Adam Kowalski (żołnierz)

Adam Józef Kowalski^[a] (ur. 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, zm. 3 marca 1947 w Edynburgu) – major^[1] Polskich Sił Zbrojnych, legionista, dziennikarz, poeta, redaktor „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”.

Ten artykuł dotyczy żołnierza. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Adam Józef Kowalski

major[1]
Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1896 Rzeszów
Data i miejsce śmierci	3 marca 1947 Edynburg
Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Legiony Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, w rodzinie Wincentego i Marcjanny z Gagalów^[3]. Był wnukiem powstańca styczniowego, Józefa Kowalskiego. Ukończył szkołę powszechną i wydziałową oraz seminarium nauczycielskie w Rzeszowie.

W latach 1912–1914 należał do Związku Strzeleckiego^[3]. Na I wojnę światową wyruszył w sierpniu 1914 r. wraz z 2 kompanią rzeszowską Legionów Polskich pod dowództwem Mariana Bolesławicza. W listopadzie tego roku został ciężko ranny w bitwie pod Krzywopłotami. Podczas szpitalnej rekonwalescencji przygotował się do matury, którą zdał w maju 1915 r. W tymże samym roku zadebiutował jako poeta. Początkowo był żołnierzem oddziałów pomocniczych I Brygady. W maju 1916 r. przeszedł do 3 pp II Brygady Legionów Polskich i brał udział w jego walkach nad Styrem oraz pod Stochodem, tam też zachorował na tyfus plamisty. Po wyleczeniu wrócił do służby wojskowej, awansował. W tym czasie napisał wiele wierszy oraz piosenek związanych tematycznie z życiem żołnierza na froncie. Po kryzysie przysięgowym był internowany w Huszt, wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski.

W listopadzie 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, początkowo w 17 p.p., następnie na różnych stanowiskach w służbie kulturalnej i oświatowej wśród żołnierzy. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie. Pełnił funkcję szefa sekcji oświatowej 2 Armii, a także kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów w Wilnie. Jednocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa „Reduta”. Kierował referatem oświatowym w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a następnie już w randze kapitana, był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. Kierował także redakcją „Polski Zbrojnej”. W 1932 w Biurze Ogólno Organizacyjnym Ministerstwa Spraw Wojskowych^[4]. W kwietniu 1933 został przeniesiony do Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego w Warszawie^[5]. W marcu 1934 roku został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w WINW^[6]. W 1938 był ponownie w korpusie oficerów administracji, grupa administracyjna^[7].

Napisał wiele utworów, spośród których znacząca część zyskała popularność. Zebrał je w tomach m.in. „Lutnia w tornistrze” (1934), „100 pieśni żołnierskich” (1937)^[8] oraz „Wiersze o Komendancie” (1938). Wyjątkowe miejsce w latach międzywojennych zyskały jego pieśni: „Pieśń o Generale Edwardzie Śmigłym-Rydzu”, „Jedzie, jedzie na Kasztance”, „Miała matka trzech synów” i „Morze, nasze morze”. W czasie wojny polsko-bolszewickiej napisał "Leguny w niebie".

Był uczestnikiem kampanii wrześniowej, został internowany w obozie Balș w Rumunii, gdzie, w październiku 1939, napisał „Modlitwę Obozową”^[9], która została spopularyzowana w Polskich Siłach Zbrojnych i w Polsce Podziemnej.

Po opuszczeniu obozu od kwietnia 1940 r. służył w Armii Polskiej we Francji, po ewakuacji zaś do Wielkiej Brytanii został przydzielony do formującego się w Szkocji 2 batalionu strzelców „Kratkowane Lwiątka”. Od sierpnia 1940 był kierownikiem referatu kulturalno-oświatowego 1 Brygady Strzelców, był też redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”. W tym czasie nadal tworzył wiersze i pisał teksty do popularnych szopek noworocznych. Na obczyźnie ukazał się zbiór jego wierszy i pieśni z lat 1939–1942 „Kierunek: WISŁA!” (Glasgow, 1943 r.). Tytuł zbioru pochodzi z siedmiostrofowego wiersza z dopiskiem: „Szkocja 1942”.

1 stycznia 1945 został awansowany na stopień majora i dostał przydział do dowództwa 4 Dywizji Piechoty (PSZ) służąc do końca wojny na stanowisku dowódcy plutonu opieki nad żołnierzem^[1].

Od 1926 był mężem Ireny Winczewskiej^[3].

Po wojnie nie wrócił do Polski, zmarł 3 marca 1947 r. w Edynburgu w Wielkiej Brytanii, pochowany na cmentarzu Corstrophine w kwaterze wojskowej.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1932)^[10][11]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1938)^[12]
• Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)^[13][14]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[15]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[3]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[3]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[3]

Zobacz też

• polskie pieśni hymniczne
• szanta (pieśń)

Uwagi

1. Do 31 maja 1935 w ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Adam III Kowalski”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko. 1 czerwca 1935 ogłoszono sprostowanie imion z „Adam III” na „Adam Józef”^[2].