Aleksander Ścibor-Rylski

Aleksander Ścibor-Rylski, ps. „Ostoja” (ur. 16 marca 1928 w Grudziądzu, zm. 3 kwietnia 1983 w Warszawie) – polski pisarz, reżyser i scenarzysta filmowy^[1], m.in. autor scenariuszy do filmów Popioły (1965), Człowiek z marmuru (1977), Człowiek z żelaza (1981) i do serialu telewizyjnego Lalka (1977). Twórca postaci Mateusza Birkuta.

Aleksander Ścibor-Rylski

Ostoja

Data i miejsce urodzenia	16 marca 1928 Grudziądz
Data i miejsce śmierci	3 kwietnia 1983 Warszawa
Narodowość	polska
Język	język polski
Dziedzina sztuki	literatura piękna, film
Odznaczenia

Grób Aleksandra i Jadwigi Ścibor-Rylskich na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie

Życiorys

Syn Jerzego i Ireny z Ciesielskich. Podczas okupacji hitlerowskiej służył w Szarych Szeregach oraz Armii Krajowej. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, gdzie był łącznikiem dowódcy w Zgrupowaniu „Żniwiarz”^[2]. Został podczas walk ciężko ranny. Później opuścił miasto z ludnością cywilną.

Po wojnie w 1946, zadebiutował jako poeta i prozaik. W latach 1946–1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, której ostatecznie jednak nie ukończył^[3]. Od 1948 do 1954 był członkiem redakcji tygodnika Żołnierz Polski, gdzie pełnił m.in. funkcję kierownika działu kulturalnego. W 1950 wydał, napisaną w duchu socrealizmu, powieść pt. Węgiel, która zapewniła mu pozycję najzdolniejszego pisarza socrealisty. W latach 1955–1957 wchodził w skład redakcji Nowej Kultury. Od 1951 był związany z kinematografią jako scenarzysta i reżyser.

W latach 1955–1965 był kierownikiem literackiego Zespołu Filmowego „Rytm”. W latach 1972–1978 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Pryzmat”.

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie (kwatera E-V-2-2-11)^[4].

Twórczość

Książki

• Cykl Biblioteka Przodowników Pracy
  • Orczewski i jego brygada (1949)
  • Górnicze gołębie pokoju: (o Wiktorze Markiewce) (1950)
  • „Pancerz” Józefa Szulca (1950)
  • Stasiek Kaluga staje do współzawodnictwa (1950)
• Węgiel (1950)
• Dwanaście felietonów (1951)
• Sprawa Szymka Bielasa (1953)
• Wieczór u Hanysa Dębiczka (1954)
• Iwan (1954)
• Cień i inne opowiadania (1955)
• Styczeń (1956)
• Ich dzień powszedni (1957)
• Złote koło (seria Ewa wzywa 07..., 1971)
• S.O.S. (1974, pod nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
• Pierścionek z końskiego włosia (1991)

Źródła^[5][6].

Filmografia

• Człowiek z żelaza – scenariusz (1981)
• Lalka (serial) – scenariusz (1977)
• Człowiek z marmuru – scenariusz (1976)
• Dagny – scenariusz (1976)
• S.O.S. (serial telewizyjny) – scenariusz (1974, podpisany nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
• Gniazdo – scenariusz (1974)
• Agent nr 1 – scenariusz (1971)
• Seksolatki – scenariusz (1971)
• Trąd – scenariusz (1971)
• Złote Koło – scenariusz (1971)
• Południk zero – scenariusz (1970)
• Sąsiedzi – reżyseria, scenariusz (1969)
• Wilcze echa – reżyseria, scenariusz (1968)
• Morderca zostawia ślad – reżyseria, scenariusz (1967)
• Popioły – scenariusz (1965)
• Jutro Meksyk – reżyseria, scenariusz (1965)
• Późne popołudnie – reżyseria, scenariusz (1964)
• Ich dzień powszedni – reżyseria, scenariusz (1964)
• Czarne skrzydła – scenariusz (1962)
• Dom bez okien – scenariusz (1962)
• Dotknięcie nocy – scenariusz (1961)
• Rok pierwszy – scenariusz (1960)
• Ostatni strzał – scenariusz (1959)
• Pigułki dla Aurelii – scenariusz (1958)
• Cień – scenariusz (1956)

Źródło^[1]

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Aleksandra Ścibora-Rylskiego.

Na motywach jego książki z pierwszej połowy lat sześćdziesiątych Pierścionek z końskiego włosia Andrzej Wajda nakręcił w 1992 r. film Pierścionek z orłem w koronie.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1975)^[7]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[8]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[9]

Nagrody

• Nagroda Państwowa III stopnia (1951)^[10][11]
• III Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1954)
• Nagroda Związku Literatów Polskich (1954)
• Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1954)
• II nagroda za tekst „Złote koło” w Konkursie na tv widowisko sensacyjne (1970)
• Nagroda Polskiego Radia II stopnia (1974)
• Nagroda prezesa Komitetu ds. Radia i TV (zespołowa) za scenariusz filmu „Lalka” (1979)

Upamiętnienie

Jest patronem ławeczki w Parku Ratuszowym w Krakowie w dzielnicy XVIII Nowa Huta, o czym informuje tabliczka. Patroni ławeczek w przestrzeni publicznej są wybierani w ramach projektu Kody Miasta realizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, operatora tytułu Kraków Miasto Literatury UNESCO, którym Kraków został uhonorowany w 2013 roku^[12][13].

W 1993 powstał film dokumentalny Człowiek z szuflady. Aleksander Ścibor-Rylski (1928–1983), którego reżyserami byli Andrzej Kotkowski i Jerzy Sztwiertnia^[14].