Almandyn

Almandyn – minerał z grupy granatu^[7], z gromady krzemianów. Należy do grupy minerałów pospolitych, szeroko rozpowszechnionych.

Almandyn

Granaty almandynowe
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Fe 3Al 2[SiO 4] 3 (krzemian żelaza i glinu)[1][2]
Twardość w skali Mohsa	6,5–7,5[1]
Przełam	muszlowy[1][2], półmuszlowy[3]
Łupliwość	brak[1], niewyraźna wg {110}[2]
Pokrój kryształu	dwunastościenny rombowy, dwudziestoczterościenny deltoidowy[1][2], masywny, trapezoidalny[4]
Układ krystalograficzny	regularny[1]
Właściwości mechaniczne	kruchy[1][2]
Gęstość	3,95–4,32 g/cm³[1][5][2]
Właściwości optyczne
Barwa	intensywnie czerwona, fioletowoczerwona, brązowoczarna, czerwonobrunatna[1], różowa, brunatna[6], brązowoczerwona, brązowa[5][2]
Rysa	biała[1][2]
Połysk	szklisty[1], tłusty[2], żywiczny
Współczynnik załamania	1,770–1,820[4]
Inne	dyspersja (optyka): 0,027[4]
Dodatkowe dane
Klasyfikacja Strunza	9.AD.25[3]

Granat

Granat almandyn w lupku - Bella Vista Mine, Mitkof Island, Wrangell-Petersburg borough, Alaska, USA.

Nazwa pochodzi od Alabanda, starożytnego miasta w Turcji, skąd został po raz pierwszy opisany i gdzie szlifowano najpiękniejsze okazy tych kamieni^[7][2][8].

Jest uznawany za oficjalny minerał stanowy Connecticut^[9].

Właściwości

• Inkluzja - stanowią ją różne minerały, szczególnie:
  • kryształy cyrkonu, dające efekt aureoli dzięki obecności pierwiastków radioaktywnych;
  • igły rutylu;
  • kryształy hornblendy;
  • igły augitu i hornblendy układające się równolegle do krawędzi ścian kryształu;
  • apatyt, ilmenit, spinel, monacyt, biotyt i kwarc, a także włókniste lub igiełkowe inkluzje piroksenu, rutylu i amfiboli dające efekt migotania, a w oszlifowanych kaboszonach czteroramienną gwiazdę^[8].

Krystalizuje w układzie regularnym^[3]. Tworzy dobrze wykształcone, izometryczne kryształy o pokroju dwunastościanu rombowego i dwudziestoczterościanu deltoidowego^[2][8], bardzo rzadko ośmiościanu^[1]. Występuje w skupieniach ziarnistych i zbitych^[1]. Zazwyczaj występuje jako minerał wrosły lub narosły^[1]. Czasami wykazuje niewyraźną, jednokierunkową oddzielność^[8]. Jest kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego^[2], tworzy kryształy mieszane z piropem – zwane rodolitem. Niektóre kryształy wykazują asteryzm w postaci czteroramiennej gwiazdy^[8]. Kryształy obrabiane fasetkowo mają diamentowy połysk, natomiast kaboszonowo odznaczają się jedwabistym połyskiem^[8]. Czerwone okazy nazywane są karbunkułami^[8]. Za czerwoną barwę odpowiadają jony żelaza^[4] .

Występowanie

Stanowi składnik skał powstałych wskutek średniego metamorfizmu regionalnego^[6] (łupki mikowe, migmatyty, paragnejsy)^[8]. Buduje eklogity. Występuje w strefach kontaktowych intruzji granitowych zwłaszcza w hornfelsach. Spotykany w ryolitach, łupkach łyszczykowych, amfibolach, gnejsach, granulitach^[6], dacytach, andezytach^[1][8]. Rzadko spotykany w pegmatytach^[1] i granitach^[6][2][8]. także w skałach okruchowych (piaskach i żwirach)^[1][2][8][3]. Towarzyszą mu staurolit, łyszczyki, chloryty, kwarc, biotyt, hornblenda, albit, mikroklin, kyanit, szerlit, beryl oraz skalenie^[1][2][3].

Miejsce występowania

Na świecie

• najpiękniejsze okazy znajduje się w Indiach (Dżajpur, Radżasthan, Hajdarabat) - materiał jubilerski dający efekt asteryzmu;
• Cejlonie - kryształy o znacznych rozmiarach i pięknej barwie^[8];
• Brazylia - Minas Gerais, Rio Grande do Sul, Bahia^[5][8];
• USA - Idaho, Nowy Jork, wyspa Wrangla, Alaska^[8][3];
• Afganistan^[5][3];
• Madagaskar^[8][3];
• Zambia^[8];
• Zimbabwe^[8];
• Meksyk^[8];
• Tanzania^[8];
• Australia^[6][3];
• Norwegia^[6];
• Szwecja^[5];
• Rosja (Ural)^[5];
• Niemcy (Górny Palatynat)^[5];
• Austria (Tyrol)^[6][5][3];
• Czechy^[8][3];
• Finlandia^[8];
• Mongolia^[8];
• Birma^{[4] [3]};

W Polsce

Występuje w gnejsach k. Strzelina; w amfibolach i pegmatytach Gór Sowich, łupki mikowe w Masywie Śnieżnika i Górach Złotych, na Pogórzu Izerskim (Krobica), w Karpaczu (Karkonosze), Piławie Górnej, Bielawie, Kletnie, Strzegomiu, Górach Opawskich, Górach Izerskich, Tatrach (łupki krystaliczne), aluwiach dolnośląskich i bałtyckich piaskach plażowych^[6][5][2][8].

Zastosowanie

• jako materiał ścierny (papier, płótno ścierne)^[2];
• do wytwarzania narzędzi skrawających, szlifierskich, wierteł;
• ma znaczenie naukowe – wskaźnik metamorfizmu;
• poszukiwany przez kolekcjonerów^[8];
• szeroko stosowany w jubilerstwie do wyrobu biżuterii i ozdób (pierścionków, broszek, wisiorków)^[1] - najbardziej poszukiwane są kamienie wykazujące efekt asteryzmu (gwiazdy)^[8];
• obrabiane fasetkowo, rzadziej kaboszonowo^[1]'
• zwykle nadaje się im szlif schodkowy, mieszany, rzadziej brylantowy^[8].

Zobacz też

granat, andradyt, pirop, grossular, uwarowit, spessartyn