Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Europa Środkowa
region w Europie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Europa Środkowa – region geograficzny położony pomiędzy różnie definiowanymi Europą Zachodnią i Europą Wschodnią. Europa Północna, Południowa i Południowo-Wschodnia również wpływają na zakres tego pojęcia, w zależności od ujęcia ich granic.
Ten artykuł należy dopracować
.PNG)
Remove ads
Definicja
Podsumowanie
Perspektywa
Część publikacji naukowych traktuje Europę Środkową jako synonim Grupy Wyszehradzkiej. Według Ronalda Tiersky’ego i The Economist Europa Środkowa w najbardziej ścisłym znaczeniu to właśnie kraje konstytuujące tę grupę[2]:
Bank Światowy i OECD do Europy Środkowej także zaliczają kraje tworzące Grupę Wyszehradzką, dodając do nich Słowenię ze względu na podobieństwa etniczno-kulturowe i gospodarcze. Lonnie R. Johnson w swoich publikacjach na ten temat pisze, że dwa najbardziej na wschód wysunięte kraje Europy Zachodniej, czyli Niemcy i Austria, nie są krajami stricte środkowoeuropejskimi, a określanie ich w ten sposób prowadzi do rozmycia istoty pojęcia Europa Środkowa[3].
Na konferencji Międzynarodowej Unii Geograficznej w Pradze (1994) do państw środkowoeuropejskich zaliczone zostały kraje Grupy Wyszehradzkiej i część krajów alpejskich:
Nieco inaczej określono obszar regionu w unijnym programie Europa Środkowa. Program ten obejmuje następujące kraje[4]:
Austrię
Czechy
wschodnią i południową część Niemiec
Polskę
Słowację
Słowenię
zachodnią część Ukrainy (Wołyń, region Lwowa i Stanisławowa, Bukowinę i Ruś Zakarpacką)
Węgry
północną część Włoch.
W porównaniu z definicją Międzynarodowej Unii Geograficznej z unijnego programu wyłączona jest północno-zachodnia część Niemiec, Szwajcaria i Liechtenstein, natomiast włączono rejony Ukrainy i Włoch, w znacznej części historycznie powiązane z monarchią habsburską.
Region objęty unijnym programem Europa Środkowa zajmuje powierzchnię ponad 1 mln km² z liczbą ludności wynoszącą około 148 mln[5]. Jest to obszar wspólnej historii i kultury, które odróżniają go od sąsiednich regionów. Na wschód i południowy wschód od Europy Środkowej położone są terytoria opanowane przez długi okres przez imperium osmańskie lub rosyjskie, z silnym wpływem kultury helleńskiej (np. mająca swe źródła w alfabecie greckim cyrylica). Są to obszary, na których dominuje prawosławie, kościół unicki oraz islam, natomiast Europa Środkowa pozostaje regionem zdominowanym przez katolicyzm. Starożytne cesarstwo rzymskie nie sięgało do tej części kontynentu i dopiero od X wieku Europa Środkowa znalazła się w zasięgu cywilizacji zachodniej.
Remove ads
Koncepcja Mitteleuropy
W XIX wieku postulowano utworzenie zdominowanej przez Niemcy federacji krajów środkowoeuropejskich, mającej stanowić kontynuację Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Uznawano, że narody sąsiadujące z Niemcami skorzystałyby na realizacji tego projektu. Ideę tę propagowali m.in. Konstantin Frantz oraz Friedrich Naumann, który używał wobec tego hipotetycznego bytu określenia Mitteleuropa (niem. Europa Środkowa)[6].
Remove ads
Europa Środkowa pod względem kulturowym
Podsumowanie
Perspektywa
.svg)
Grupa ekspertów Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2006 roku zaproponowała następujące kulturowe kryteria wyróżnienia regionu „Europa Środkowa”[7]:
- synchroniczna lub diachroniczna obecność katolicyzmu i protestantyzmu, podczas gdy prawosławie i islam odgrywają jedynie marginalną rolę;
- zasięg regionu wyznacza kultura niemiecka i żydowska, współwystępująca z warstwami kulturowymi słowiańskimi, węgierskimi i romańskimi (występującymi również poza Europą Środkową);
- stosunkowo wczesny rozwój miast i mieszczaństwa w porównaniu z Europą Wschodnią i Europą Południowo-Wschodnią;
- wczesne pojawienie się niezależnej ludności wiejskiej;
- tradycje lokalnej i regionalnej samorządności;
- kulturowe i etniczne zróżnicowanie;
- polityczna i gospodarcza orientacja na kontynent (nie na obszary zamorskie);
- uprzemysłowienie późniejsze niż w Europie Zachodniej, ale znacznie wcześniejsze niż w Europie Wschodniej i Południowo-Wschodniej.
Pod innym kątem, choć odwołując się do niektórych z tych kryteriów, patrzył na Europę Środkową Csaba Kiss: Gdzież jest więc ten obszar? Według jednej z możliwych definicji jest nim ta strefa naszego kontynentu, w której w podobny sposób odbywało się powstawanie narodów, ów ważny składnik procesu modernizacji. Na początku tego procesu nie było niepodległej państwowości [...] Obszar ten był zamieszkany przez ludność o skomplikowanej strukturze narodowościowej, gdzie zazwyczaj współistniały różne wyznania religijne i, co za tym idzie, różniące się od siebie tradycje cywilizacyjne. Gdzie idea nowoczesnego narodu zawitała z zewnątrz, była niejako towarem importowanym z Zachodu. Mówiąc krótko: na wschód od niemieckiego i na zachód od rosyjskiego obszaru językowego. Zalicza się do niego nie tylko dawna Monarchia Austro-Węgierska, ale zarówno pozostające poza nią tereny polskie, jak i Bałkany[8]. Milan Kundera napisał w 1983 roku esej „Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej”, w którym stwierdził: Europa środkowa nie jest państwem, lecz kulturą, losem; owym wspólnym losem było przymusowe wcielenie do bloku wschodniego. Z kolei w 2000 Jurij Andruchowycz scharakteryzował przeznaczenie Europy Środkowej jako bycie pomiędzy Rosjanami a Niemcami[6].
Kultura środkowoeuropejska wykracza poza dzisiejsze granice krajów uznawanych za przynależące do Europy Środkowej i obejmuje obszary historycznie należące do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Królestwa Węgier, monarchii habsburskiej czy Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Należą do nich następujące regiony:
- Białoruś (zachodnie krańce)
- Bośnia i Hercegowina (część północna koło Wojwodiny)
- Chorwacja (często wyłącza się Dalmację)
- Rumunia (Transylwania, Banat, Bukowina)
- Serbia (Wojwodina, Belgrad)
- Ukraina (Zakarpacie, Galicja, Wołyń, Podole)
Wielu środkowoeuropejskich intelektualistów niechętnie odnosi się do pojęcia „Europa Środkowa” jako podważającego przynależność ich krajów do Europy jako takiej oraz do cywilizacji zachodniej; przykładowo – jak podaje Timothy Garton Ash – Adam Michnik w żadnej swojej publikacji nie użył tego sformułowania i pod tym względem jest w swym kraju dość typowy[6].
Remove ads
Największe miasta Europy Środkowej
Remove ads
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads