Rogatki Wolskie

Rogatki Wolskie – dwie rogatki (pawilony rogatkowe), które znajdowały się w Warszawie przy ul. Wolskiej 1 i 2, przy jej zbiegu z ulicami: Chłodną, Towarową i Okopową. Pawilony zostały rozebrane w 1942 roku.

Rogatki Wolskie

Rogatki Wolskie w okresie międzywojennym
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Wolska 1 i 2
Styl architektoniczny	klasycyzm
Architekt	Jakub Kubicki
Ukończenie budowy	1818[1]
Zniszczono	październik 1942[2]
Położenie na mapie Warszawy Rogatki Wolskie
Położenie na mapie Polski Rogatki Wolskie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rogatki Wolskie
52°14′07,487″N 20°58′52,248″E

Rogatki Wolskie okresie międzywojennym, widok z ul. Wolskiej w kierunku ul. Chłodnej

Historia

Pierwsze rogatki w Warszawie, Pradze i Golędzinowie powstały po 1770, tj. po tym, jak obszar ten został otoczony wałem ziemnym znanym jako okopy Lubomirskiego^[3]. Budynki rogatek były lokalizowane przy wale, u wylotu najważniejszych dróg^[3]. Pod koniec XVIII wieku w obecnych granicach Warszawy funkcjonowało 10 rogatek: Belwederskie, Czerniakowskie, Mokotowskie, Jerozolimskie, Wolskie, Powązkowskie, Marymonckie, Grochowskie, Ząbkowskie i Golędzinowskie^[3]. Rogatki Wolskie znajdowały się przy jednym z najstarszych szlaków komunikacyjnych w mieście, biegnącym od Bramy Krakowskiej ulicami: Senatorską, Elektoralną, Chłodną i Wolską^[4]. Wyznaczały jedyny wjazd do miasta od strony zachodniej^[5], m.in. w tym miejscu w listopadzie 1806 weszły do miasta wojska francuskie i uroczyście wręczono klucze do miasta Joachimowi Muratowi^[6].

W latach 1816–1823 w Warszawie wzniesiono nowe pawilony rogatkowe zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego^[7]. Powstało wtedy 18 pawilonów w stylu klasycystycznym^[8]. Architekt ustawił je parami i nadał każdemu zespołowi inny wygląd^[7]. W jednym pawilonie urzędował dozorca policji (będący przedstawicielem Urzędu Municypalnego), a w drugim poborca podatkowy, który przyjmował opłaty za wjazd do miasta^[3]. Do czasów współczesnych zachowały się rogatki Grochowskie i Mokotowskie^[3].

Zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego murowane pawilony rogatkowe na Woli zostały wzniesione w 1818^[1]. Zastąpiły zbudowane w tym miejscu w 1816 budynki drewniane^[1]. Pawilony powstały na rzucie kwadratu i miały półkoliste nisze portykowe^[7]. Pobierano w nich opłaty od osób wjeżdżających do miasta (tzw. rogatkowe) i od bydła pędzonego przez rogatki (tzw. kopytkowe)^[1].

Rogatki były przypisane do numeracji ulicy Wolskiej (pawilon południowy – nr 1, pawilon północny – nr 2)^[9][10].

2 listopada 1830 do dyliżansu pocztowego, który wyjechał z Poczty Saskiej i zatrzymał się przy rogatkach do kontroli dokumentów, podróżnych i bagażu, wsiadł Fryderyk Chopin^[11]. Żegnający go przyjaciele i uczniowie warszawskiego Konserwatorium odśpiewali mu z akompaniamentem gitary kantatę Zrodzony w polskiej krainie ułożoną przez Ludwika Adama Dmuszewskiego do melodii Józefa Elsnera^[12]. Młody kompozytor opuścił wtedy Warszawę na zawsze^[13].

W 1867 na północ od rogatek powstało targowisko Kercelak^[14].

Tak jak wcześniej rogatki Jerozolimskie, rogatki Wolskie zostały rozebrane na polecenie Niemców w czasie okupacji, co uzasadniono koniecznością poszerzenia jezdni i usprawnienia komunikacji^[15][2]. Prace rozbiórkowe rozpoczęły się we wrześniu i zakończyły w październiku 1942^[2].

Przypisy

1. Andrzej Zahorski: Wola w okresie 1746–1830 [w:] Dzieje Woli. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 73.
2. Dariusz Walczak i in.: Tramwajem przez Stadt Warschau, czyli okupacyjne dzieje warszawskiej komunikacji miejskiej w latach 1939–1945. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2016, s. 83. ISBN 978-83-63652-19-7.
3. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 732. ISBN 83-01-08836-2.
4. Ryszard Mączewski: Warszawa, której nie ma. Łódź: Księży Młyn, 2016, s. 110. ISBN 978-83-7729-331-7.
5. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2. Canaletta-Długosza. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 34. ISBN 83-9066291-4.
6. Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 263. ISBN 83-213-2958-6.
7. Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 221. ISBN 83-01-04060-2.
8. Jerzy S. Majewski: Warszawa nieodbudowana. Królestwo Polskie w latach 1815–1840. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2009, s. 160–161. ISBN 978-83-61932-00-0.
9. Janusz Dziano, Wojciech Kępka-Mariański, Ireneusz Wywiał, Danuta Koper: Warszawska Wola. Co było, co jest, co pozostanie.... Magia Słowa, 2015, s. 31. ISBN 978-83-940821-0-9.
10. Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 45. ISBN 978-83-931203-1-4.
11. Piotr Mysłakowski: Warszawa Chopinów. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2012, s. 169. ISBN 978-83-61142-80-5.
12. Piotr Mysłakowski: Warszawa Chopinów. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2012, s. 169–170. ISBN 978-83-61142-80-5.
13. Adam Czartkowski, Zofia Jeżewska: Fryderyk Chopin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2013, s. 118. ISBN 978-83-61142-98-0.
14. Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 376. ISBN 83-213-2958-6.
15. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2. Canaletta-Długosza. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 41. ISBN 83-9066291-4.