Sydney

Sydney (wym. [ˈsɪdni]) – miasto w Australii położone nad Pacyfikiem, stolica stanu Nowa Południowa Walia. Jest największym miastem Australii i Oceanii z liczbą ludności wynoszącą 5,45 mln mieszkańców, mieszka w nim 20,8% populacji państwa^[4]. Założone w 1788 roku jako pierwsze australijskie miasto^[1], obecnie jest znaczącym centrum finansowym, handlowym, transportowym, kulturalnym i turystycznym, mając status metropolii o znaczeniu globalnym^{[5][6][7][8][9]}. Metropolia jest także dużym węzłem komunikacyjnym z największym międzynarodowym lotniskiem w Australii, które obsłużyło ponad 44,4 miliona pasażerów w 2019 roku^[10], i rozbudowaną siecią drogową i kolejową. Położone jest na wschodnim wybrzeżu nad Oceanem Spokojnym.

Ten artykuł dotyczy miasta w Australii. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Sydney”.

Sydney

Sydney Central Business District, Sydney Opera House, Katedra św. Andrzeja, Sydney Harbour Bridge
Herb Flaga
Państwo	Australia
Stan	Nowa Południowa Walia
Data założenia	1788[1]
Powierzchnia	12 367[2] km²
Wysokość	średnio 3[3] m n.p.m.
Populacja (06.2023) • liczba ludności • gęstość	5 450 496[4] 441 os./km²
Nr kierunkowy	(+61) 2
Kod pocztowy	2000
Położenie na mapie Australii Sydney
Położenie na mapie Nowej Południowej Walii Sydney
33°52′S 151°12′E
Strona internetowa

Sydney od lat znajduje się w pierwszej dziesiątce miast na świecie w zakresie jakości życia^[11]. Sydney skupia wiele zagranicznych banków i korporacji międzynarodowych, a samo miasto jest promowane jako jeden z największych hubów finansowych w regionie Azji i Pacyfiku^{[12][13][14][15]}. Znajdują się tu trzy obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO.

W Sydney odbyły się Letnie Igrzyska Olimpijskie 2000.

Liczba przestępstw w Sydney jest niska, na podstawie rankingu Safe Cities Index 2019, Sydney jest piątym najbezpieczniejszym miastem na świecie^[16].

Geografia

Mapa miasta z 1888

Położenie geograficzne

Miasto położone jest pomiędzy Pacyfikiem na wschodzie i Górami Błękitnymi (ang. Blue Mountains) na zachodzie. Zatoka Port Jackson w Sydney jest największym na świecie naturalnym portem o powierzchni 55 km². Jest ona zalaną przez ocean doliną rzeczną głęboko wciętą w piaskowcowe podłoże. W samym mieście jest ponad 70 plaż, włączając w to słynną plażę Bondi. W granicach znajduje się także kilka parków narodowych. Metropolia zajmuje 12 368 km²^[17] i liczy 5,3 miliona mieszkańców (2019)^[4]. Zalicza się do największych powierzchniowo obszarów miejskich.

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział aglomeracji Sydney.

Plaża Bondi

Podobnie jak wszystkie wielkie miasta Australii, Sydney jako całość nie posiada osobowości prawnej. Sydney zostało określone przez Australijski Urząd Statystyczny jako obszar statystyczny tzw. „Greater Capital City Statistical Area” (GCCSA), czasami nazywany również „Greater Sydney”^[18][19]. Złożony jest z 38 samorządów lokalnych, model administracyjny jest zbliżony do Greater London^[20] potocznie nazywanym Londynem (składający się z 33 samorządów). Główny samorząd: City of Sydney, obejmuje ścisłe centrum, liczące ok. 208 tysięcy mieszkańców. Szef władz wykonawczych tej jednostki nosi tytuł Lorda Burmistrza Sydney, nie ma jednak żadnych kompetencji na terenie pozostałych 37 obszarów. Instytucje o znaczeniu ogólnomiejskim są podporządkowane bezpośrednio władzom stanowym Nowej Południowej Walii.

Samorządy znajdujące się na obszarze statystycznie określanym jako Sydney to: Gmina Ashfield, Auburn, City of Bankstown, City of Blacktown, City of Botany Bay, Burwood, Camden, City of Campbelltown, City of Canada Bay, City of Canterbury, City of Fairfield, Hrabstwo The Hills, City of Holroyd, Hrabstwo Hornsby, Gmina Hunter’s Hill, City of Hurstville, Gmina Kogarah, Ku-ring-gai, Gmina Lane Cove, Gmina Leichhardt, City of Liverpool, Manly, Marrickville, Gmina Mosman, North Sydney, City of Parramatta, City of Penrith, Pittwater, City of Randwick, City of Rockdale, City of Ryde, Gmina Strathfield, Hrabstwo Sutherland, City of Sydney, Warringah, Waverley, City of Willoughby i Gmina Woollahra.

Klimat

Sydney leży w strefie klimatu subtropikalnego^[21][22], z 9-miesięcznym okresem z letnimi temperaturami. Średnia temperatura roczna wynosi 22,5 °C w ciągu dnia i 14,5 °C w nocy. W okolicach centrum, najchłodniejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą ponad 17 °C w dzień i 8 °C w nocy. Najcieplejszymi miesiącami są styczeń i luty ze średnią temperaturą 27 °C w dzień i 19–20 °C w nocy. Średnia opadów jest zależna od dzielnicy, wynosi w skali roku od ok. 700 mm na zachodnich obrzeżach do 1250 milimetrów na samym wybrzeżu^[23][24][25].

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Sydney Observatory, 33°51′34,5″S 151°12′16,5″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	27,0	26,8	25,7	23,6	20,9	18,2	17,9	19,3	21,6	23,2	24,2	25,7	22,8
Średnie dobowe temperatury [°C]	23,5	23,4	22,1	19,5	16,6	14,1	13,4	14,5	17,0	18,9	20,4	22,1	18,8
Średnie temperatury w nocy [°C]	20,0	19,9	18,4	15,3	12,3	10,0	8,9	9,7	12,3	14,6	16,6	18,4	14,7
Opady [mm]	91,1	132	118	114	100	145	76,8	75,4	63,4	67,7	90,6	73,0	1148
Średnia liczba dni z opadami	12,3	13,0	14,5	11,0	10,5	11,5	9,9	7,8	9,0	11,0	12,6	10,9	134
Średnie usłonecznienie [h]	236	200	211	186	177	183	198	239	234	242	246	239	2598
Źródło: Bureau of Meteorology[23] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 39 m n.p.m., 7 km od oceanu, 1991–2020)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Port lotniczy Sydney, 33°56′46,0″S 151°10′38,0″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	27,7	27,1	25,8	23,3	20,6	18,1	17,7	19,1	21,6	23,6	24,6	26,4	23,0
Średnie dobowe temperatury [°C]	23,9	23,5	22,2	19,3	16,4	14,0	13,1	14,2	16,8	19,0	20,6	22,4	18,8
Średnie temperatury w nocy [°C]	20,0	19,9	18,5	15,2	12,1	9,8	8,5	9,3	11,9	14,4	16,5	18,4	14,5
Opady [mm]	80,7	117	96,3	96,0	89,3	126	69,5	63,3	59,0	55,5	72,3	67,1	994
Średnia liczba dni z opadami	11,2	11,9	13,1	10,5	10,0	11,1	9,3	7,4	8,5	10,2	11,5	10,5	125
Średnie usłonecznienie [h]	233	205	211	213	205	171	208	248	243	245	222	236	2635
Źródło: Bureau of Meteorology[24] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 6 m n.p.m., 7 km od oceanu, 1991–2020)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Parramatta, 33°47′27,9″S 151°01′02,5″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	29,1	28,3	26,5	23,9	20,9	18,2	17,8	19,5	22,3	24,5	25,8	27,7	23,7
Średnie dobowe temperatury [°C]	23,5	23,0	21,2	18,3	15,3	12,9	12,1	13,2	15,9	18,3	20,1	22,1	18,0
Średnie temperatury w nocy [°C]	17,9	17,7	15,9	12,6	9,6	7,5	6,3	6,9	9,4	12,0	14,3	16,4	12,2
Opady [mm]	89,9	130	99,1	78,3	61,3	99,0	48,0	47,4	48,5	60,3	82,0	78,5	921
Średnia liczba dni z opadami	12,2	12,3	13,7	9,7	9,1	11,3	9,0	7,6	8,2	9,7	11,8	11,1	126
Źródło: Bureau of Meteorology[26] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 55 m n.p.m., 25 km od oceanu, 1991–2020)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Campbelltown, przedmieścia, 34°04′34″S 150°48′40″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	28,2	28,4	26,8	24,1	20,4	17,6	17,1	18,7	21,4	23,5	25,8	27,9	23,3
Średnie dobowe temperatury [°C]	22,5	22,7	20,9	17,7	14,0	11,4	10,2	11,6	14,2	17,0	19,2	21,5	16,9
Średnie temperatury w nocy [°C]	16,7	16,9	15,0	11,2	7,6	5,2	3,2	4,5	7,0	10,4	12,6	15,1	10,4
Opady [mm]	90,6	78,6	101	62,6	60,2	81,6	33,7	50,4	40,7	74,3	84,3	70,5	824
Średnia liczba dni z opadami	10,8	10,4	10,5	7,4	7,9	8,6	6,2	7,8	7,9	10,5	9,6	9,0	107
Źródło: Bureau of Meteorology[27] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 75 m n.p.m., 25 km od oceanu, 1961–1984)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Terrey Hills(inne języki), przedmieścia, 33°41′23,5″S 151°13′24,3″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	27,0	26,0	24,8	22,3	19,6	16,4	16,3	17,8	20,7	22,7	24,1	25,7	22,0
Średnie dobowe temperatury [°C]	22,8	22,1	20,9	18,2	15,2	12,7	12,0	13,1	15,9	18,0	19,7	21,2	17,7
Średnie temperatury w nocy [°C]	18,5	18,2	16,9	14,0	10,7	8,9	7,7	8,3	11,1	13,2	15,3	13,7	13,3
Opady [mm]	94	126	148	111	48	143	53	56	62	79	98	79	1077
Średnia liczba dni z opadami	13,9	13,7	14,6	13,1	7,6	14,1	9,9	8,5	9,4	11,7	12,3	11,3	140
Źródło: Bureau of Meteorology[28] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 199 m n.p.m., 8 km od oceanu, 2004–2020)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Glenorie, dalekie przedmieścia, 33°36′03,6″S 151°00′27,4″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	27,7	27,2	26,4	23,6	19,9	16,7	16,6	17,8	20,6	23,3	25,0	27,5	22,7
Średnie dobowe temperatury [°C]	22,1	21,9	20,7	17,8	14,3	11,8	11,0	12,2	14,5	17,4	19,0	21,3	17,0
Średnie temperatury w nocy [°C]	16,4	16,5	15,0	12,0	8,7	6,8	5,3	6,5	8,3	11,4	13,0	15,1	11,2
Opady [mm]	86	129	92	79	69	81	44	51	48	59	83	90	912
Średnia liczba dni z opadami	8,9	9,2	9,4	7,8	7,1	8,4	6,9	5,3	6,0	7,1	9,5	8,4	94
Źródło: Bureau of Meteorology[29] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 170 m n.p.m., 30 km od oceanu, 1965–75 / 1991–2016)

Średnia temperatura i opady dla Sydney (Richmond(inne języki), dalekie przedmieścia, 33°36′02″S 150°46′51″E)

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	30,4	29,3	27,1	24,2	20,9	18,0	17,7	19,8	22,9	25,3	27,1	28,9	24,3
Średnie dobowe temperatury [°C]	24,2	23,5	21,5	18,0	14,2	11,7	10,6	12,1	15,5	18,3	20,7	22,6	17,7
Średnie temperatury w nocy [°C]	17,9	17,7	15,8	11,7	7,5	5,3	3,5	4,4	8,0	11,2	14,2	16,2	11,1
Opady [mm]	83	110	80	55	43	56	28	32	43	50	77	70	728
Średnia liczba dni z opadami	11,8	11,4	11,9	9,8	9,6	10,0	8,1	6,3	7,5	9,1	11,7	11,1	118
Źródło: Bureau of Meteorology[25] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 19 m n.p.m., 50 km od oceanu, 1995–2019)

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[30]

Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
23,3	23,7	23,4	22,7	20,7	19,3	19,1	18,8	18,5	19,2	20,6	21,9	21

Historia

Muzeum Australii

Szacuje się, że pierwsze siedliska Aborygenów na terenie dzisiejszego Sydney zostały założone około 40 tysięcy lat temu. Wejście do Port Jackson po raz pierwszy zaznaczył na mapie James Cook 29 kwietnia 1770. 18 stycznia 1788 r. kapitan Arthur Phillip przybył z wyprawą nazwaną w późniejszym czasie „First Fleet” (Pierwsza Flota) do Botany Bay na południu Port Jackson. W trakcie swojej trzydniowej ekspedycji rozpoznawczej odkrył najpierw Manly Cove, a dzień później, po drugiej stronie Port Jackson, inną zatokę, którą nazwał (na cześć ówczesnego brytyjskiego ministra spraw wewnętrznych Thomasa Townshenda Sydney) Sydney Cove. 26 stycznia 1788 Phillip uznał właśnie to miejsce za odpowiednie na zwinięcie żagli i wzniósł w pobliżu dzisiejszego Circular Quay flagę Wielkiej Brytanii. Od tamtej pory 26 stycznia jest w Australii świętem narodowym.

W latach początkowych Sydney było kolonią karną, przeżyło też kilkakrotnie „gorączkę złota”, po raz pierwszy w 1851 r.

Najważniejsze daty

• 1788: pierwsza osada europejska
• 1842: nadanie Sydney praw miejskich
• 1855: linia kolejowa łącząca Sydney z Parramatta
• 1870: wystawa kolonialna/targi kolonialne
• 1879: targi międzynarodowe w Sydney
• 1901: deklaracja Związku Australijskiego zadeklarowana w Sydney (1 stycznia).
• 1932: oddanie do użytku mostu (ang. Sydney Harbour Bridge)
• 1942: II wojna światowa: atak japońskich miniaturowych okrętów podwodnych na port w Sydney
• 1973: zakończenie budowy gmachu opery (ang. Sydney Opera House)
• 2000: XXVII Letnie Igrzyska Olimpijskie, trwały od 15 września do 1 października
• 2008: XXIII Światowe Dni Młodzieży, trwały od 14 lipca do 20 lipca

Kultura i zabytki

Sydney, widok na gmach opery, Sydney Harbour Bridge i zatokę

Żyrafy w Taronga Zoo

Zabudowania przy George Street(inne języki)

Centrum Sydney jest stosunkowo niewielkie i można je zwiedzać piechotą. Oprócz Sydney Opera House i Harbour Bridge warto jest zwiedzić starówkę „The Rocks” ze starymi magazynami przy zatoce „Sydney Cove”. Bezpośrednio przy Circular Quay, centralnym dworcu autobusowym i kolejowym, znajduje się ogród botaniczny, z którym graniczą muzea, m.in. Muzeum Sztuki Współczesnej zwane MCA^[31].

W centrum komercyjnym (Cenral Business District) dominują drapacze chmur. Najwyższy budynek Sydney, „Sydney Tower”, posiada platformę widokową, z której można oglądać panoramę całego miasta.

Centrum rozrywkowym jest tak zwane „Darling Harbour”. Jest to obszar wokół portu, w którym znajduje się wiele restauracji, kawiarni, IMAX-Kino, chiński ogród, a także akwarium morskie, w którym znajdują się między innymi płaszczki i rekiny. Bezpośrednio przy akwarium znajduje się również małe zoo, gdzie można zobaczyć kangury i „niedźwiadki” koala.

We wschodniej części miasta znajduje się utrzymana w wiktoriańskim stylu dzielnica Paddington, w pobliżu której znajduje się centrum frywolnych rozrywek „Kings Cross”, jak również Taronga Zoo – jeden z najpiękniejszych ogrodów zoologicznych na świecie.

Plaża Bondi w Sydney została zakwalifikowana przez National Geographic na 8 miejscu wśród najlepszych plaż miejskich na świecie^[32] oraz na 44 miejscu w rankingu CNN^[33]. Plaża Gordon’s Bay(inne języki) była notowana wśród 50 najlepszych plaż świata w rankingu delicious.com^[34]. Natomiast plaże: Garie Beach(inne języki), Bondi oraz Lady Bay były notowane wśród 100 najlepszych plaż świata w rankingu worldbeachguide^[35].

Sydney jest jednym z Miast Filmu UNESCO w ramach projektu Sieci Miast Kreatywnych UNESCO(inne języki).

Sydney Opera House

Głównym symbolem Sydney jest zaplanowana i wybudowana przez Jørna Utzona Opera, nazwana później Opera House. Na jej scenie występuje wiele światowych gwiazd, np. Barbra Streisand, Céline Dion, Luciano Pavarotti, Helena Vondráčková. Jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Sydney Harbour Bridge

Most Sydney Harbour Bridge o rozpiętości 495,6 metrów został oddany do użytku 18 marca 1932. Jest on jednym z największych mostów łukowych na świecie, ze względu na formę otrzymał przezwisko „wieszak” (coat hanger). Przedsiębiorstwo Bridge Climb organizuje zabezpieczone wejścia na szczyt łuku, które cieszą się dużą popularnością wśród turystów.

Po lewej opera, pośrodku centrum biznesowe, po prawej most Harbour z północnego wybrzeża przedmieścia Kirribilli

Royal Botanic Garden

W Sydney znajduje się najstarszy na kontynencie Ogród Botaniczny – Królewski Ogród Botaniczny w Sydney, założony pod koniec XVIII wieku przez grupę brytyjskich kolonistów. Ogród w 2016 roku obchodził swoje 200. urodziny.

Bramy Ogrodu Botanicznego od strony Galerii Sztuki

Central Business District (CBD) Sydney, widok z Harbour Bridge

Sydney Tower

Panoramę miasta można podziwiać z platformy widokowej lub z dwóch kręcących się restauracji. Zasadniczo widoki można podziwiać tylko przez szybę, a wejście na wieżę poprzedzają szczegółowe kontrole bezpieczeństwa. Za dodatkową opłatą można jednak wspiąć się na sam szczyt konstrukcji przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności.

Australijskie miejsca zesłańców

Australijskie miejsca zesłańców (Australian Convict Sites). W rejonie Sydney znajdują się m.in.: Cockatoo Island, Hyde Park Barracks i Old Government House. Wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Góry Błękitne

Za zachodnimi obrzeżami aglomeracji Sydney znajduje się jeden z popularniejszych symboli Australii. Nazwa Góry Błękitne (ang. Blue Mountains) pochodzi od parującego olejku eukaliptusowego, który tworzy często błękitną mgiełkę nad górami. Najwyższym szczytem górskim jest One Tree Hill, a najbardziej znaną formacją górską Three Sisters w pobliżu miasteczka Katoomba. Wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Lokalne firmy turystyczne organizują jednodniowe wycieczki pozwalające na zwiedzenie kilku najbardziej widokowych miejsc w Górach Błękitnych.

Inne

W Sydney znajduje się kościół św. Filipa należący do najstarszej anglikańskiej parafii w Australii^[36]. Do atrakcji na obrzeżach Sydney należą m.in. Royal National Park i znajdujące się w nim klify z piaskowca Wedding Cake Rock. W mieście znajduje się m.in. Sea Life Sydney Aquarium(inne języki). W dawnym obserwatorium astronomicznym mieści się aktualnie placówka muzealna i edukacyjna.

Demografia

Sydney jest bardzo szybko rozwijającym się miastem. Pod koniec lat 50. XX wieku populacja przekroczyła 2 mln mieszkańców, w latach 70. XX wieku populacja przekroczyła 3 mln mieszkańców, natomiast 2016 roku populacja miasta przekroczyła już 5 milionów mieszkańców^[37].

Liczba mieszkańców w latach 1796–2019.
Źródło: Australian Bureau of Statistics^[38][39][37]

Gospodarka

Centrum Sydney

Sydney jest centrum przemysłowym, handlowym, finansowym i transportowym. Wiele największych firm krajowych, takich jak News Corporation, ma tu swoje siedziby. Sydneyska giełda Australian Securities Exchange jest największą w Australii. International Convention Centre Sydney jest głównym centrum konferencyjnym i kongresowym w Sydney.

Przeważa przemysł samochodowy, elektroniczny, maszynowy i spożywczy. Port w Sydney posiada nowoczesne urządzenia do obsługi statków kontenerowych, dlatego większość handlu zagranicznego Australii obsługiwana jest tutaj. Mięso, zboże i wełna są podstawowymi produktami eksportowymi.

W Sydney jest zarejestrowanych 480 910 z 2,1 mln firm w Australii. Pojazdów silnikowych jest zarejestrowanych 3 143 643. Średnia cena sprzedaży domu w Sydney wynosi $725,000. Średnia dochodów rocznych^[2] (z wyłączeniem emerytur i świadczeń rządowych) wynosi w Sydney $47 281^[2].

W Sydney odbyło się kilka wystaw światowych: Sydney Intercolonial Exhibition 1870^[40], Metropolitan Intercolonial Exhibition 1873 i Sydney International Exhibition 1879^[41][42], a także Światowe Dni Młodzieży 2008 (wraz z podróżą apostolską Benedykta XVI do Sydney), APEC Australia 2007, EB Games Expo 2016 i inne. Co roku odbywa się tu Sydney International Piano Competition, Biennale of Sydney, Oz Comic Con, Defqon.1, Field Day (festiwal), Granny Smith Festival, Nickelodeon Slimefest, Sydney Festival, Festiwal Filmowy w Sydney, Tropfest, Sydney Royal Easter Show, Vivid Sydney.

W 2017 roku Sydney było 53 najczęściej odwiedzanym miastem na świecie i najczęściej odwiedzanym w Australii i Oceanii z 3,86 miliona turystów w ciągu roku^[43].

W 2018 roku zostało zakwalifikowane na 9 miejscu wśród centrów finansowych świata^[44].

Sydney jest najwyżej notowanym australijskim miastem o znaczeniu globalnym, według wszystkich niezależnych rankingów. W rankingu Globalization and World Cities Research Network 2018 jest oznaczone jako metropolia pierwszej kategorii Alpha+ (7 miejsce na świecie)^[5]. W rankingu Global City Competitiveness Index 2012 opracowanym przez The Economist, Sydney uplasowało się na 15 miejscu^[6]. W rankingu Global Cities Index and Emerging Cities Outlook 2012, opracowanym przez A.T. Kearney(inne języki), znalazło się na 12 miejscu na świecie^[9]. Sydney jako jedyne australijskie miasto było notowane w rankingu Global Power City Index 2018, znajdując się na 10 miejscu na świecie^[7], oraz 14 miejscu w rankingu World’s Most Economically Powerful City 2015 opracowanym przez The Atlantic Monthly^[8].

Australia zajmuje drugie miejsce na świecie, jeśli chodzi o jakość życia^[45][46][47]. Sydney jest również wysoko notowane w rankingach dotyczących miast na świecie. W rankingu Mercer’s 2019 Quality of Living Rankings opracowanym przez Mercer, znajduje się na 11 pozycji na świecie^[48]. W rankingu Quality of Life Survey 2019 opracowanym przez Monocle(inne języki), znajduje się na 13 miejscu na świecie^[49]. W rankingu Global Liveability Report 2019 opracowanym przez The Economist, zajmuje 3 miejsce na świecie^[50], natomiast w rankingu World’s Best Cities to Live in 2017 opracowanym przez Global Finance(inne języki), Sydney zajęło 8 miejsce^[51]. Także, w rankingu Deutsche Bank w 2019, Sydney zajęło 10 miejsce^[52][53], a w rankingu InterNations Expat City Ranking 2019, zajęło 16 miejsce na świecie^[54][55].

Produkt miejski brutto Sydney – według danych SGS Economics and Planning – generuje 32,9%, czyli 1/3 produktu krajowego brutto Australii. Produkt miejski brutto na osobę w Sydney jest większy o 31 300 dolarów australijskich od pozostałej części stanu Nowa Południowa Walia^[56].

W rankingu wysokości zarobków, Sydney zajęło w 2019 roku 6 miejsce na świecie z zarobkami w wysokości 3599 dolarów USD miesięcznie^[53].

Transport

Sydney Central

Transport lotniczy obsługiwany jest przez port lotniczy Sydney, największe międzynarodowe lotnisko w Australii, które obsłużyło ponad 44,4 miliona pasażerów w 2019 roku^[10]. Na zachodzie Sydney budowane jest drugie lotnisko – Port lotniczy Western Sydney, które ma przejąć część ruchu z głównego portu lotniczego.

Głównym dworcem kolejowym jest Sydney Central. Sydney przecina kilka tras/linii kolejowych takich jak:

• Indian Pacific (wzdłuż południowego wybrzeża Australii, od Perth, poprzez Kalgoorlie i Adelaide)
• Great Southern(inne języki) (od Adelaide do Brisbane, w połowie drogi przecina zachodnie przedmieścia Sydney)
• Main Western(inne języki) (linia kolejowa od Sydney do Bourke)
• New South Wales XPT(inne języki) (pociąg pasażerski dużych prędkości)

Publiczny transport zbiorowy obejmuje m.in. tramwaje, autobusy oraz dwa typy kolei: lekka kolej i Sydney Trains. W budowie jest również metro.

Od Sydney rozpoczynają się trzy międzystanowe autostrady: Pacific Highway, Princes Highway i Hume Highway oraz szereg krótszych autostrad.

Sport

Najpopularniejszą dyscypliną sportu w mieście jest rugby 13-osobowe, a swoje siedziby w Sydney posiada większość drużyn ogólnonarodowej ligi NRL. Tradycyjnie bardzo popularne jest rugby 15-osobowe i krykiet. W ostatnich latach na znaczeniu przybiera futbol australijski i jego jedyny reprezentant w lidze AFL – Sydney Swans. W 2012 roku do AFL dołączyła druga drużyna, co ma doprowadzić ten sport na pierwsze miejsce pod względem zainteresowania w Sydney. W 2000 roku odbyły się tu Igrzyska Olimpijskie.

Obiekty sportowe

Największymi stadionami sportowymi są:

• Stadium Australia, pojemność 83 000 osób
• Sydney Cricket Ground, pojemność 48 000 osób^[57]
• Sydney Showground Stadium, pojemność 45 000 osób^[58]
• Allianz Stadium, pojemność 45 000 osób
• Western Sydney Stadium, pojemność 30 000 osób^[59]
• Henson Park, pojemność 30 000 osób
• Brookvale Oval, pojemność 23 000 osób
• Endeavour Field, pojemność 22 000 osób
• Jubilee Oval, pojemność 20 500 osób
• Belmore Sports Ground, pojemność 20 000 osób
• Campbelltown Stadium, pojemność 20 000 osób
• Leichhardt Oval, pojemność 20 000 osób
• Sydney United Sports Centre, pojemność 12 000 osób
• St George Stadium, pojemność 12 000 osób
• Blacktown ISP Oval i Bankstown Oval (w Blacktown International Sportspark), pojemność 10 000 i 8 000 osób

oraz duża liczba mniejszych.

Największą halą sportową jest Sydney Super Dome. Inna halą jest Sydney Olympic Park Sports Centre o pojemności ok. 5000 widzów.

Znajduje się tu tor wyścigowy Sydney Motorsport Park. W mieście funkcjonuje Australian Golf Club powstały w 1882 roku oraz Royal Sydney Golf Club powstały w 1893 roku. Konne tory wyścigowe: Canterbury Park Racecourse, Randwick Racecourse, Rosehill Gardens Racecourse, Warwick Farm Racecourse. Dunc Gray Velodrome to welodrom. Sydney International Aquatic Centre to centrum pływackie.

Kluby sportowe

• Sydney Blue Sox, klub baseballowy
• Sydney Swans, klub futbolu australijskiego
• Greater Western Sydney Giants, klub futbolu australijskiego
• Sydney Bears, klub hokejowy
• Sydney Ice Dogs, klub hokejowy
• Sydney Sixers, klub krykietowy
• Sydney Thunder, klub krykietowy
• New South Wales cricket team, klub krykietowy
• Sydney Kings, klub koszykarski
• New South Wales Waratahs, klub Super Rugby
• Canterbury-Bankstown Bulldogs, klub rugby league
• Cronulla-Sutherland Sharks, klub rugby league
• Manly Warringah Sea Eagles, klub rugby league
• Parramatta Eels, klub rugby league
• Penrith Panthers, klub rugby league
• St. George Illawarra Dragons, klub rugby league
• South Sydney Rabbitohs, klub rugby league
• Sydney Roosters, klub rugby league
• Wests Tigers, klub rugby league
• New South Wales Swifts, klub netballowy

Piłka nożna

Na Stadion Australia swoje mecze rozgrywa piłkarska reprezentacja.

Kluby profesionalne:

• Sydney FC – występuje w A-League, pięciokrotny Mistrz Australii (2006, 2010, 2017, 2019, 2020 – rekord); zdobywca Pucharu Australii w 2017 roku, zwycięzca Oceanicznej Ligi Mistrzów w 2005 roku.
• Western Sydney Wanderers FC – występuje w A-League, jednokrotny Mistrz Australii (2013), zwycięzca Azjatyckiej Ligi Mistrzów w 2014.

Ważniejsze kluby półprofesionalne i amatorskie:

• Sydney City – występuje w NSW Conference League South, czterokrotny Mistrz Australii (1977, 1980, 1981, 1982), trzykrotny zdobywca Pucharu Australii (2x Australia Cup: 1965, 1968; 1x NSL Cup: 1986)
• Sydney Olympic – występuje w New South Wales Premier League, dwukrotny Mistrz Australii (1990, 2002), dwukrotny zdobywca Pucharu Australii (1983, 1985).
• Sydney United – występuje w New South Wales Premier League, jednokrotny zdobywca Pucharu Australii (1987)
• APIA Leichhardt Tigers FC, jednokrotny Mistrz Australii (1987), trzykrotny zdobywca Pucharu Australii (1x Australia Cup: 1966; 2x NSL Cup: 1982, 1986)
• St George FC, jednokrotny Mistrz Australii (1983)
• Marconi Stallions FC, czterokrotny Mistrz Australii (1979, 1988, 1989, 1993).
• Parramatta FC, dwukrotny zdobywca Pucharu Australii (1991, 1994)

Imprezy sportowe

W 2000 roku odbyły się tu Igrzyska Olimpijskie.

W 2002 na Stadium Australia odbyła się jedyna runda żużlowego Grand Prix Australii. Na początku każdego roku odbywa się tutaj Sydney International, który jest głównym sprawdzianem przed wielkoszlemowym Melbourne. Co roku odbywają się tu regaty Sydney-Hobart.

W 2016 roku Sydney zostało ogłoszone organizatorem Invictus Games, a w 2018 odbyły się zawody na obiektach sportowych zbudowanych na potrzeby Igrzysk Wspólnoty Narodów.

Polonia

Sydney zamieszkuje ponad 12,5 tys. australijskiej Polonii. W 1949 w dzielnicy Chulora powstała pierwsza polska drużyna piłki nożnej. 24 września 1950 roku założono polską organizację „Polonia Soccer Club in Sydney”^[60]. Dla wiernych kościoła rzymskokatolickiego odbywają się msze w języku polskim^[61]. Odbywają się również spotkania religijne innych wyznań (m.in. Świadków Jehowy^[62]).

W mieście znajduje się polski Konsulat Generalny^[63].

Urodzeni w Sydney

Z tym tematem związane są kategorie: Ludzie urodzeni w Sydney, Ludzie związani z Sydney.

• Iggy Azalea, piosenkarka, raperka
• Claudia Black, aktorka
• Bryan Brown, aktor
• Rose Byrne, aktorka
• Toni Collette, aktorka^[64]
• Jai Courtney, aktor
• Joel Edgerton, aktor
• Natalie Imbruglia, piosenkarka
• Hugh Jackman, aktor
• Miranda Kerr, modelka
• Julian McMahon, aktor
• Elle Macpherson, modelka
• Poppy Montgomery, aktorka
• Alex Proyas, reżyser i producent
• Yvonne Strahovski, aktorka
• Jack Thompson, aktor
• Peter Weir, reżyser
• David Wenham, aktor
• Rebel Wilson, aktorka

Z Sydney pochodzą grupy muzyczne: AC/DC, Easybeats, INXS, Midnight Oil, Wolfmother, 5 Seconds of Summer i inne. Ponadto w mieście przez wiele lat mieszkali bądź mieszkają: Mel Gibson, Russell Crowe, Dolph Lundgren, Nicole Kidman, Naomi Watts, Paul Hogan.

Zobacz też

• Lista najwyższych budynków w Sydney
• Archidiecezja Sydney
• Katedra Najświętszej Maryi Panny w Sydney
• Fox Studios Australia
• Uniwersytet w Sydney

Przypisy

1. Australia. Series: This Way, Hunter Publishing, ISBN 978-2-88452-144-4.
2. Greater Sydney. itt.abs.gov.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-15)]. – Australian Bureau of Statisctics.
3. Świat z lotu ptaka. „Świat wiedzy”, s. 20. Ciechanów: Wydawnictwo Bauer. ISSN 2083-5825.
4. Australian Bureau of Statistics: Regional population. Australian Bureau of Statistics.
5. The World According to GaWC 2018. [w:] Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network [on-line]. Loughborough University. (ang.).
6. Economist Intelligence Unit: Global City Competitiveness Index 2012. (ang.).
7. Institute for Urban Strategies at The Mori Memorial Foundation: Global Power City Index 2018. (ang.).
8. World’s Most Economically Powerful City – The Atlantic Monthly, 2015.
9. A.T. Kearney: Global Cities Index and Emerging Cities Outlook 2012. (ang.).
10. Bureau of Infrastructure, Transport and Regional Economics: Airport Traffic Data. Airport Traffic Data 1985 to 2019..
11. Quality of Living Rankings – Mercer.
12. City of Sydney: Economic powerhouse. 2014.
13. City of Sydney: Economic profile. 2014.
14. Matt Wade: Tough week for a Sydney success story. The Sydney Morning Herald, 18 lutego 2012.
15. Jessica Irvine: Another shot at making city a finance hub. The Sydney Morning Herald, 2008.
16. TheT. Economist TheT., Safe Cities Index 2019 [online].
17. Sydney, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
18. City of Sydney: Greater Sydney. 2018.
19. Australian Bureau of Statistics: Greater Capital City Statistical Areas. 2012.
20. TimT. Brooker TimT., MeganM. Gee MeganM., Urban consolidation vs urban sprawl in Sydney: the debate rages on [online], Australasian Transport Research Forum – ATRF, 2009.
21. Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
22. Sydney, New South Wales – climatemps.com.
23. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Sydney (Observatory Hill) 1991–2020.
24. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Sydney Airport.
25. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Richmond RAAF Base.
26. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Parramatha North (Masons Drive).
27. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Campbelltown Swimming Centre.
28. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Terrey Hills AWS.
29. Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Glenorie (Old Northern RD)..
30. Sydney average sea temperature – seatemperature.org.
31. Lonely Planet Australia. Praca zbiorowa. Wyd. 14. Londyn: Lonely Planet, 2007, s. 104. ISBN 978-1741043105. (ang.).
32. Top 10 Beach Cities – National Geographic.
33. 100 best beaches around the world – CNN, 2017.
34. The world’s 50 most beautiful beaches to get you through another week inside – delicious.com.
35. Top 100 beaches on Earth 2020 – worldbeachguide.
36. St Philip's Anglican church York Street | The Dictionary of Sydney [online], dictionaryofsydney.org [dostęp 2023-02-19].
37. Australian Bureau ofA.B. Statistics Australian Bureau ofA.B., Australian Historical Population Statistics, 2008 [online].
38. Australian Bureau ofA.B. Statistics Australian Bureau ofA.B., 3105.0.65.001 – Australian Historical Population Statistics, 2006 [online]. Table 1. Population by sex, states and territories, 31 December 1788 onwards.
39. New South Wales GovernmentN.S.W.G. Gazette New South Wales GovernmentN.S.W.G., CENSUS [online].
40. Intercolonial Exhibition 1870 – The Dictionary of Sydney.
41. Pelle, Findling, ed. (2008). „Appendix B:Fair Statistics”. Encyclopedia of World’s Fairs and Expositions. McFarland & Company, Inc. s. 414. ISBN 978-0-7864-3416-9.
42. Sydney International Exhibition 1879 – Museum of Applied Arts & Sciences.
43. „Euromonitor International’s Top 100 City Destinations Ranking”.
44. Long Finance: The Global Financial Centres Index 23. marzec 2018.
45. The Where-to-be-born Index: The Highest And Lowest Scoring Countries – worldatlas.com.
46. The lottery of life – International – The Economist.
47. The Economist’s where-to-be-born index 2013 – statista.com.
48. Mercer: Mercer’s 2019 Quality of Living Rankings.
49. Quality of Life Survey 2019 – Monocle, 2019.
50. The Global Liveability Index 2019 – The Economist, 2019.
51. The World’s Best Cities to Live In 2017 – Global Finance, 2017.
52. These cities offer the best quality of life in the world, according to Deutsche Bank – CNBC, 2019.
53. Mapping the World’s Prices 2019 – Deutsche Bank Research, 2019.
54. The Best and Worst Cities in the World to Live and Work Abroad in 2020 – InterNations.org.
55. Expat Insider 2019. Australia cities – InterNations.org.
56. SGS Economics andS.E. Planning SGS Economics andS.E., 2018 GDP report: Gap in economic growth between cities and regions starting to close [online].
57. Austadiums.com, Sydney Cricket Ground [online].
58. Spotless Stadium [online], Sydney Showground [dostęp 2018-11-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-25].
59. BankwestB. Stadium BankwestB., Bankwest Stadium – The Home of Sport in Western Sydney [online].
60. Klub Polonia Sydney ma już 65 lat!. bumerangmedia.com, 2014-10-08. [dostęp 2017-06-04].
61. Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego: Msze po polsku, Australia. [dostęp 2017-06-04].
62. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-11].
63. Przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne RP w Australii i Papui Nowej Gwinei. sydney.msz.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-02)]. – sydney.msz.gov.pl.
64. Toni Collette – Informacje, Ciekawostki, Wywiady | najlepsze.net.pl [online], najlepsze.net.pl [dostęp 2020-12-21].

Kontrola autorytatywna (miasto):

• VIAF: 175760382
• LCCN: n79021855
• GND: 4058708-3
• NDL: 00628594
• LIBRIS: ljx005s44zffn5g
• BnF: 119398345
• SUDOC: 02733385X
• NKC: ge131023
• BNE: XX458534
• J9U: 987007554957205171
• NSK: 000585928
• BLBNB: 000088179

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3981840
• Britannica: place/Sydney-New-South-Wales
• Universalis: sydney
• SNL: Sydney
• Catalana: 0064779