Park Narodowy Kakadu
park narodowy w Australii, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Park Narodowy Kakadu (ang. Kakadu National Park)[uwaga 1] – park narodowy położony w północnej części Terytorium Północnego w Australii, charakteryzujący się wysokim stopniem różnorodności biologicznej i bogactwem świadectw kultury Aborygenów, którzy zamieszkują ten region nieprzerwanie od ponad 40 tys. lat.
 Kakadu Escarpment | |
| park narodowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Data utworzenia |
1979–1981 |
| Powierzchnia |
ok. 20 tys. km² |
Położenie na mapie Terytorium Północnego  | |
Położenie na mapie Australii  | |
 13°05′39,08″S 132°23′31,63″E | |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Rysunki naskalne, Ubirr | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
mieszany |
| Spełniane kryterium |
I, VI, VII, IX, X |
| Numer ref. | |
| Region[infobox 2] |
Azja i Pacyfik |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1981 |
| Dokonane zmiany |
1987, 1992, 2011 |
W 1981 roku park został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Park o powierzchni prawie 20 tys. km² jest największym lądowym parkiem narodowym na terenie Australii[3]. Leży ok. 240 km na wschód od Darwin na Terytorium Północnym na północy kraju[3]. Położony jest w regionie Alligator Rivers[4] – regionie trzech rzek: East Alligator River, West Alligator River i South Alligator River[5].
Obszar chroniony rozciąga się od wybrzeża i ujść rzek na północy przez terasy zalewowe, billabongi i niziny do skalistych grzbietów i kamienistych terenów na południu[6]. Prawie 80% powierzchni parku pokrywa sawanna, a ujścia rzek i terasy zalewowe zajmują 500 km²[6].
Region został objęty ochroną jako rezerwat Aborygenów w 1964 roku[4]. Aborygeni zamieszkują ten region nieprzerwanie od ponad 40 tys. lat[7]. Utworzenie parku narodowego zostało po raz pierwszy zaproponowane w 1965 roku[8]. W 1972 roku powstał tu obszar ochrony przyrody[4]. Sam park narodowy powołano do życia na mocy Ustawy o parkach narodowych i ochronie przyrody z 1975 roku (ang. National Parks and Wildlife Conservation Act) i utworzono w trzech etapach w latach 1979–1991[8]. Pod koniec lat 70. XX w. aborygeńscy właściciele ziemi wydzierżawili swoje ziemie Dyrektorowi Parków Narodowych (ang. Director of National Parks), aby nimi wspólnie zarządzać jako parkiem narodowym[9]. W uznaniu języka aborygeńskiego Gagudju (także „Kakadu”), którym posługuje się rdzenna ludność w regionie, park nazwano „Kakadu”[8]. Park został proklamowany na mocy Ustawy o ochronie środowiska i różnorodności biologicznej z 1999 roku (ang. Environment Protection and Biodiversity Conservation Act 1999)[9]. W 2013 roku terytorium parku zostało poszerzone o obszar leśny Koongarra[8].
W 1981 roku park został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[7]. W 2007 roku park został wpisany na australijską Listę Dziedzictwa Narodowego[7]. Od 2010 roku cały obszar park znajduje się na liście konwencji ramsarskiej[10][11].
Park administrowany jest wspólnie przez Dyrektora Parków Narodowych, zarządzającego parkami narodowymi Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth national parks) poprzez Parks Australia – część Departamentu ds. Środowiska i Energii (ang. Department of the Environment and Energy)[uwaga 2], i przez lokalnych aborygeńskich właścicieli ziemskich[9]. Ok. 50% terenów parku to własność Aborygenów na mocy Ustawy o prawach do ziemi Aborygenów (Terytorium Północne) z 1976 roku (ang. Aboriginal Land Rights (Northern Territory) Act 1976), którzy roszczą prawa do pozostałego obszaru parku[9]. Tytuł do własności ziemi aborygeńskiej posiadają trusty ziemskie, które dzierżawią ziemie Dyrektorowi Parków Narodowych[9]. W 1989 roku powstała rada nadzorcza parku, w której 10 z 15 miejsc zajmują Aborygeni reprezentujący trusty[9].
Park charakteryzuje się wysokim stopniem różnorodności biologicznej[1][3]. Na jego terenie występuje wiele rzadkich i endemicznych gatunków roślin i zwierząt, w tym jedna trzecia wszystkich gatunków ptaków[3], jedna czwarta wszystkich gatunków ryb słodkowodnych i estuaryjnych[3], i jedna trzecia wszystkich gatunków nietoperzy żyjących na terenie Australii[13][3].
Flora
Na terenie parku odnotowano występowanie ok. 1600 gatunków roślin[uwaga 3]. Wiele z roślin wykorzystywanych jest przez Aborygenów do celów spożywczych i leczniczych[13]. Z pospolitych gatunków rosną tu m.in. pandany, Aerva javanica i Eucalyptus miniata[13].
Brzegi rzek porośnięte są zaroślami mangrowymi, które hamują erozję oraz dają schronienie ptakom i innym wodolubnym zwierzętom w okresie lęgowym[6]. Występuje tu 39 z 47 gatunków namorzyn odnotowanych na Terytorium Północnym[6].
Na obszarach zalewowych i mokradłach rosną m.in. lotosy orzechodajne, rośliny z rodzaju Melaleuca (przede wszystkim Melaleuca quinquenervia i Melaleuca irbyana) i grzybienie (m.in. Nymphaea violacea)[6].
Południową część parku stanowią suche niziny, porosłe połaciami trawy i drzewami eukaliptusowymi[6]. Występują tu endemity: Eucalyptus koolpinensis, Eucalyptus tintinnans, Melaleuca argentea, Pandanus aquaticus i Utricularia vulva[6].
Wzdłuż wschodniej granicy parku na przestrzeni 500 km rozciąga się płaskowyż Arnhem Land Plateau z charakterystycznym klifem[6]. Obszar ten nazywany „Stone Country”[4] porastają rośliny odporne na długie okresy suszy i wysokich temperatur, m.in. trawy nazywane „resurrection grasses” (dosł. „trawy zmartwychwstające”), które ulegają odwodnieniu podczas suszy i powracają do życia w 24 godziny po deszczu[6]. W głębokich wąwozach rosną lasy kserofityczne zdominowane przez endemiczny gatunek Allosyncarpia ternata[6]. Występują tu także: Curcuma australasica, Pityrodia jamesii i Pandanus basedowii[6].
Fauna
Park charakteryzuje się bogactwem świata zwierzęcego – występuje tu m.in.:
- ok. 280 gatunków ptaków[4]
- 60 gatunków ssaków[4]
- ok. 50 gatunków ryb słodkowodnych i estuaryjnych[4][uwaga 4]
- 120 gatunków gadów[4][uwaga 5]
- ok. 10 tys. różnych rodzajów owadów[4]
Ptaki
Na terenie parku żyje wiele gatunków ptactwa wodnego i ptaków preferujących obszary podmokłe, m.in. bezpłetwce, drzewice australijskie, żurawie australijskie, żabiru czerwononogie, bieliki białobrzuche, przedstawiciele rodziny długoszponów (np. długoszpon koralowy), rodziny zimorodkowatych (np. kukabura modroskrzydła)[13]. W lasach żyją przedstawiciele rodziny papug wschodnich (np. Loriini) oraz miodojady[13]. Park zamieszkują także: gołąbki łuskowane, aborygenki maskowe i rdzawopióre, żałobnice rudosterne, krasnogonki szkarłatne, kurtaczki tęczowe, sowice szczekliwe, kanie czarne, kazarki nadobne, kulony australijskie, kaczuszki australijskie, żołny tęczowe, lorysy obrożne, wrony papuaskie, kanie złotawe i nogale zmienne[13].
Ssaki
Park zamieszkuje osiem gatunków kangurowatych, m.in. kangur smukły, kangur antylopi, kangur czarny i skalniak krótkouchy. Park Kakadu stanowi również schronienie dla 26 gatunków nietoperzy, w tym czterech gatunków zagrożonych całkowitym wyginięciem. Spośród nietoperzy występują tu m.in. rudawki (np. rudawka żałobna)[13].
Park zamieszkują także: lotopałanki karłowate, myszowory pędzloogonowe, niełazy północne, krótkonosy wielkoogonowe, szczury aluwialne, dingo australijskie, skoczynoszczury czarnostope oraz diugonie przybrzeżne[13].
Gady
_(8692607976).jpg)
Na terenie parku żyją krokodyle australijskie (osiągające 3 m długości) i krokodyle różańcowe (dorastające do 6 m)[13]. Odnotowano tu występowanie 37 gatunków scynkowatych, 36 gatunków węży, z których 4 stanowią potencjalnie śmiertelne zagrożenie dla człowieka: Oxyuranus, Acanthophis, mulga zwyczajna i nibykobra brunatna, oraz 11 gatunków żółwi (m.in. Emydura tanybaraga, Elseya dentata, Myuchelys latisternum, Chelodina, miękkoskórek dwupazurzasty i żółw natator)[13]. Rodzaj jaszczurek Varanus reprezentowany jest przez 11 gatunków, żyją tu m.in. waran piaskowy i waran wodny[13].
Park zamieszkują również brodawkowcowate (np. brodawkowiec arafurski), pytony z gatunków Liasis fuscus i Simalia oenpelliensis, pyton oliwkowy, agamy (np. agama kołnierzasta) oraz przedstawiciele rodzaju Nephrurus[13].
Płazy
Wśród płazów zamieszkujących park wyróżniają się Limnodynastes convexiusculus, australorzekotka szmaragdowa, notaden i Litoria coplandi[13].
Ryby
Wody parku zamieszkują m.in. Toxotes lorentzi, Hephaestus fuliginosus, Macquaria australasica, Anodontiglanis dahli, Lates calcarifer, Scleropages jardini i Strongylura kreffti[13].
Owady
Na terenie parku występują prostoskrzydłe (m.in. Petasida ephippigera), chrząszcze, muchówki (w tym ochotkowate), termity, motyle dzienne i nocne, pszczoły, trzonkówki, mrówkowate (m.in. Oecophylla smaragdina), ważki różnoskrzydłe i równoskrzydłe, chruściki, i jętki[13].
Ubirr-4.jpg)
nourlangie_Rock-5.jpg)
Region parku jest jednym z najwcześniejszych miejsc osadnictwa ludzkiego na kontynencie australijskim – pierwsi Aborygeni pojawili się tu ok. 50 tys. lat temu[4]. Na terenie parku odkryto ok. 5000 stanowisk ze sztuką naskalną Aborygenów, przy czym archeolodzy szacują, że takich miejsc może być tu nawet 15 tys.[4] Odkryto rysunki naskalne, malowidła jaskiniowe oraz wiele śladów działalności Aborygenów[7]. Wiek niektórych rysunków szacowany jest na 20 tys. lat[4].
Ubirr i Nourlangie
Rysunki na skałach w miejscu nazywanym przez Aborygenów Ubirr pochodzą z ostatnich 1500 lat[14]. Przedstawiają m.in. podobizny Sióstr Namarrgarn i Tęczowego Węża, który według wierzeń przybrał ludzką postać i namalował swój autoportret, by przypomnieć ludziom o swojej obecności[14]. Ukazują bogactwo lokalnej flory i fauny, m.in. ryby, ptactwo wodne, małże, walabie, goanny, kolczatkowate i jamy[14]. Jeden z rysunków przedstawia również „białego człowieka” w koszuli, spodniach i butach, trzymającego ręce w kieszeniach – jest to najprawdopodobniej namalowany w latach 80. XIX wieku łowca zdziczałych wołów domowych[14], które to introdukowano na północy Australii w latach 1825–1843[15]. Inny rysunek przedstawia wilkowora tasmańskiego – gatunek wymarły w Australii 2000–3000 lat temu[14].
W Nourlangie znajdują się również współczesne rysunki autorstwa Nayombolmi, znanego również jako Barramundi Charlie[16].
Jim Jim Creek
Yellow Water
Mamukala Billabong
Twin Falls
Nourlangie Rock
Motor Car Falls
,_Kakadu_National_Park,_Jim_Jim_Creek_--_2019_--_4244.jpg)
,_Kakadu_National_Park,_Yellow_Water_--_2019_--_3795.jpg)
- Internetowa Encyklopedia PWN podaje nazwy „Park Narodowy Kakadu” i „Kakadu National Park”[1], Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) podaje nazwę „Kakadu National Park”[2].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
