Warszawa Śródmieście
przystanek kolejowy w Warszawie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Warszawa Śródmieście – przystanek i podziemny dworzec kolejowy w Warszawie znajdujący się na warszawskiej linii średnicowej przy Alejach Jerozolimskich 50, pomiędzy ulicami Marszałkowską i Emilii Plater. Obsługuje jedynie ruch aglomeracyjny i regionalny[5].
 nr rej. 31.12.2020 | |
 Warszawa Śródmieście, peron 2 (2015) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
| Data otwarcia |
23 czerwca 1949 (prowizoryczny dworzec) |
| Liczba pasażerów (2017) |
19,4 mln[1] |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów |
3[2] |
| Liczba krawędzi peronowych |
4[2] |
| Kasy |
|
| Linie kolejowe | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′45,61″N 21°00′26,96″E | |
Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego[6].
Dworzec powstał w miejscu przedwojennego, istniejącego do 1944 Dworca Głównego, na terenie dawnego Dworca Wiedeńskiego[7].
Pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście został zbudowany w 1949[7] (otwarcie nastąpiło 23 czerwca 1949[8]). Powstał w ramach odbudowy warszawskiej linii średnicowej ze zniszczeń wojennych. Mieścił się on w drewnianym pawilonie u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich[7]. Początkowo perony dworcowe mieściły się w wykopie[9].
W 1952, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, w miejsce obecnego Dworca Centralnego, gdzie wybudowano kolejny prowizoryczny dworzec[7]. Składał się on z dwóch drewnianych pawilonów[10]. Teren pierwszego dworca przykryto płytą betonową, na której urządzono zieleńce[7]. Przeniesienie dworca na zachód umożliwiło przystąpienie do budowy trzeciego – już stałego – dworca pod płytą przykrywającą wykop linii średnicowej[10].
W 1955 ukończono budowę dwóch pawilonów wejściowych do nowego stałego dworca według projektu architektów Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Wybudowano także część podziemną w stanie surowym, opartą na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony umieszczono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki[11].
Prace w podziemnej części dworca wznowiono po 1960 i zakończono w 1963 roku[7]. Nowoczesny projekt wnętrz wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski i Lech Tomaszewski[11]. Drewniane pawilony poprzedniego dworca przeznaczono na tymczasowy Dworzec Centralny dla pociągów dalekobieżnych wykorzystujących linię średnicową[10].
W trakcie budowy dworca w 1963 roku powstał fragment tunelu pieszego w kierunku wschodnim, który miał w przyszłości prowadzić z peronu 2. do stacji metra – pomimo tego, że budowy metra nie było wówczas nawet w odległych planach. Część podziemna dworca została otwarta 29 września 1963 roku[12].
Dworzec składa się z części podziemnej (perony i osobne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych z granitu. Pierwotnie trzyperonowy układ dworca zakładał ich specjalizację: skrajne obsługiwały podróżnych odjeżdżających w kierunku wschodnim lub zachodnim, środkowy – przyjeżdżających z obu kierunków (obsługa pociągu najpierw otwierała drzwi na peron środkowy dla wysiadających, potem na skrajny dla wsiadających, co pozwalało na uniknięcie kolizji podróżnych na peronach i w drzwiach wagonów)[13].
Każdy z trzech peronów ma po 2 niezależne wyjścia na powierzchnię (peron 1. i 3. na wysokości pawilonów, peron 2. na swoich końcach), istnieją też dwa przejścia podziemne w tym jedno nieczynne[14]. Czynne łączy wszystkie perony Śródmieścia i Dworca Centralnego[9]. Oprócz oddzielnych zespołów kas dla każdego kierunku, na dworcu zaprojektowano także cztery kioski gastronomiczne i przemysłowe, poczekalnie, zespoły sanitarne, pomieszczenia służbowe oraz bardzo rozbudowany zespół pomieszczeń technicznych[13]. Zaprojektowano schody ruchome prowadzące na dworzec, jednak ich nie zrealizowano[15]. Dworzec uzyskał odpowiednio izolowany i odwodniony strop przykryty warstwą ziemi, co umożliwia wegetację roślin[13]. We wnętrzu dworca umieszczono 52 mozaiki sufitowe i 27 mozaik ściennych. Ich głównym autorem był Wojciech Fangor, a wykonano je we włocławskich zakładach fajansowych. Kierunek zachodni oznaczono płytkami zielonymi i niebieskimi, a wschodni żółtymi, pomarańczowymi i czerwonymi[16]. Dworzec charakteryzował się także oryginalnymi krawędziami peronów, które były kolorowe i podświetlone od spodu świetlówkami[4][17].
Bezpośrednio po oddaniu do użytku dworzec zachwycał użytkowników swoją estetyką i funkcjonalnością, wynikającą z dużej przelotowości i zastosowania segregacji ruchu pieszego.
W 2006 roku rozpoczął się remont bardzo już zaniedbanego kompleksu dworcowego, zakończony w styczniu roku 2007[18]. Dworcowi przywrócono w większości stan sprzed 40 lat, świadomie rezygnując jednak z daleko idącej modernizacji – w planach na kolejne lata przewidziano wyburzenie pawilonów naziemnych i budowę centrum handlowego z częścią dworcową[9]. Ich likwidację przewiduje obowiązujący od 2010 plan zagospodarowania przestrzennego, który przewiduje budowę ulicy w miejscu placu z pawilonami[19][20]. W 2014 pawilony zewnętrzne przeszły kolejną doraźną renowację i remont elewacji, która była w bardzo złym stanie[19]. Plany likwidacji pawilonów były możliwe, bo nie były one objęte ochroną konserwatorską. Samo podziemie dworca od 2016 jest wpisane do gminnej ewidencji zabytków pod numerem SRO34200[21]. Pod koniec 2020 do rejestru zabytków wpisano najpierw zespół mozaik[16], a potem cały dworzec[22].
Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich i Zarządu Transportu Miejskiego[23]. Windę na dworcu zainstalowano w 2010[24].
W roku 2017 wymiana pasażerska wyniosła 19,4 mln osób (53,1 tys. dziennie), co dało jej 3. miejsce w Polsce[27].
W roku 2018 wymiana pasażerska wyniosła 17,4 mln osób (47,8 tys. dziennie), co dało jej 3. miejsce w Polsce[27].
W roku 2019 wymiana pasażerska wyniosła 16,2 mln osób (44,5 tys. dziennie), co dało jej 4. miejsce w Polsce[27].
W roku 2020 wymiana pasażerska wyniosła 7,2 mln osób (19,8 tys. dziennie), co dało jej 9. miejsce w Polsce[27].
W roku 2021 przystanek obsłużył 6,7 mln osób (18,4 tys. pasażerów na dobę), co dało mu 11. miejsce w Polsce[28].
Tablice pamiątkowe
- Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego (pawilon wschodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[29].
- Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński i odjazd pierwszego pociągu do Grodziska 14 czerwca 1845 (pawilon wschodni)[29].
- Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, zasłużonego dla elektryfikacji kolei w Polsce (pawilon zachodni), odsłonięta 23 marca 1988[29].
- Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej w dniach 24 października 1942 i 17 stycznia 1943 na lokal „Mitropa” (pawilon zachodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[29].
Od początku istnienia dworca przewiduje się wybudowanie przejścia podziemnego[12] do otwartej w 1998 stacji metra Centrum[9], jednak jego budowa opóźnia się[14]. Kwestia budowy łącznika powróciła w latach 2018–2019[30]. Jednym z możliwych wariantów jest budowa łącznika jedynie do placu przed wejściami do metra[31], rozważane jest także stworzenie bezpośredniego połączenia stacji metra z Dworcem Centralnym z odnogą do dworca Warszawa Śródmieście[32]. W styczniu 2021 ogłoszono przetarg na wykonawcę analizy trzech wariantów wykonania połączenia między dworcami i stacją metra[33].
- 31 grudnia 1963, kilka miesięcy po oddaniu dworca do użytku, na peronach odbył się bal sylwestrowy[34], który uwieczniła m.in. Polska Kronika Filmowa[35].
- Dworzec wystąpił w kilku filmach m.in. w Beacie zakochany w tytułowej bohaterce Olek Smoleński po kilku dniach poszukiwań spotyka ją na tym dworcu i namawia do powrotu do domu. Z kolei w Spotkaniu ze szpiegiem Maria Polińska spotyka się tam z imperialistycznym szpiegiem Bernardem[36].
- Od kwietnia do sierpnia 2006 roku, w ramach imprezy „Dekarock Antyradia” zorganizowanej przez rozgłośnię, na dachu dworca koncerty zagrały zespoły: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy i Homo Twist[37][38].
- W wydanej w 2014 roku postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 i jej kontynuacji Dworzec Śródmieście Bartka Biedrzyckiego został opisany jako jedno z miejsc, gdzie po wojnie atomowej znaleźli schronienie ocaleni warszawiacy[39].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
