Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
37 mm armata przeciwpancerna M3
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Armata przeciwpancerna 37 mm M3 – amerykańska armata przeciwpancerna kalibru 37 mm z okresu II wojny światowej.
Pierwsza armata przeciwpancerna US Army. W 1940 roku została standardową armatą przeciwpancerną amerykańskiej piechoty. Jej rozmiary pozwalały na holowanie przez samochód terenowy Willys Jeep. Wzrost grubości pancerzy niemieckich czołgów spowodował, że od 1943 roku w jednostkach walczących w Europie działo to było zastępowane brytyjską armatą 6-funtową. Na Pacyfiku, gdzie pancerze japońskich czołgów były znacznie cieńsze, armata służyła aż do zakończenia wojny w 1945 roku.
Tak jak wiele lekkich armat przeciwpancernych, M3 była używana także jako działo piechoty, strzelające pociskami odłamkowymi i kartaczami. W wariantach czołgowych montowano ją w M2 Light Tank, M3 Lee, M5 Stuart i M6 Heavy Tank oraz samochodzie pancernym M8 Greyhound, a także na różnego typu konstrukcjach samobieżnych.
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
W połowie lat 30. XX wieku w US Army istniały kompanie i pułki przeciwpancerne, uzbrojone w wielkokalibrowe, półcalowe karabiny maszynowe. Pomimo że istniał pomysł zastąpienia ich działami przeciwpancernymi, sytuacja zmieniła się dopiero po wybuchu wojny domowej w Hiszpanii. Doświadczenia bojowe z Hiszpanii wskazywały, że lekkie działa przeciwpancerne, takie jak niemiecki 3,7 cm PaK 36, pozwalają na zneutralizowanie zagrożenia płynącego z rozwoju broni pancernej[1].
W styczniu 1937 roku Służba Uzbrojenia US Army zaleciła rozwój tego typu broni[1]. Do testów zakupiono dwa działa PaK 36[2]. Prace nad nową bronią nadzorowała piechota, przyszły główny użytkownik armaty, oczekująca lekkiego działa, które mogłaby poruszać sama obsługa. Nie widzieli konieczności używania kalibru większego niż w działach niemieckich[1], miało więc otrzymać taki sam kaliber jak popularne wtedy działa przeciwpancerne: Bofors 37 mm, czechosłowacka 3.7 cm kanon PÚV vz. 34 czy japońska Typ 94.
Rozwój i testowanie kontynuowano po 1938 roku. Kilka wariantów działa i łoża zaproponowano do 15 grudnia, a połączenie działa T10 i lawety T5 otrzymało oficjalną desygnatę „37mm Gun M3 on Carriage M4”[1]. Mimo że broń wzorowano na niemieckiej PaK 36 i często jest uznawana za jej kopię[3], armata M3 różniła się znacząco konstrukcją i używała innej amunicji.
Armaty produkowano w Watervliet Arsenal a lawety w Rock Island Arsenal. Pierwsze działa tego typu były gotowe na początku 1940 roku[1], a produkcję kontynuowano do 1943 roku.
W trakcie produkcji wprowadzono kilka modyfikacji. Zmodyfikowano osłonę działa, zwiększono także kąt ostrzału w poziomie (zmodyfikowana laweta miała oznaczenie M4A1, standaryzowano ją 29 stycznia 1942 roku). Sztab próbował zmodernizować wszystkie lawety M4 do modelu M4A1, jednakże procesu tego nie ukończono[1]. Kolejną zmianą było dodanie na lufie gwintu, służącego do montażu nowego hamulca wylotowego (lufa M3A1, wprowadzona 5 marca 1942)[2][5].
Planowano zwiększyć przebijalność pocisku poprzez zamontowanie stożkowej nasadki na lufę (np. brytyjskiej Littlejohn adaptor), która miałaby zwiększyć prędkość początkową pocisku. Rozwiązanie to testowano, ale nie weszło do użycia. Również eksperymenty z wyrzutniami rakietowymi na łożu typu M4 nie dały żadnych praktycznych rozwiązań[1].
Remove ads
Konstrukcja
Lufa monolityczna, kuta, z gwintem o dwunastu bruzdach, gwint prawoskrętny o skoku 925 mm. Zamek klinowy, o pionowym ruchu klina. Lufę wyposażono w oporopowrotnik hydrauliczno-sprężynowy[6].
Laweta z dwoma ogonami, na kołach wyposażonych w opony[6].
Celownik teleskopowy M6, mechanizm podniesieniowy, oraz kierunkowy umieszczone po lewej stronie armaty. W razie potrzeby możliwe było odłączenie mechanizmu kierunkowego i szybka zmiana położenia lufy w poziomie bez jego użycia[6].
Remove ads
Organizacja
Podsumowanie
Perspektywa
US Army
Według organizacji z kwietnia 1942 roku każdy batalion piechoty powinien posiadać pluton przeciwpancerny z czterema działami 37 mm (holowanymi przez Jeepy), a każdy pułk – pluton z dwunastoma działami (holowanymi przez 3/4-tonowe ciężarówki). Każdy z czterech dywizyjnych dywizjonów artylerii posiadał sześć dział przeciwpancernych, frontowy batalion inżynieryjny dziewięć (holowanych przez M2 Half Track), na dodatek sztab dywizji miał cztery działa, a kompania naprawcza dwa[7].
Pomimo że wczesna organizacja zawierała dywizyjny batalion przeciwpancerny (dwie kompanie dział 37 mm i jedna kompania dział 75 mm, w grudniu 1941 roku bataliony ppanc wycofano ze struktur dywizji i zreorganizowano w bataliony niszczycieli czołgów[8].
W 1942 roku sformowano pierwszą amerykańską dywizję powietrznodesantową. Zgodnie z jej strukturą organizacyjną powinna mieć 44 działa przeciwpancerne M3: cztery w artylerii dywizyjnej, 24 w batalionie przeciwlotniczo-przeciwpancernym i osiem w dwóch pułkach oddziałów szybowcowych. Oddziały spadochronowe nie miały żadnych dział ppanc. W praktyce dywizje powietrznodesantowe często miały tylko jeden pułk szybowcowy, dlatego posiadały 36 dział M3[9]. Armaty przeciwpancerne 37 mm znajdowały się także w pułkach jedynej sformowanej w USA dywizji górskiej – 10 Dywizji[10].
Ostatecznie amerykańska dywizja pancerna przed reorganizacją w marcu 1942 posiadała 68 dział tego typu – 37 w pułku piechoty (cztery w każdej kompanii i jedna w sztabie pułku), 27 w batalionie inżynieryjnym, trzy w kolumnie dywizyjnej i jedną w sztabie dywizji[11].
Piechota Morska
Przed reorganizacją z 1 czerwca 1942 roku funkcję broni przeciwpancernej w oddziałach piechoty morskiej Stanów Zjednoczonych pełniły działka automatyczne kalibru 20 mm w pułkowej kompanii ogniowej (trójplutonowej) i w batalionowej kompanii ogniowej (jednoplutonowej). W praktyce jednostki używały działa z I wojny światowej Canon d'Infanterie de 37 modèle 1916 TRP do treningu. Zostały uzbrojone w armaty przeciwpancerne M3 przed wysłaniem na front. Dodatkowo dywizyjny batalion specjalny był uzbrojony w samobieżne M6 Fargo[12].
Po reorganizacji z 15 kwietnia 1943 roku działa samobieżne w dywizyjnym batalionie specjalnym zastąpiono 18 holowanymi działami 37 mm w trzech bateriach po sześć dział. Kompania ogniowa pułku piechoty otrzymała 12 dział w trzech plutonach po cztery armaty. Działa przeciwpancerne usunięto ze szczebla batalionu. Podsumowując, dywizja piechoty morskiej posiadała 54 armaty tego typu.
Reorganizacja z dnia 5 maja 1944 roku przyniosła kolejne zmiany. Usunięto dywizyjny batalion specjalny, pozostawiając w dywizji 36 dział 37 mm. Kolejne reorganizacje przyniosły następujące zmiany: pułkowe kompanie ogniowe zredukowano do dwóch plutonów, zostawiając 24 działa tego typu w dywizji[13].
Pozostali użytkownicy
Największym odbiorcą dział M3 w ramach programu Lend-Lease Act były Chiny (1669 dział). Z pozostałych krajów: Chile (198), Francja (130), Wielka Brytania (78), Związek Radziecki (63), Salwador (9), Kolumbia (4), Boliwia (4), Kuba (1), oraz inne kraje (100)[14]. Niektóre kraje używały ich aż do lat 70.
Remove ads
Służba bojowa
Podsumowanie
Perspektywa
Pierwsze użycie bojowe dział M3 miało miejsce w kampanii filipińskiej[8]. Dowiodły swojej wartości podczas walk o Guadalcanal, gdzie z sukcesem zwalczały japońskie czołgi i piechotę[15]. Były szczególnie efektywne przeciw słabo opancerzonym, rzadko operującym w dużych grupach czołgom japońskim. Lekkość działa pozwalała na łatwe przemieszczanie go w trudnym terenie. Na przykład podczas ataku japońskich czołgów na Betio w ramach walk o Wyspy Gilberta amerykańscy marines byli w stanie przeciągnąć działa przez wysoki na pięć stóp (1,5 m) wał nadmorski[16]. Amunicji burzącej (HE) i kartaczy używano do zatrzymywania zmasowanych ataków japońskiej piechoty. Działa M3 były średnio efektywne przeciw fortyfikacjom przeciwnika ze względu na zbyt mały ładunek pocisku burzącego. Ogólna efektywność i łatwość używania spowodowała, że piechota morska i niektóre oddziały armii stosowały te działa aż do końca wojny na Pacyfiku[8]. Część jednostek marines, niezadowolona z małej powierzchni osłony, powiększała ją samodzielnie. Te przeróbki miały często falistą krawędź górną dla poprawy kamuflażu. Standardowy zestaw był testowany w 1945, ale nie doczekał się wdrożenia[17].
Doświadczenia z użycia dział M3 w kampanii afrykańskiej były zupełnie inne. Działo nie miało wystarczającej siły ognia do zwalczania późnych wersji niemieckich czołgów PzKpfw III i PzKpfw IV. Po amerykańskiej porażce na przełęczy Kasserine w lutym 1943 roku raporty jednostek używających dział 37 mm mówiły o pociskach „odbijających się jak szklane kulki” od wież i pancerzy czołowych niemieckich czołgów oraz uznały działo za „bezużyteczne, chyba że obsługa wytrzyma nerwowo i będzie strzelać ze 100 jardów (91 m)”. Dowództwo początkowo nie było pewne, czy winić należy przestarzałą konstrukcję dział M3, czy kiepską taktykę i brak doświadczenia załóg. Jednak już 26 maja 1943 roku reorganizacja zakładała zastąpienie dział M3 brytyjskimi armatami 6-funtowymi produkowanymi w USA[18], ciągniętymi przez ciężarówki Dodge 1/2 tony. Dopiero wiosną 1944 roku brytyjskie działa 6-funtowe pojawiły się na polach bitew w znacznej liczbie[8].
10 lipca alianci wylądowali na Sycylii, dając początek kampanii włoskiej. Tego dnia działa 37 mm zademonstrowały skuteczność przeciw czołgom starych modeli. Były w stanie odeprzeć ataki należących do Włochów Renault R-35, lecz gdy na polu bitwy pojawiły się niemieckie PzKpfw VI Tiger z Dywizji Hermann Göring, działa M3 nie były w stanie im się przeciwstawić. Front włoski miał niższy priorytet od frontu zachodniego i działa M3 wykorzystywano tam jeszcze pod koniec 1944 roku[19].
W połowie 1944 roku nawet wojska powietrznodesantowe, preferujące broń jak najlżejszą i najprostszą, zarzuciły używanie armat M3. Wcześniej, w 1943 roku, dowództwo sił powietrznodesantowych odrzuciło brytyjskie działa 6-funtowe, argumentując decyzję niemożnością ich transportowania drogą powietrzną[20] i jeszcze w lutym 1944 roku w tabeli sprzętu i organizacji dywizji powietrznodesantowej figurowały działa 37 mm. Jednakże 82. i 101 Dywizja Powietrznodesantowa były uzbrojone podczas lądowania w Normandii w działa 6-funtowe z łożem Mk III zaprojektowanym do transportu w szybowcu Airspeed Horsa. Tę zmianę oficjalnie wprowadzono w grudniu 1944 roku[21].
Działa M3 wycofano ze służby w US Army wkrótce po zakończeniu wojny[5].
Remove ads
Warianty
- Wersje testowe:
- Warianty seryjne:
- Wersje lawety:
- T1, T1E1 – prototypy[1]
- T5 standaryzowana do M4 – pierwsza zaadaptowana wersja[1]
- M4A1 (1942) – laweta z ulepszonym mechanizmem kierunkowym[1]
- w 1942 roku dowództwo sił spadochronowych poprosiło o wersję przystosowaną do transportu powietrznego. Prototyp był testowany, ale w 1943 projekt został zarzucony jako niepotrzebny[1]
5 Armia podczas kampanii włoskiej wyposażała działa eksperymentalnie w 15 rakiet lotniczych kalibru 114 mm w pięciu rzędach po trzy, montując je ponad tarczą działa[23].
Remove ads
Wersje samobieżne
Podsumowanie
Perspektywa
Dwa warianty dział czołgowych bazowały na dziale M3. Pierwsze zaprojektowane jako M3A1 zostało standaryzowane jako M5 13 października 1939 roku. Było krótsze o 129 milimetrów (5,1 cala) od pierwowzoru, co miało na celu uniknięcie uszkodzeń podczas działania w terenie zadrzewionym. Później powstał wariant z zamkiem półautomatycznym (otwierającym się automatycznie po strzale). Ten wariant początkowo oznaczony M5E1, został przyjęty jako M6 w listopadzie 1940 roku – posiadał lufę pełnej długości. Lufy M5 i M6 były montowane na identycznych łożach, ale zamiana M5 na M6 i odwrotnie powodowała nieprawidłowe wyważenie armaty, przez co takie zamiany były zabronione[22].
Te warianty były montowane w następujących modelach czołgów i dział samobieżnych:
- M2 Light Tank
- M3/M5 Stuart
- M22 Locust
- M3 Lee
- M6 Heavy Tank
- LVT(A)-1 „amtank”
- 37mm Gun Motor Carriage T22
- Armored Car T13
- T17 Armored Car oraz w brytyjskiej wersji Staghound.
- T18 Boarhound
- Armored Car T19
- T27 Armored Car
- M38 Armored Car
- Humber Armoured Car
Działo było również użyte w czołgu M2 Medium Tank (lufa T3)[24]. oraz w 37mm Gun Motor Carriage T42[25].
Dodatkowo działo było montowane w różnych pojazdach. Tylko M6 Fargo był spośród nich masowo produkowany;
- 37mm Gun Motor Carriage T2[26]
- 37mm Gun Motor Carriage T8 (Ford 4x4 „Swamp Buggy”)[27]
- 37mm Gun Motor Carriage T13, T14 (Willys 6x6 „Super Jeep”)[28]
- 37mm Gun Motor Carriage T21 / M4 / M6 (Fargo 3/4 ton 4x4 truck)[29]
- 37mm Gun Motor Carriage T33 (Ford 3/4 ton 4x4 cargo carrier)[30]
- M3A1E3 Scout Car[31]
Działo było też czasem montowane na M2 Half Track[32], na M29 Weasel[5] oraz na Willys Jeepie.
W kilku wypadkach działa te były montowane także na kutrach typu PT dla zwiększenia ich siły ognia. Jedną z takich jednostek był PT-109, którym dowodził John F. Kennedy. Armaty pozbawione kół były instalowane na desce przymocowanej bezpośrednio do pokładu[33].
Remove ads
Amunicja
Podsumowanie
Perspektywa
Armata M3 używała różnej amunicji. Dostępne były pociski przeciwpancerne, odłamkowo-burzące, oraz kartacze.
Remove ads
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads