Źródlarka karpacka

Źródlarka karpacka (Bythinella austriaca) – gatunek bardzo małego, słodkowodnego ślimaka z podgromady Caenogastropoda, występujący wyłącznie w zbiornikach z zimną, dobrze natlenioną wodą o stałej temperaturze, w centralnej i południowej Europie^[4].

Źródlarka karpacka

Bythinella austriaca
(Frauenfeld, 1857)[1]
Dwa osobniki źródlarki karpackiej pełzające po dnie
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Podgromada	Caenogastropoda[2]
Rząd	Littorinimorpha[2]
Nadrodzina	Truncatelloidea[2]
Rodzina	Bythinellidae[2]
Rodzaj	Bythinella
Gatunek	Bythinella austriaca
Synonimy
Bythinella (Bythinella) austriaca (Frauenfeld, 1857)[2] Bythinella intermedia Mahler, 1950[2] Microna saxatilis intermedia (Mahler, 1950)[2] Paludinella (Bythinella) austriaca Frauenfeld, 1857[2] Paludinella austriaca Frauenfeld, 1857[2] Paludinella lata Frauenfeld, 1863[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Cechy morfologiczne

Muszla wałeczkowata do wałeczkowato-jajowatej, ze stępionym, lekko skośnie ściętym szczytem. Skręty w liczbie od 4 do 5, oddzielone głębokim szwem, ostatni skręt lekko (bocznie) przypłaszczony. Muszla mocna, białoszara lub żółtawa, lekko zmętniona lecz przeświecająca, delikatnie kreskowana na powierzchni. Otwór muszli jajowaty, z tępym kątem w górnej części, jego brzeg odstaje od powierzchni poprzedniego skrętu. Krawędź otworu czasami brunatna (muszlę często porastają glony). Wieczko błoniaste, rogowe, o budowie spiralnej. Dołek osiowy otwarty, szczeliniasty. Wysokość muszli: od 2,3 mm do 3,2 mm, szerokość: 1,2–1,8 mm^[4]. Ciało jasnoszare, lekko opalizujące, grzbiet ryjka i nogi lekko pigmentowane. Stopa wcięta z przodu, w tylnej części zaostrzona. Czułki stosunkowo grube i długie, oczy położone na ich nasadzie. Skrzele grzebykowate, w jamie płaszczowej u samców widoczne prącie z wyrostkiem gruczołowym^[4].

Gatunek bardzo zmienny, poszczególne populacje mogą znacznie różnić się cechami fenotypowymi. W populacjach występujących w Polsce wyróżniono następujące formy^[4]:

• Bythinella austriaca f. hungarica (Hazay) – muszla cylindryczna, skrętów 5½, ostatni stanowi połowę całkowitej szerokości; występuje w Tatrach;
• Bythinella austriaca f. cylindrica (Frauenfeld) – muszla cylindryczna, krepa, skrętów 4–4½, występuje w Tatrach i na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej;
• Bythinella austriaca f. ehrmanni (Pax) – relikt glacjalny, muszla bardzo wysmukła, szczyt mocno ukośnie ścięty; występuje w Kotlinie Kłodzkiej.

Występowanie

Obszar występowania źródlarki karpackiej obejmuje Alpy Wschodnie i Karpaty, znane są jednak też izolowane stanowiska poza głównym zasięgiem^[5][6][7]. W Polsce występuje na Górnym Śląsku, Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej, Sudetach, Beskidzie Zachodnim, Pieninach, Tatrach i Bieszczadach^[4].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Gatunek steno-oligotermiczny, zasiedla głównie źródła, potoki, czasami także jeziora z zimną, dobrze natlenioną wodą o stałej temperaturze na terenach wyżynnych i górskich. Temperatura zasiedlanych zbiorników nie przekracza 10 °C. Wymaga wody lekko alkalicznej (pH 7,2–8), o dużej zawartości wapnia. Zbiorniki te są zwykle płytkie, zarośnięte, z dnem mulistym, mulisto-kamienistym lub kamienistym. Często spotyka się te ślimaki wśród wilgotnych mchów, butwiejących liści i roślinności wodnej na obrzeżu źródeł i potoków, ponad poziomem wody^[4].

Odżywianie

Zdrapywacze odżywiający się glonami peryfitonowymi i detrytusem^[4].

Rozmnażanie

Zwierzęta rozdzielnopłciowe, stosunek samców do samic 1:1. Rozród odbywa się wczesną wiosną^[4].

Zobacz też

• mięczaki Polski