji Śnił mi się krzyk (1979).
W 2021 imieniem Walentyny i Aleksandra Janta-Połczyńskich nazwano skrzyżowanie w nowojorskiej dzielnicy Queens[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.