Litwa
państwo w Europie Wschodniej / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Litwa?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Litwa, Republika Litewska (lit. Lietuva [lʲiɛtʊˈvɐ], Lietuvos Respublika) – państwo unitarne[10] w Europie[11], jeden z krajów bałtyckich, członek Unii Europejskiej i NATO; graniczy od zachodu z Rosją (obwodem królewieckim), od południowego zachodu z Polską, od wschodu z Białorusią, od północy z Łotwą.
Ten artykuł dotyczy współczesnego państwa litewskiego. Zobacz też: inne znaczenia słowa Litwa. |
| |||||
Hymn: (Pieśń narodowa) | |||||
Konstytucja | |||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy | |||||
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Typ państwa | |||||
Głowa państwa | |||||
Marszałek Sejmu | |||||
Szef rządu | |||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
Liczba ludności (2018) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
| ||||
PKB (2023) • całkowite • na osobę |
|||||
PKB (PSN) (2023) • całkowite • na osobę |
| ||||
Waluta | |||||
Religia dominująca |
katolicyzm (77%)[9] | ||||
Strefa czasowa | |||||
Kod ISO 3166 |
LT | ||||
Domena internetowa | |||||
Kod samochodowy |
LT | ||||
Kod samolotowy |
LY | ||||
Kod telefoniczny |
+370 | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
|
Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 14 lutego 1009, jednak państwo litewskie powstało dopiero w XIII wieku. Królestwo Litwy – średniowieczne państwo litewskie istniejące w latach 1251–1263; jedynym królem był Mendog. W XV wieku ówczesne Wielkie Księstwo Litewskie, po zajęciu ziem księstw Rusi Kijowskiej, było największym terytorialnie państwem w Europie. W wyniku unii w Krewie (1385) weszło w związki z Królestwem Polskim (Koroną), które przerodziły się w 1569 w trwałą unię realną (unia lubelska), zaś Wielkie Księstwo Litewskie weszło w skład Rzeczypospolitej jako jeden z jej dwóch członów. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Litwa do 1918 wchodziła w skład Imperium Rosyjskiego. 16 lutego 1918 aktem niepodległości Litwy Taryba proklamowała Królestwo Litwy, zależne od Cesarstwa Niemieckiego. 2 listopada 1918 powstała niepodległa Republika Litewska, okupowana w czerwcu 1940 przez Armię Czerwoną, zaś w sierpniu 1940 anektowana przez ZSRR jako Litewska SRR. 11 marca 1990 Litwa ogłosiła deklarację niepodległości. Od 1 maja 2004 jest członkiem Unii Europejskiej.
Oficjalna nazwa Litwy to Republika Litewska (RL) (lit. Lietuvos Respublika (LR)).
Obowiązuje Konstytucja Republiki Litewskiej, która weszła w życie 6 listopada 1992, zaaprobowana w referendum z 25 października 1992. Litwa jest demokracją semiprezydencką, w której konstytucja gwarantuje trójpodział władz. Władza ustawodawcza spoczywa w rękach jednoizbowego parlamentu (Seimas), władza wykonawcza – prezydenta i rządu, a władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy (m.in. Sąd Najwyższy, Sąd Konstytucyjny oraz Sąd Apelacyjny).
Parlament
Tak jak w pozostałych krajach bałtyckich parlament jest jednoizbowy. Zasiada w nim 141 posłów wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory do parlamentu odbywają się systemem mieszanym, gdzie każdy obywatel ma 2 głosy: jeden oddaje na kandydata ze swojego okręgu (obowiązuje system większościowy), drugi na kandydata z listy ogólnokrajowej (system proporcjonalny).
- w wyborach parlamentarnych obowiązuje 5-procentowy próg wyborczy oraz frekwencja 25%
- czynne prawo wyborcze od 18 lat
- bierne prawo wyborcze od 25 lat
Sejm Republiki Litewskiej (lit. Seimas) ma dominującą pozycję w systemie politycznym kraju:
- zarządza wybory prezydenta, ale może zdjąć go także z urzędu, niezależnie od opinii Sądu Konstytucyjnego, większością kwalifikowaną 3/5 – taki impeachment miał miejsce w 2004 roku wobec prezydenta Rolandasa Paksasa, którego zastąpił poprzedni prezydent Adamkus (wybrany w wyborach)
- ma zapisaną w konstytucji wyłączność ustawodawczą
- zatwierdza nowy rząd i przez całą kadencję sprawuje nad nim kontrolę (także nad poszczególnymi ministrami) przez tajne, podwójnie głosowane wotum nieufności, votum zaufania przy powołaniu nowego gabinetu lub gdy zmieniła się połowa składu obecnego, stworzenie stanowiska lidera opozycji i powszechną praktykę zapytań poselskich
- powołuje Kontrolerów Państwowych, którzy sprawdzają prawidłowość zarządzania majątkiem państwowym i prawidłowość wykonywania założeń budżetu.
- głosuje wniosek o zmianę konstytucji (oprócz art.1 i 14 które mogą być zmienione tylko drogą referendum) dwukrotnym głosowaniem 2/3 większości bezwzględnej
- większością 3/5 może pozbawić mandatu deputowanego
Prezydent
- wybierany w wyborach powszechnych, 4-przymiotnikowych na 5-letnią kadencję, którą powtórzyć może tylko raz.
- aby zostać prezydentem Litwy trzeba mieć ukończone 40 lat i co najmniej od 3 lat mieszkać na terytorium państwa, będąc jego pełnoprawnym obywatelem.
- prezydent oprócz wspomnianej wcześniej odpowiedzialności przed sejmem, ma także obowiązek składania corocznego orędzia o stanie państwa.
- zarządza nowe wybory do parlamentu z powodu braku votum zaufania dla rządu, samorozwiązania Seimas.
- ma prawo weta wobec ustaw sejmowych.
- współtworzy politykę zagraniczną Litwy (we współpracy z rządem).
- jest arbitrem.
- nadaje odznaczenia.
- może wystąpić z wnioskiem o odebranie mandatu posłowi.
- kształtuje wizerunek państwa, jest jego reprezentantem.
- mianuje premiera, dowódcę wojska, sędziów SK, dyplomatów itd.
- ma prawo łaski.
- posiada inicjatywę ustawodawczą.
Rząd
Rząd kształtowany jest przez kandydata na premiera wskazanego przez Prezydenta i musi uzyskać votum zaufania sejmu. Składa się z premiera i ministrów (nie ma wiceministrów ani wicepremiera) i obraduje na posiedzeniach.
- głównym zadaniem rządu jest opracowanie i realizowanie budżetu państwa (co sprawdzają specjalni kontrolerzy)
- ma inicjatywę ustawodawczą
- odpowiada kolegialnie i indywidualnie (ministrowie) przed parlamentem
Współczesna scena polityczna
Partie polityczne
- Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (lit. Tėvynės sąjunga – Lietuvos krikščionys demokratai)
- Litewska Partia Socjaldemokratyczna (lit. Lietuvos socialdemokratų partija)
- Partia Pracy (lit. Darbo Partija)
- Porządek i Sprawiedliwość (lit. Tvarka ir Teisingumas)
- Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (lit. Lietuvos lenkų rinkimų akcija – Krikščioniškų šeimų sąjunga)
- Ruch Liberalny Republiki Litewskiej (lit. Liberalų Sąjūdis)
- Związek Liberałów i Centrum (lit. Liberalų ir centro sąjunga)
- Litewska Partia Centrum (lit. Lietuvos Centro Partija)
- Chrześcijańsko-Konserwatywny Związek Socjalny (lit. Krikščionių konservatorių socialinė sąjunga)
- Socjalistyczny Front Ludowy (lit. Socialistinis liaudies frontas)
- Litewski Związek Rolników i Zielonych (lit. Lietuvos valstiečių ir žaliųjų sąjunga)
- Partia Demokracji Obywatelskiej (lit. Pilietinės demokratijos partija)
- Partia Żmudzinów (lit. Žemaičių partija)
- Partia Wskrzeszenia Narodowego (lit. Tautos prisikėlimo partija)
Przestrzeganie praw i swobód
W raporcie „Freedom in the World 2005”, ogłoszonym przez Freedom House, Litwa znalazła się w kategorii państw „Wolne” ze wskaźnikiem 2,0 w 7-stopniowej skali[12].
Wolność prasy i mediów: w raporcie „Freedom of the Press 2004” Litwa znalazła się w kategorii państw „Wolne” na 33. miejscu na 193 (razem z Cyprem i Japonią, tuż przed Francją i Polską) ze wskaźnikiem 18 w 100-stopniowej skali[12].
Podział administracyjny
- Osobny artykuł: Podział administracyjny Litwy.
Terytorium Litwy dzieli się na 10 okręgów (apskritis, l.mn. apskritys) podzielonych na 60 rejonów (savivaldybė, l.mn. savivaldybės).
Lp. | Herb | Okręg (apskritis) |
Stolica | Powierzchnia [km²] |
Ludność | |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | kłajpedzki | Kłajpeda | 5209 | 386 100 | ||
2 | kowieński | Kowno | 8060 | 702 100 | ||
3 | mariampolski | Mariampol | 4463 | 188 800 | ||
4 | olicki | Olita | 5425 | 188 000 | ||
5 | poniewieski | Poniewież | 7881 | 300 300 | ||
6 | szawelski | Szawle | 8540 | 370 400 | ||
7 | tauroski | Taurogi | 4411 | 134 300 | ||
8 | telszański | Telsze | 4350 | 180 000 | ||
9 | uciański | Uciana | 7201 | 186 400 | ||
10 | wileński | Wilno | 9760 | 909 900 |
- Osobny artykuł: Geografia Litwy.
Położenie
Litwa jest krajem położonym pod względem geograficznym w Europie Środkowej (natomiast przez ONZ jest zaliczana do państw Europy Północnej[13]), na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Według Francuskiego Instytutu Geograficznego na terenie Litwy znajduje się jeden z geometrycznych środków Europy, umiejscowiony 26 kilometrów na północ od Wilna.
- Najwyższy punkt: Góra Auksztocka (Wysoka Góra) 293,84 m n.p.m.
- Najniższy punkt: Morze Bałtyckie 0 m
- Osobny artykuł: Geografia Litwy.
Granice
Warunki naturalne
Ukształtowanie powierzchni nizinne, o rzeźbie polodowcowej, średnia wysokość 99 m n.p.m., najwyższe wzniesienie Aukštojo kalnas (Wysoka Góra) 293,84 m n.p.m., na Wyżynie Miednickiej. Wybrzeże morskie jest przeważnie niskie i wyrównane, wnętrze kraju zaś nizinne z licznymi formami polodowcowymi. Większa część powierzchni Litwy znalazła się w zasięgu zlodowacenia wałdajskiego. Przeważają równiny moreny dennej, pojeziorno-lodowcowe i sandrowe z wydmami śródlądowymi. W zachodniej części Wysoczyzna Żmudzka (wysokość do 234 m), na południowym wschodzie (na pograniczu z Białorusią) Pojezierze Litewskie (Wileńskie) rozdzielone dolinami Niemna i jego dopływu Wilii na 3 oddzielne wzniesienia, Sudawskie, Dzukijskie i Auksztockie. Wąski pas pobrzeża nad Zalewem Kurońskim, odgrodzony od Morza Bałtyckiego Mierzeją Kurońską z wielkimi wałami wydm, na południu delta Niemna.
Litwa posiada niewiele własnych bogactw naturalnych – jest zasobna głównie w złoża torfu, żwiru, dolomitu, anhydrytu i bursztynu. Przeważają gleby ubogie darniowo-bielicowe (ok. 1/2 pow. kraju), darniowo-glejowe i bielicowo-bagienne (rędziny 7% i mady 1%). Litwa leży w strefie lasów mieszanych, na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe z sosną zwyczajną, a na glebach żyźniejszych lasy świerkowe ze świerkiem pospolitym z udziałem drzew liściastych lub dąbrowy z dębem szypułkowym, a na południu lasy dębowo-grabowe. Lesistość kraju wynosi 26%, pastwiska zajmują 17% powierzchni. Liczne torfowiska (ponad 6 tys.) zajmują ok. 5% powierzchni kraju, szczególnie rozległe na Wysoczyźnie Żmudzkiej.
Klimat Litwy
Klimat umiarkowany ciepły, przejściowy między morskim nad wybrzeżem bałtyckim i o wzrastających ku wschodowi cechach kontynentalnych, występują charakterystyczne silne wiatry i szybkie zmiany pogody. Średnia temperatura w styczniu od –7 °C na wschodzie do 0 °C na wybrzeżu, w lipcu ok. 17–18 °C. Najniższą temperaturę: –42,9 °C, odnotowano 1 lutego 1956 w mieście Uciana[19], najwyższą: 37,5 °C, odnotowano 30 lipca 1994 roku w miejscowości Jeziorosy[19]. Opady głównie latem, średnio roczne wynoszą ok. 600–800 mm i więcej, szczególnie w zachodniej części Wysoczyzny Żmudzkiej.
Rekordy temperatur
Rekordy temperatur w poszczególnych miesiącach [°C][20] | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru |
Najwyższe temp. | +12,6 | +16,5 | +21,8 | +28,8 | +34 | +35 | +37,5 | +36 | +32 | +26 | +18 | +15,6 |
Najniższe temp. | -40,5 | -42,9 | -37,5 | -23,0 | -6,8 | -2,8 | +0,9 | -2,9 | -6,3 | -19,5 | -23 | -34 |
Rzeki i jeziora
Rozwinięta gęsta sieć rzek (na 1 km² przypada 0,4 km rzeki) typu równinnego, wolno płynące, meandrujące o szerokich dolinach. Zasilane są przede wszystkim wodami ze stopionych śniegów, co jest przyczyną gwałtownego wzbierania stanów wód na wiosnę i występowaniem licznych powodzi. Największe rzeki to: Niemen – o długości całkowitej 937 km, natomiast w granicach Litwy 469 km, którego dorzecze zajmuje prawie 70% powierzchni terytorium Litwy – wraz z dopływami: Wilią, Niewiażą, Dubissą oraz górny bieg Windawy. Najdłuższą rzeką płynącą w całości na terytorium Litwy jest rzeka Święta, o długości 246 km. Na Litwie znajduje się łącznie ok. 6 tys.[21] jezior, które zajmują ok. 914 km²[21], czyli 1,4% powierzchni kraju. Najwięcej jezior znajduje się na Nizinie Wilejsko-Żejmiańskiej, głównie pochodzenia polodowcowego. Największe jezioro to Dryświaty (przy granicy z Białorusią), najgłębsze Tauroginie (maksymalna głębokość 60,5 m), najdłuższe (typu rynnowego) to Oświe (inna nazwa Jezioro Dubińskie) o długości 30 km.
- Osobny artykuł: Rzeki Litwy.
Najdłuższe rzeki na Litwie
Według FAO[22] na Litwie są 733 rzeki liczące ponad 10 km długości, które zajmują łącznie 32 601 ha (326,01 km²)[23].
Nazwa polska[24] | Nazwa litewska | Długość całkowita [km][14] | Na obszarze Litwy [km][14] | Powierzchnia dorzecza [km²] |
---|---|---|---|---|
Niemen | Nemunas | 937 | 475 | 98 200 |
Wilia | Neris | 510 | 234 | 25 100 |
Windawa | Venta | 346 | 161 | 11 800 |
Szeszupa | Šešupė | 298 | 209 | 6100 |
Musza-Lelupaa | Mūša-Lielupė | 284 | 146 | 5 300b |
Świętac | Šventoji | 246 | 246 | 6900 |
Niewiaża | Nevėžis | 209 | 209 | 6100 |
Mereczanka | Merkys | 203 | 190 | 4400 |
Minia | Minija | 202 | 202 | 3000 |
a Od źródeł Muszy do ujścia Lelupy b Powierzchnia tylko dla samej rzeki Muszy c Najdłuższa rzeka płynąca w całości na terytorium Litwy |
Największe jeziora na Litwie
Według Statistikos Departamentas na Litwie jest 2830 jezior o powierzchni większej niż 0,5 ha, jeziora w sumie zajmują powierzchnię 880 km²[14]. Według FAO[22] na Litwie jest 2827 jezior o łącznej powierzchni 87 359 ha (873,59 km²) z czego 1589 jest większych od 0,5 ha, zajmujących łącznie 24 434 ha (244,34 km²)[23].
Nazwa polska[24] | Nazwa litewska | Powierzchnia [ha][14] | Głębokość [m][14] |
---|---|---|---|
Dryświaty | Drūkšiai, Drūkšių ežeras | 4479,0 | 33,3 |
Dzisna | Dysnai, Dysnų ežeras | 2439,4 | 6,0 |
Duś | Dusia, Dusios ežeras | 2334,2 | 31,7 |
Sarty | Sartai, Sartų ežeras | 1331,6 | 22,0 |
Łodzie | Luodis, Luodžio ežeras | 1320,0 | 16,5 |
Metele | Metelys, Metelio ežeras | 1292,0 | 15,0 |
Płotele | Plateliai, Platelių ežeras | 1209,6 | 46,6 |
Awiłajtis | Avilys, Avilių ežeras | 1209,0 | 13,5 |
Rakiewo | Rėkyva, Rėkyvos ežeras | 1150,9 | 7,0 |
Ałowsza | Alaušas, Alaušo ežeras | 1054,0 | 42,0 |
Obszary chronione
- Osobny artykuł: Parki narodowe Litwy.
Na Litwie jest 5 parków narodowych – Auksztocki PN, Dzukijski PN, Żmudzki PN, Trocki Historyczny PN oraz PN Mierzei Kurońskiej, a także 30 rezerwatów przyrody (parków regionalnych, m.in. łabędzie pod ochroną na jeziorze Żuwinta).
Jako pierwszy założony został 29 marca 1974 roku[25] Auksztocki Park Narodowy, noszący przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości nazwę Parku Narodowego Litewskiej SRR. Jego powierzchnia wynosi ok. 30 tys. ha, ponad 60% obszaru parku zajmują lasy.
Obszary chronione na Litwie zajmują 11,5% powierzchni kraju. Działalność rekreacyjna i gospodarcza na obszarach chronionych jest regulowana. Na Litwie pod ochroną jest 386 zabytków przyrody (drzewa, źródła, kamienie itp.).
Krainy geograficzne
- Pobrzeże Żmudzkie (Pajūrio žemuma)
- Wysoczyzna Zachodniokurlandzka (Vakarų Kuršo aukštuma)
- Pojezierze Żmudzkie zwane też Wysoczyzną Żmudzką (Žemaičių aukštuma)
- Równina Zachodniożmudzka (Vakarų Žemaičių lyguma)
- Wysoczyzna Zachodniożmudzka (Vakarų Žemaičių plynaukštė)
- Wysoczyzna Środkowożmudzka (Žemaičių aukštuma)
- Wysoczyzna Wschodniożmudzka (Rytų Žemaičių plynaukštė)
- Równina Środkowej Windawy (Ventos vidurupio žemuma)
- Nizina Semigalska zwana też Niziną Zemgalską (Žiemgalos lyguma)
- Równina Muszy i Niemenka (Mūšos-Nemunėlio žemuma)
- Nizina Środkowolitewska (Vidurio-Lietuvos žemuma, Lietuvos vidurio žemuma)
- Równina Niewiaży (Nevėžio žemuma)
- Równina Dolnoniemeńska (Nemuno žemupio lyguma)
- Pojezierze Suwalskie (Sūduvos aukštuma)
- Pojezierze Dzukijskie (Dzūkų aukštuma)
- Pojezierze Auksztockie (Aukštaičių aukštuma)
- Nizina Dajnawska (Dainavos lyguma)
- Nizina Wilejsko-Żejmiańska (Žeimenos lyguma)
- Równina Dzisny (Dysnos lyguma)
- Pojezierze Święciańskie (Švenčionių aukštuma)
- Garb Oszmiański (Ašmenos aukštuma)
- Wysoczyzna Miednicka (Medininkų aukštuma)
- Wysoczyzna Zachodnioauksztocka kraina istniejąca w oficjalnym polskim nazewnictwie geograficznym Litwy, nie funkcjonująca natomiast w literaturze litewskiej.
- Pojezierze Wileńskie kraina geograficzna nieistniejąca w litewskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się dwie krainy: Dzūkų aukštuma i Aukštaičių aukštuma
- Nizina Południowo-Zachodnia (Pietryčių lyguma) kraina geograficzna nieistniejąca w polskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się głównie Nizina Dajnawska i Nizina Wilejsko-Żejmiańska.
- Osobny artykuł: Demografia Litwy.
Litewski Departament Statystyki (Lietuvos Statistikos Departamentas) szacuje liczbę mieszkańców na początku kwietnia 2017 roku na 2 831 670[6]. Według ostatniego spisu powszechnego z 2011 roku Litwa liczyła 3 043 429 mieszkańców, z czego mężczyzn 1 403 000 (46,1%), a kobiet 1 641 000 (53,9%)[26]. Według poprzedniego spisu przeprowadzonego w 2001 roku, Litwa liczyła 3 483 972 mieszkańców, z czego mężczyzn 1 629 148 (46,76%), a kobiet 1 854 824 (53,24%), stopień urbanizacji społeczeństwa wynosił 66,94%, natomiast w czasie spisu przeprowadzonego w 1989 roku, liczbę mieszkańców oszacowano na 3 674 800. Odnotowywany ujemny przyrost naturalny, i w związku z tym systematyczny spadek liczby ludności, począwszy od 1991 roku, jest spowodowany przede wszystkim zmniejszaniem się liczby urodzeń, a w ostatnim czasie – po przystąpieniu Litwy do Unii Europejskiej w 2004 roku – także masową emigracją zarobkową. I tak w 1990 roku odnotowano 56 868 żywych urodzeń i 39 760 zgonów, natomiast w 2001 roku już tylko 31 546 żywych urodzeń i 40 399 zgonów.
Narodowości i grupy etniczne
Litwa jest najbardziej jednolitym narodowościowo państwem spośród wszystkich państw bałtyckich, dominującą grupą etniczną są Litwini, którzy liczą według spisu z 2011 roku ok. 2 561 000 osób (2 907 000 w czasie spisu z 2001), co stanowi 84,2% ogółu mieszkańców (84,6% w czasie spisu z 2001)[26]. Znaczące mniejszości narodowe według ostatniego spisu z 2011 roku to Polacy liczący ok. 200,1 tys. osób (235 tys. w 2001 roku), i Rosjanie liczący 177 tys. osób (220 tys. w 2001 roku)[26].
Polacy są największą mniejszością narodową, skupioną przede wszystkim na Wileńszczyźnie, w południowo-wschodniej części Litwy; administracyjnie jest to okręg wileński (ok. 23%), w niektórych rejonach – wileńskim (52%) czy solecznickim (ok. 77%) – Polacy są większością, w samym mieście Wilnie Polacy stanowią ok. 16,5% ogółu mieszkańców[26]. Rosjanie są skoncentrowani głównie w dwóch miastach, gdzie stanowią znaczące mniejszości, w Wilnie (12%)[26] i w Kłajpedzie (19,6%)[26] oraz rejonie miejskim Wisaginia, gdzie stanowią większość (52%).
Struktura narodowościowa/etniczna na Litwie według spisu ludności z 2021, 2011 i 2001 roku[26] | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Narodowość | Liczba w 2021 | Udział % | Różnica z 2011 (w tys.) | Liczba w 2011 | Udział % | Różnica z 2001 (w tys.) | Liczba w 2001 (w tys.) | Udział % |
Litwini | 2 378 118 | 84,6% | 183 196 | 2 561 314 | 84,2% | 345 979 | 2 907 293 | 83,45% |
Polacy | 183 421 | 6,5% | 16 896 | 200 317 | 6,6% | 34 672 | 234 989 | 6,74% |
Rosjanie | 141 122 | 5% | 35 891 | 176 913 | 5,8% | 42 876 | 219 789 | 6,31% |
Białorusini | 28 183 | 1% | 8044 | 36 227 | 1,2% | 6 639 | 42 866 | 1,23% |
Ukraińcy | 14 168 | 0,5% | 2255 | 16 423 | 0,5% | 6 065 | 22 488 | 0,65% |
Inni | 65 749 | 2,3% | 13 514 | 52 235 | 1,7% | 4 312 | 56 547 | 1,62% |
Ludność ogółem | 2 810 761 | 100% | 232 668 | 3 043 429 | 100% | 440 543 | 3 483 972 | 100% |
Języki
Współcześnie językiem urzędowym na Litwie jest język litewski, język ojczysty Litwinów, należący do grupy języków bałtyckich. W przeszłości językiem urzędowym w Wielkim Księstwie Litewskim był język ruski, a od 1696 język polski[27] i wówczas też ostatecznie ustaliła się tam supremacja języka polskiego[28]. Literatura litewska zaczęła się rozwijać dopiero w 1 poł. XIX wieku.
Na Litwie w użyciu są języki mniejszości narodowych, głównie polski, białoruski i rosyjski. W rejonach zamieszkanych przez duże skupiska mniejszości narodowych do końca 2010 roku ustawa o mniejszościach narodowych pozwalała na używanie języka mniejszości w urzędach i na tablicach informacyjnych. Ustawa ta wygasła 1 stycznia 2010 roku, a nowa nie została przyjęta.
Język | % mówiących |
---|---|
Litewski | 82% |
Rosyjski | 8% |
Polski | 5,6% |
inny | 4,4% |
Religia
- Osobny artykuł: Religia na Litwie.
Religie według danych z 2010 r.[30]:
- Rzymskokatolicyzm – 83,2% (2 980 000 osób)
- Bez religii – 10% (330 000 osób)
- Prawosławie i Staroobrzędowcy – 5,1% (170 000 osób)
- Protestantyzm – 1,4% (50 000 osób), w tym:
- Luteranizm
- Kalwinizm
- Zielonoświątkowcy – 0,06% (1850 osób)
- Baptyzm – 0,05% (1350 osób)
- Adwentyści Dnia Siódmego – 0,03% (900 osób)
- Świadkowie Jehowy – 0,11% (3140 osób)
Miasta
- Osobny artykuł: Miasta na Litwie.
Na Litwie są 103 miasta (po litewsku – l.poj. miestas; l.mn. miestai). Miasto zostało zdefiniowane przez litewski parlament jako obszar o zwartej zabudowie, liczący powyżej 3000 mieszkańców, gdzie dwie trzecie ludności znajduje zatrudnienie poza rolnictwem. Miejscowości, które liczą poniżej 3000 mieszkańców, ale posiadają historyczne prawa miejskie, również posiadają status miasta. Najstarszym litewskim miastem jest Kłajpeda, która otrzymała prawa miejskie w 1257 roku. Większość litewskich miast to miasta małe, tylko 6 liczy więcej niż 50 tys. mieszkańców, a tylko 2 więcej niż 200 tys., z kolei aż 65 ma mniej niż 10 tys. mieszkańców. Największym miastem i stolicą zarazem jest Wilno, liczące ponad 500 tys. mieszkańców. Według spisu ludności z 2011, jak i zarówno z 2001 roku, w miastach żyło ok. 66,7% mieszkańców Litwy[26].
Poniższa tabela przedstawia 10 największych miast Litwy (dane szacunkowe na 1 stycznia 2013 roku)[31].
Lp. | Nazwa polska | Nazwa litewska | Okręg | Liczba mieszkańców (2013) | Lokalizacja miast na Litwie |
---|---|---|---|---|---|
1 | Wilno | Vilnius | Okręg wileński | 527 930 | |
2 | Kowno | Kaunas | Okręg kowieński | 307 498 | |
3 | Kłajpeda | Klaipėda | Okręg kłajpedzki | 158 891 | |
4 | Szawle | Šiauliai | Okręg szawelski | 106 847 | |
5 | Poniewież | Panevėžys | Okręg poniewieski | 97 589 | |
6 | Olita | Alytus | Okręg olicki | 57 452 | |
7 | Mariampol | Marijampolė | Okręg mariampolski | 39 656 | |
8 | Możejki | Mažeikiai | Okręg telszański | 36 421 | |
9 | Janów | Jonava | Okręg kowieński | 29 761 | |
10 | Uciana | Utena | Okręg uciański | 28 088 |