Amazonka żółtogłowa

Amazonka żółtogłowa^[4] (Amazona ochrocephala) – gatunek średniej wielkości papugi z rodziny papugowatych (Psittacidae). Naturalnie występuje w Ameryce Południowej i Panamie, został introdukowany na Portoryko. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Amazonka żółtogłowa

Amazona ochrocephala[1]
(J.F. Gmelin, 1788)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugowate
Podrodzina	papugi neotropikalne
Plemię	Amazonini
Rodzaj	Amazona
Gatunek	amazonka żółtogłowa
Synonimy
Psittacus ochrocephalus J.F. Gmelin, 1788[2]
Podgatunki
A. o. panamensis (Cabanis, 1874) A. o. ochrocephala (J.F. Gmelin, 1788) A. o. xantholaema von Berlepsch, 1913 A. o. nattereri (Finsch, 1865)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia 4 podgatunki A. ochrocephala^[5]:

• A. o. panamensis (Cabanis, 1874) – od zachodniej Panamy po północno-zachodnią Kolumbię
• A. o. ochrocephala (J.F. Gmelin, 1788) – wschodnia Kolumbia, Wenezuela, region Gujana, północna Brazylia
• A. o. xantholaema von Berlepsch, 1913 – wyspa Marajó (północna Brazylia, w delcie Amazonki)
• A. o. nattereri (Finsch, 1865) – południowa Kolumbia po wschodnie Peru, północna Boliwia i zachodnia Brazylia.

W niektórych ujęciach systematycznych do A. ochrocephala zaliczano 10^[6], a nawet 11 podgatunków^[7], większość z nich została jednak wyodrębniona do osobnych gatunków: A. oratrix (amazonka żółtogardła) i A. auropalliata (amazonka żółtoszyja)^[4].

Ptaki podgatunku nominatywnego introdukowano na Portoryko^[2]. Amazonki żółtogłowe wprowadzono również do USA. W zachodnim Los Angeles w 1961 miał miejsce pożar, który uszkodził wiele ptaszarni; część hodowców wypuściła swoje ptaki. Według danych z lat 80. XX wieku dość pospolite były wówczas grupy liczące od 2 do 3 ptaków. Obserwowano te papugi w Miami, gdzie krzyżowały się z amazonką krasnogłową (A. viridigenalis). W latach 1969–1970 próbowano wprowadzić amazonki żółtogłowe na Oʻahu, jednak próby te nie powiodły się^[7].

Morfologia

Długość ciała wynosi 35–38 cm, masa ciała 340–535 g^[2]. Ogół upierzenia jest zielony, czoło i wierzch głowy żółte; często żółte pióra występują także wokół oka. Policzki i pokrywy uszne mają barwę jaskrawozieloną, pióra od tyłu głowy po grzbiet są zielone i delikatnie czarno obrzeżone. Zgięcie skrzydła i lusterko czerwone, krawędź skrzydła w okolicy nadgarstka żółta. Lotki mają niebieskie zakończenia, sterówki żółte; zewnętrzne sterówki u nasady są czerwone. Ptaki młodociane odróżnia bardziej matowe upierzenie i mniejsza ilość żółci i czerwieni w upierzeniu^[7].

Ekologia i zachowanie

Amazonki żółtogłowe zamieszkują lasy tropikalne z drzewami zrzucającymi liście, wysokie cierniste krzewy, wilgotne lasy galeriowe, lasy sezonowo zalewane, lasy suche, wtórne zarośla nad rzekami, lasy namorzynowe, zarośla sosen, palm, obszary uprawne i podmiejskie. Górna granica występowania to 850 m n.p.m.^[7] Amazonki żółtogłowe żywią się owocami, orzechami, nasionami, jagodami i kwiatami roślin takich jak Pithecellobium, akacja (Acacia), Macuna, Zuelania, Bumelia, psianka (Solanum), tabebuja (Tabebuia), koralodrzew (Erythrina), figowiec (Ficus), Cochlospermum, Curatella, migdałecznik (Terminalia) oraz Euterpe i inne palmy. Żywią się również roślinami uprawnymi – kukurydzą, zielonymi bananami, mango, cytrynami, awokado, lucerną i orzechami włoskimi. Możliwe, że jedzą też korę cynamonowców kamforowych (Cinnamomum camphora)^[7].

Lęgi

Amazonka żółtogłowa jest monogamiczna. Obydwa ptaki z pary zajmują się obroną gniazda i opieką nad młodymi. W Wenezueli okres lęgowy trwa od lutego do maja, w Kolumbii od grudnia do stycznia, w Surinamie lęgi odbywają się w styczniu. Gniazda umieszczone są w dziuplach drzew, w tym palm, od 4 do 15 m nad ziemią. W zniesieniu od 2 do 3 jaj, inkubacja trwa 25–26 dni; wysiaduje jedynie samica. Samiec uczestniczy w karmieniu młodych, karmi również samicę w gnieździe, która opuszcza je rano i po południu, by żerować. Młode opuszczają gniazdo po 59–86 dniach życia; karmione są zwróconym pokarmem^[7].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje amazonkę żółtogłową za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji na wolności nie została oszacowana liczbowo; w 1997 roku ptak ten opisywany był jako pospolity przynajmniej w części swojego zasięgu. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy ze względu na wylesianie Amazonii^[3]. Gatunek wymieniony jest w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[8].