Loading AI tools
proces konwersji tekstu z jednego systemu pisma na inny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konwersja pisma – procedura stosowana w językoznawstwie, bibliotekoznawstwie i praktyce bibliotekarskiej, przy pracy normalizacyjnej i w praktyce encyklopedycznej związanej z ustalaniem zapisu egzonimów (czyli obcojęzycznych nazw własnych: geograficznych, imion i nazwisk osób i in.), polegająca na zapisie w jednym systemie pisma (zwanym „systemem docelowym” lub „końcowym”) słów (terminów) oryginalnie zapisanych w innym systemie pisma (zwanym „systemem źródłowym” lub „oryginalnym”).
Konwersje pisma są równie stare, jak kontakty między ludami posiadającymi systemy zapisu. Do najstarszych można zaliczyć konwersje z Mezopotamii i Anatolii (pomiędzy pismem sumeryjskim, urartyjskim, elamickim, hetyckim a późniejszymi pismami – akadyjskim, asyryjskim, aramejskim), w kontaktach grecko-rzymskich i hellenistycznych (z językami fenickim, aramejskim, staroegipskim, staroperskim), indyjsko-chińskich (chińskie konwersje sanskryckich i palijskich terminów buddyjskich – skąd dalsze konwersje na japoński, koreański, wietnamski). Wiele zapomnianych pism zostało odczytanych dzięki elementom konwersji pism obcych (już znanych współczesnym badaczom) zawartym w odnalezionych tekstach (np. Kamień z Rosetty: pismo staroegipskie hieroglificzne i demotyczne – odczytane dzięki greckim konwersjom)[1].
Konwersja każda jest kompromisem pomiędzy wiernością zapisowi oryginalnemu (i właściwych dla pisma źródłowego środkom zapisu dźwięków lub znaczeń języka źródłowego) a możliwością oddania tego w piśmie docelowym (np. przy pomocy stosowania znaków diakrytycznych do symboli podstawowych, kombinacji znaków podstawowych (np. dwuznaków, trójznaków), znaków specjalnych wymyślonych na taką okazję itp.)[potrzebny przypis]. Celem ostatecznym wszelkich typów konwersji jest identyfikacja (w miarę możliwości – jednoznaczna) nazw własnych i terminów specjalistycznych dla czytelnika języka docelowego[potrzebny przypis].
Konwersje pism dzieli się w pierwszym rzędzie na transkrypcje i na transliteracje. Pierwsze mają charakter fonetyczny – czyli starają się (w miarę możliwości) oddać wymowę języka źródłowego zapisaną w piśmie źródłowym i przybliżyć ją do języka docelowego (nawet abstrahując od formy zapisu)[2].
Drugie mają charakter grafemiczny – czyli starają się (w miarę możliwości) oddać w piśmie docelowym oryginalną formę zapisu, nawet abstrahując od wymowy, aby można było dane słowo ponownie odtworzyć w piśmie źródłowym. Widzimy, że oba typy są przede wszystkim ograniczone możliwościami systemu pisma lub fonetyki pisma lub języka docelowego. Z systemu bogatszego na uboższy trudno jest dokonać jednoznacznej konwersji – z systemu uboższego na bogatszy – łatwo. Pismo łacińskie, pomimo niewielkiej liczby (26) znaków podstawowych, posiada duże bogactwo środków zapisu dźwięków specyficznych, a pomimo to jest systemem zbyt ubogim, by można było w nim dokonać jednoznacznej konwersji grafemicznej systemu sinogramów (czyli pisma zwanego też CJKV – gdyż używane jest lub było w językach chińskim, japońskim, koreańskim i wietnamskim). Praktycznie transliteracji można dokonać tylko w przypadku systemu pisma posiadającego niewielką liczbę znaków (abdżadu, alfabetu, abugidy lub sylabariusza), a nie można w przypadku pisma ideograficznego, jak pismo chińskie, czy mieszanego, jak pismo japońskie (kana-majiri)[2].
Specjalny przypadek konwersji stanowi rekonwersja (np. retransliteracja) polegająca na przywróceniu oryginalnej formy zapisu na podstawie wcześniejszej konwersji – czy to praktycznej (czyli zapisanej w ortografii języka docelowego), czy też specjalistycznej (naukowej lub uproszczonej, zob. niżej), czyli nie do końca zharmonizowanej z systemem ortografii języka docelowego[3].
Transliteracje mogą być absolutne (abstrahujące od języka używającego danego systemu pisma, np. jednolita konwersja dla cyrylicy) i dostosowane (zróżnicowane ze względu na język, np. odrębny system konwersji dla pisma rosyjskiego i ukraińskiego)[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.