Niełazowate

Niełazowate^[2] (Dasyuridae) – rodzina ssaków z rzędu niełazokształtnych (Dasyuromorphia), występujących w krainie australijskiej^[3].

Niełazowate

Dasyuridae
Goldfuss, 1820[1]
Przedstawiciel rodziny – niełaz plamisty (Dasyurus viverrinus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	Bilateria
(bez rangi)	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Infratyp	żuchwowce
Nadgromada	czworonogi
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	niełazokształtne
Rodzina	niełazowate
Typ nomenklatoryczny
Dasyurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
Podrodziny
4 podrodziny + 4 rodzaje wymarłe o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście

Systematyka

Do rodziny należą następujące podrodziny^[4][5][2]:

• Dasyurinae Goldfuss, 1820 – niełazy
• Phascogalinae Gill, 1872 – myszowory
• Planigalinae Archer, 1982 – ryjowniczki
• Sminthopsinae Archer, 1982 – grubogoniki

Zawierają one w sumie 17 rodzajów i 76 gatunków^[4].

Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

• Apoktesis Campbell, 1976^[6] – jedynym przedstawicielem był Apoktesis cuspis Campbell, 1976
• Ganbulanyi Wroe, 1998^[7] – jedynym przedstawicielem był Ganbulanyi djadjinguli Wroe, 1998
• Glaucodon Stirton, 1957^[8] – jedynym przedstawicielem był Glaucodon ballaratensis Stirton, 1957
• Urrayira Cramb, Hocknull, Beck, Kealy & Price, 2023^[9] – jedynym przedstawicielem był Urrayira whitei Cramb, Hocknull, Beck, Kealy & Price, 2023

Budowa

Niełazowate osiągają zróżnicowane rozmiary. Najmniejszy z nich nocołazik waży zaledwie 5 g, podczas gdy największy przedstawiciel rodziny diabeł tasmański osiąga masę 8 kg^[10].

Wzór zębowy		I	C	P	M
42-46	=	4	1	2-3	4
		3	1	2-3	4

Niełazowate cechują się wydłużoną głową o dobrze rozwinietych kłach. Tułów jest nieznacznie wydłużony. Nie występują na nim u niektórych niełazowatych marsupium, czyli torba lęgowa. Samice mają zaś wtedy sutki w ułożeniu okółkowym. Niekiedy zamiast torby występują tylko fałdy brzuszne. Ciało kończy ogon, również długi, porosły sierścią, zwierzęta nie potrafią nim chwytać. Kończyny są raczej krótkie. Naziemni przedstawiciele rodziny mają tylne łapy dłuższe niż u nadrzewnych niełazowatych. Występuje stopochodność, nie stwierdza się syndaktylii. Tylne łapy mogą mieć mały, ruchomy kciuk, zwłaszcza taksony żyjące na drzewach, podczas gdy ich naziemni krewni cechują się redukcją aż do całkowitego zaniku tegoż kciuka^[10].

Ekologia

Niełazowate żywią się pokarmem mięsnym, najczęściej są owadożerne^[10].